Bibliographie
- Type de publication : Chapitre d’ouvrage
- Ouvrage : Le Coloris vénitien à la Renaissance. Autour de Titien
- Pages : 333 à 351
- Collection : Arts de la Renaissance européenne, n° 4
BIBLIOGRAPHIE
Alberti 1972 : Alberti, Leon Battista, Vita anonima ; éd. citée : Fubini, Riccardo & Gallorini Menci, Anna, « L’autografia di Leon Battista Alberti. Studio e edizione », Rinascimento, XII, 1972, p. 21-78.
Alberti 2004 : Alberti, Leon Battista, La peinture, traduction et commentaire par Thomas Golsenne et Bertrand Prévost, traduction revue par Y. Hersant, Paris, Seuil, 2004, p. 39-205.
Anderson 1979 : Anderson, Jaynie, « A further inventory of Gabriele Vendramin’s collection », The Burlington Magazine, no 121, 1979, p. 639-648.
Anderson 1996 : Anderson, Jaynie, Giorgione, peintre de la brièveté poétique, traduit par B. Turle, Paris, Lagune, 1996.
Arasse 1996 : Arasse, Daniel, Le détail, pour une histoire rapprochée de la peinture, Paris, Flammarion, 1996.
Arasse 2004 : Arasse, Daniel, Histoire de peintures, Paris, Gallimard, 2004.
Arasse 2005 : Arasse, Daniel, On n’y voit rien. Descriptions, Paris, Denoël, 2005.
Aretino, Lettere, 1864 : Il primo libro delle lettere di Pietro Aretino, Milan, G. Daelli (éd.), 1864, Biblioteca rara, vol. LI.
Aretino, Lettere, 1957 : Lettere sull’arte di Pietro Aretino, commentate da F. Pertile e rivedute da C. Cordié, a cura di E. Camesasca, Milano, Edizioni del Milione, 1957-1960. 3 vol.
Aretino, Lettres, 1988 : Lettres de l’Arétin (1492–1556), traduites par A. Chastel et N. Blamoutier, [Paris], Scala, 1988.
Aretino, Lettere, 1997 : Aretino, Pietro, Lettere, a cura di P. Procaccioli, Roma, Salerno Editrice, vol. I, 1997. 6 vol. (1997-2002).
Aristote, Physique, Averroès, 1483 : Physica… cum commento Averrois. Venetiis, Andrea de Asula, 1483.
Aristote, De anima, Jandun, 1493 : Gaietanus super libros de anima… Ioannis de Gandavo, cum quaestionibus eiusdem super librum averrois…, Venezia, Boneto Locatello ed Ottaviano Scotto, 1493.
Aristote, De anima, Alexandre d’Aphrodise, 1502 : Alexandri aphrodisei enarratio de anima ex aristotelis institutione interprete Hieronymo donato Patrici Veneto, Venetiis, [s. Impr.], 1502.
Aristote, De anima, Themistius, 1502 : Libri Paraphraseos Themistii : perpatetici acutissimi… in de Anima… interprete Hermolao Barbaro patricio Veneto. Politis in locis propiis castigationibus quamplurimis, quas autor idem, post primam huius operis impressionem addidit, Venetiis, [s. Impr.], 1502.
Aristote, Albert le Grand, Summa, 1518 : Divi Alberti Magni summi in via peripathetica philosophi, theologique profundissimi naturalia ac supranaturalia opera per Marcum Antonium Zimaram philosophum eccellentissimum nuper castigata erroribusque purgata…, Venetiis, appresso Domini Octaviano Scoti, 1518.
Aristote, Zimara, Tabula, 1537 : Dicta notabilia Aristotelis, et aliorum quam plurimum, prout in sequenti tabula facile videre poteris…, Venetiis, ad signum putei per Ioannes Patavinu et Venturinum Ruffinellis, 1537.
Aristote, De anima, Philopon, 1547 : Ioannis Alexandrei philosophi in tres libros de Anima Aristotelis breves annotationes… Nuper è Graeco in linguam latinam converse, Venetiis, apud Hieronymum Scotum, 1547.
Aristote, De anima, Saint Thomas d’Aquin, 1550 : D. Thoma Aquinatis in tre libros de Anima Aristotelis expositio. Cum duplici Textus translatione, Antiqua scilicet et Argyropyli, nuper recongita, et doctissimorum virorum cura et ingenio, innumeris expurgata erroribus…, Venetiis, apud Hieronymum Scotum, 1550.
Aristote, Physique, Averroès, 1550 : Aristotelis stagiritæ de Physico auditu libri octo cum Averrois cordubensis variis in eosdem commentariis, Venetiis, apud Iuntas, 1550, vol. IV. 13 vol.
Aristote, De sensu et sentato, Averroès, 1550 : Aristotelis stagiritatæ, peripateticorum principis de sensu, et sensilibus, cum Averrois Cordubensis paraphrasis, Venetiis, apud Iuntas, 1550, vol. VI. 13 vol.
Aristote, De l’âme, Averroès, 1550 : Aristotelis stagiritæ, peripateticorum principis de Anima cum Averrois Cordubensis commentariis, Venetiis, apud Iuntas, 1550, vol. VI. 13 vol.
Aristote, Physique, Philopon, 1550 : Physicorum hoc est, de naturali auscultatione primi quatuor aristotelis libri, cum Ioannis grammatici cognomento philoponi eruditissimis commentariis, nunc primum e græco in Latinum fideliter translatis. Guilelmo Dorotheo Veneto Theologo interprete, Venetiis, apud Scottum D. Amadei, 1550.
Aristote, Physique, Jandun, 1551 : Ioannis de Ianduno philosophi acutissimi super octo libros Aristotelis de physico auditu subtilissimae quaestiones…, Venetiis, apud Iuntas, 1551.
Aristote, L’anima, Sansovino, 1551 : De visu. L’anima d’Aristotele. La cognition della quale è necesseria molto all’intelligenza dell’Ethica per esser materia congiunta et brevemente raccolta…, In vinegia [per Bartholomeo detto l’Imperador : Ad instantia de Baldisar Constantini], 1551.
Aristote, Physique, Bruccioli, 1551 : La phisica di Aristotile, tradotta di greco in volgare italiano per Antonio Bruccioli, impresso in Venetia, per Bartholomeo Imperatore, 1551.
Aristote, Physique, Saint Thomas d’Aquin, 1553 : S. Thomæ Aquinatis praeclarissima commentaria in libro di Aristotelis… cum antiqua textus translatione, atque etiam noua Ioannis Argyropyli…, Venetiis, apud Guntas, 1553.
Aristote, De anima, Simplicius, 1564 : Commentaria Simplicii profundissimi et actissimi philosophi in treis libros de Anima aristotelis de graeca lingua in latinam nuperrimè translata. Evangelista Lungo Asulano interprete, Venetiis, apud Hieronymum Scotum, 1564.
Aristote, Physique, Philopon, 1569 : Ioannis grammatici, cognomento Philoponi, in Aristotelis physicorum libros quatuor explanatio, Ioanne Baptista Rasario, Nouariensi, interprete…, Venetiis, apud Vincentium Valgrisium, 1569.
Aristote, Des couleurs, Michel d’Éphèse, 1575 : Aristotelis liber de coloribus multis in locis emendatus, Emmanuele Marginio Cretense interprete. In eundem Michaelis Ephesii explicatio nunc primum ab eodem latinitate donata, Patavii, Laurentius Pasquatus excudebat, 1575.
Aristote, De sensu et sentato, Jandun, 1589 : Ioannis De Ianduno philosophi acutissimi quæstiones, Super Parvis Naturalibus…, Venetis, apud Hæredem Hieronymi Scoti, 1589.
Aristote, De anima, Zabarella, 1605 : Iacobi Zabarellae Patavini in tres Aristotelis Libros de Anima commentarii…, Venetiis, apud Franciscum Bolzettam, 1605.
Aristote 1931 : Aristote, Physique, traduit par H. Carteron, Paris, Les Belles Lettres, vol. II, 1931. 2 vol.
Aristote 1951 : Aristote, « De Sensu », dans Parva naturalia, traduit par J. Tricot, Paris, Vrin, 1951, p. 1-56.
Aristote 1955 : Aristote, Météorologiques, traduit par J. Tricot, Paris, Vrin, 1955.
Aristote 1960 : Aristote, « On colours », dans Minor works, traduit par W. S. Hett, Londres, Howard University Press, 1960, p. 5-45.
Aristote 1982 : Aristote, Météorologiques, traduit par P. Louis, Paris, Les Belles Lettres, 1982. 2 vol.
Aristote 1984 : Aristote, Organon I, Catégories II, De l’interprétation, traduit par J. Tricot, Paris, Vrin, 1984. 4 vol. (Organon I, III, IV, V).
Aristote 1989 : Aristote, De l’âme, traduit par É. Barbotin, Paris, Les Belles Lettres, 1989.
Aristote, De l’âme, 1993 : Aristote, De l’âme, traduit par R. Bodéüs, Paris, Garnier-Flammarion, 1993.
Aristote, Problèmes, 1993 : Aristote, Problèmes, traduit par P. Louis, Paris, Les Belles Lettres, 1993, vol. II. 3 vol.
Aristote 1999 : Aristote, Physique, traduit par A. Stevens, introduction par L. Couloubaritsis, Paris, Vrin, 1999.
Aristote, De la sensation, 2000 : Aristote, « De la sensation et des sensibles », dans Petits traités d’histoire naturelle, traduit par P.-M. Morel, Paris, Flammarion, 2000, p. 65-104.
Aristote, Physique, 2000 : Aristote, Physique, traduit par P. Pellegrin, Paris, Flammarion, 2000.
Ballarin : Ballarin, Alessandro, « Una nuova prospettiva su Giorgione : la ritrattisica degli anni 1500-1503 », Giorgione. Atti del convegno internazionale
di studio per il 5e centenario della nascita, 29-31 Maggio 1978, Castelfranco Veneto, Banca popolare di Asolo e Montebelluna, 1979, p. 227-252.
Barbari 1971 : Barbari, Jacopo dei, De eccelentia della pittura (1505) ; éd. citée : Scritti d’arte del Cinquecento, a cura di P. Barocchi, Milano, Riccardo Ricciardi, 1971, vol. I, p. 66-70. 11 vol.
Barbaro D. 1567 : Barabaro, Daniello, I dieci libri dell’architettura di M. Vitruvio, tradotti et commentati da Monsignor Daniel Barbaro eletto Patriarca d’Aquileia, da lui riveduti et ampliati, et hora in piu commoda forma ridotti. In Venetia, appresso Francesco de’ Franceschi Senese et Giovanni Chrieger Alemano Compagni, 1567.
Barbaro D. 1569 : Barbaro, Daniello, La pratica della perspettiva di Monsignor Daniel Barbaro eletto patriarca d’Aquileia, opera molto profittevole a’ pittori, scultori, et architetti. In Venetia, appresso Camillo et Rutilio Borgominieri fratelli, al segno di S. Giorgio, 1569.
Barbaro E. 1545 : Barbaro, Ermolao, Hermolai Barbari P. V. compendium scientiæ naturalis ex Aristotele, Venetiis, apud Cominum de Tridino Montisferrati, 1545.
Barocchi 1971 : Barocchi, Paola, « Nota ai testi », dans Scritti d’arte del Cinquecento, a cura di P. Barocchi, Milano, Riccardo Ricciardi, 1971, vol. I, p. 1110. 11 vol.
Bartoli 1568 : Bartoli, Cosimo, « “Della pittura” », dans Opuscoli morali di Leon Batista Alberti gentil’huomo firentino : ne’ quali si contengono molti ammaestramenti, necessarii al viver de l’Huomo cosí posto in dignità, come privato. Tradotti, et parte corretti da M. Cosimo Bartoli, Venetia, Francesco Franceschi, 1568, p. 307-356.
Bassano 1992 : Jacopo Bassano (c. 1510-1592). Catalogo della mostra, Bassano del Grappa, Museo civico 5 settembre-6 dicembre 1992 e Fort Worth, Texas, Kimbell Art Museum 23 gennaio-25 aprile 1993. A cura di B. L. Brown e P. Marini, Bologna, Nuova Alfa Editoriale, 1992.
Baxandall 1989 : Baxandall, Michael, Les Humanistes à la découverte de la composition en peinture 1340-1450, traduit par M. Brock, Paris, Seuil, 1989.
Baxandall 1999 : Baxandall, Michael, Ombres et lumières, traduit par P.-E. Dauzat, Paris, Gallimard, 1999.
Benveniste 1966 : Benveniste, Émile, Problème de linguistique générale, Paris, Gallimard, 1966, vol. I. 2 vol.
Benveniste 1969 : Benveniste, Émile, Le vocabulaire des institutions indo-européennes, Paris, Éditions de Minuit, 1969. 2 vol.
Bergson 1972 : Bergson, Henri, Mélanges. Textes publiés et annotés par André Robinet et al., Paris, Presses Universitaires de France, 1972.
Bertolini : Bertolini, Lucia, « Sulla precedenza della redazione volgare del “De pictura” di Leon Battista Alberti », dans Studi per Umberto Carpi. Un saluto da allievi e colleghi pisani, M. Santagata e A. Stussi (éd.), Pisa, Edizioni ETS, 2000, p. 181-210.
Biondo 1971 : Biondo, Michelangelo, Della nobilissima pittura, et della sua arte, del modo, et della dottrina, di conseguirla, agevolmente et presto, opera di Michel Angelo Biondo, in Vinegia, con privilegio decenale. Alla insegna di Appolline, 1549 ; éd. citée : Scritti d’arte del Cinquecento, a cura di P. Barocchi, Milano, Riccardo Ricciardi, 1971, vol. I, p. 767-780. 11 vol.
Bodart 2011 : Bodart, Diane H., Pouvoirs du portrait sous les Habsbourg d’Espagne, [Paris] CTHS, Institut national d’histoire de l’art, 2011.
Bodéüs 1987 : Bodéüs, Richard, « Le philosophe et le ciel », Laval théologique et philosophique, no 43/2, Juin 1987, p. 173-188.
Borsi 2006 : Borsi, Franco & Stefano, Alberti une biographie intellectuelle, Paris, Hazan, 2006.
Boschini 1674 : Boschini, Marco, Le Minere della pittura…, Venezia, appresso F. Nicolini, 1674.
Boschini 1966 : Boschini, Marco, La carta del Navegar pittoresco dialogo tra un senator venetian deletante, e un professor de Pitura, soto nome d’ecelenza, e de compare…, in Venetia, per Li Baba, 1660 ; éd. citée : Boschini. Marco, La Carta del navegar pitoresco. Edizione critica con la « Breve instruzione », premessa alle « Ricche minere della pittura veneziana ». A cura di A. Pallucchini, Venezia, Roma, Istituto per la collaborazione culturale, 1966.
Bourdot de Richebourg 1724 : Nouveau coutumier général, ou corps des coutumes générales et particulières de France et des provinces connues sous le nom des Gaulles…, C. A., Bourdot de Richebourg (éd.), Paris, Michel Brunet, 1724. 4 vol.
Bouvrande 2004 : Bouvrande, Isabelle, « L’atopie dans le De pictura », Albertiana, VII, 2004, p. 115-130.
Bouvrande, Alberti, 2007 : Bouvrande, Isabelle, « Peindre le corps à la Renaissance : l’art de colorer chez Alberti », Corps/revue interdisplinaire CNRS, no 3, 2007, p. 73-79.
Bouvrande, Jandun, 2007 : Bouvrande, Isabelle, « Les sources scolastiques du De pictura : Alberti lecteur de Jean de Jandun ? », Leon Battista Alberti teorico delle arti e gli impegni del De re aedificatoria, Atti del Convegno Internazionale di Studi, Mantoue, 23-25 octobre 2003, Florence, Leo S. Olschki, 2007, p. 177-188.
Bouvrande, superficies, 2010 : Bouvrande, Isabelle, « La mesure de l’historia dans le De pictura : de la superficies », Leon Battista Alberti, Actes du congrès International Gli Este e l’Alberti : Tempo e misura, Ferrare, 29 novembre-3 décembre 2004, F. Furlan & G. Venturi et al. éd., Pisa-Roma, Fabrizio Serra, 2010, vol. II, p. 141-148. 2 vol.
Bouvrande, Titien, 2010 : Bouvrande, Isabelle, « Expression de soi et expérimentation stylistique chez Titien », Humanistica, V, 2, 2010, p. 79-87.
Bouvrande, Raphaël, 2011 : Bouvrande, Isabelle, « Évocation de la vie active chez Raphaël et Titien vers 1520 », Vie solitaire, vie civile, l’humanisme de Pétrarque à Alberti, Actes du XLVIIe Colloque International d’Études
Humanistes, Tours, 28 juin-2 juillet 2004, sous la direction de F. La Brasca et C. Trottmann, Paris, Honoré Champion, collection « Le Savoir de Mantice », 2011, p. 283-303.
Bouvrande, caelum, 2011 : Bouvrande, Isabelle, « Une spécificité de la peinture vénitienne du Cinquecento : les culs-de-four dorés », Albertiana, XIV, 2011, p. 143-160.
Bouvrande, corps, 2011 : Bouvrande, Isabelle, « Entre construction et déconstruction : le corps réinventé dans la peinture italienne du xvie siècle », Réalités et représentation du corps dans l’Europe des xvie et xviie siècles, colloque international, Nancy, Université Nancy2, 19-21 novembre 2009, collection « Europe xvie-xviie », Université Nancy2, 2011, vol. II, p. 349-366. 2 vol.
Brague : Brague, Rémi, Aristote et la question du monde : essai sur le contexte cosmologique et anthropologique de l’ontologie, Paris, Puf, 1988.
Branca : Branca, Vittore, « Linee dell’umanesimo veneziano da Ermolao Barbaro a Pietro Bembo », Una famiglia veneziana nella storia : I Barbaro. Atti del convegno di studi in occasione del quinto centenario della morte dell’umanista Ermolao, Venezia, 4-6 novembre 1993, raccolti da M. Marangoni e M. Pastore Stocchi, Venise, Istituto Veneto di Scienze Lettere ed Arti, 1996, p. 9-43.
Brandolese 1974 : Brandolese, Pietro, Pitture, Sculture, Architetture, ed altre cose notabili di Padova, nuovamente descritte de Pietro Brandolese, Padova, Pietro Brandolese, 1795 ; éd. citée : Bologne, Arnoldo Forni, 1974.
Brock 1996 : Brock, Maurice, Le secret de la peinture ou la postérité de Parrhasios : Recherches sur l’art italien du Moyen Âge tardif et de la Renaissance, Thèse de doctorat d’État, École des Hautes Études en Sciences Sociales, 1996. 5 vol. (Thèse inédite).
Brock 2001 : Brock, Maurice, « Narcisse ou l’amour de la peinture : le “Dialogo di pittura” de P. Pino », Albertiana, IV, 2001, p. 209-214.
Brock 2002 : Brock, Maurice, Bronzino, [Paris], Éditions du Regard, 2002.
Brock, Venezia, 2008 : Brock, Maurice, « Deux observations sur les Tarquin et Lucrèce de Titien », Venezia Cinquecento, anno XVII, no 36, 2008, p. 91-116.
Brock, Dolce, 2008 : Brock, Maurice, « “Du même pas que la nature” : le coloris comme liaison chez Titien », La liaison, 8e colloque du cicada, 4. 5. 6. décembre 1997, textes réunis par B. Rougé, Université de Pau, Rhétorique des Arts no 8, Presses Universitaires de Pau, 2008, p. 21-32.
Brock 2010 : Brock, Maurice, « L’action du peintre d’après le De pictura. Contribution à une étude du lexique de la “représentation” », Leon Battista Alberti. Gli Este e l’Alberti : Tempo e misura, Actes du congrès International Ferrare, 29 novembre-3 décembre 2004, F. Furlan et G. Venturi et al. (éd.), Pisa-Roma, Fabrizio Serra, 2010, vol. II, p. 149-174. 2 vol.
Brock 2011 : Brock, Maurice, « La venustas d’Apelle : de Pline l’Ancien à Titien par l’Hypnerotomachia poliphili », Archives Internationales d’Histoire des Sciences, vol. 61, no 166-167 : « Pline à la Renaissance », 2011, p. 335-366.
Bruno 1995 : Bruno, Giordano, De l’infinito universo et mondi…, in Venetia, 1584 ; éd. citée : « De l’infini, de l’univers et des mondes » dans Œuvres complètes, traduit par J.-P. Cavaillé, Paris, Les Belles Lettres, 1995, vol. IV. 7 vol.
Buonriccio 1565 : Paraphrasi sopra i tre libri dell’anima d’Aristotile, del R. D. Angelico Buonriccio Canonico regolare della congregation del Salvatore. In Venetia, appresso Andrea Arrivabene, 1565.
Cambridge Literary criticism : The Cambridge History of Literary Criticism, G. P. Norton (éd.), Cambridge, University Press, 1999, III, « The Renaissance ». 9 vol (1989-2001).
Capodimonte museum : The National Museum of Capodimonte, N. Spinosa (éd.), Electa Napoli, 1996.
Caroli & Zuffi : Caroli, Flavio, Zuffi, Stefano, Tiziano, Milan, Rusconi, 1990.
Carpo : Carpo, Mario, La Maschera e il modello, Teoria architettonica ed evangelismo nell’« Extraordinario Libro » di Sebastiano Serlio, Milan, Jaca Book, 1993.
Cassegrain : Cassegrain, Guillaume, Tintoret, Paris, Hazan, 2010.
Cassirer : Cassirer, Ernst, Individu et Cosmos, traduit par P. Quillet, Paris, éd. de Minuit, 1983.
Castiglione 1585 : Le parfait courtisan du comte Baltasar Castillonois, de la traduction de Gabriel Chapuis Tourangeau, à Paris, par Nicolas Bonfons, 1585.
Castiglione 1994 : Castiglione, Baldassar, Il libro del Cortegiano, del conte Baldesar Castiglione…, In Venetia, nelle case d’Aldo Romano e d’Andrea d’Asola suo suocero, nell’anno 1528 ; éd. citée : Il libro del Cortegiano, a cura di G. Carnazzi, Milan, Biblioteca Universale Rizzoli, 1994.
Cennini 1997 : Il libro dell’arte ; éd. citée : Il libro dell’arte commentato da Franco Brunello con una introduzione di Licisco Magagnato, a cura di F. Brunello, Vincence, Neri Pozza, 1997 (réédition : 1982).
Chastel : Chastel, André, « L’art du geste à la Renaissance », Revue de l’Art, no 75, 1987, p. 9-16.
Chirollet : Chirollet, Jean-Claude, La question du détail et l’art fractal (à bâtons rompus avec Carlos Ginzburg), Paris, L’Harmattan, 2011.
Cieri Via : Cieri Via, Claudia, « L’immagine del ritratto. Considerazioni sull’origine del genere e sulla sua evoluzione dal Quattrocento al Cinquecento », Il ritratto e la memoria, I, Actes du colloque, Rome, 11-15 décembre 1989, a cura di C. Cieri Via, A. Gentili & P. Morel, Rome, Bulzoni, 1989-1993, vol. I, p. 45-92. 2 vol.
Cocke : Cocke, Richard, « Titian the second Apelles : the Death of Acteon », Renaissance Studies, no 13, 1999, p. 303-311.
Copleston : Copleston, Frédéric, Histoire de la philosophie : La Renaissance, Paris, Casterman, 1958.
Cranz : Cranz, F. Edward, A Bibliography of Aristotle Editions 1501-1600, Baden-Baden, Bibliotheca Bibliographica Aureliana, 1984 (2d éd. avec ajouts et révisions par C. B. Schmitt).
Crouzet-Pavan 1992 : Crouzet-Pavan, Elisabeth, « Sopra le acque salse » : Espaces, pouvoir et société à Venise à la fin du Moyen Âge, Rome, École Française de Rome, 1992, vol. I. 2 vol.
Crouzet-Pavan 1997 : Crouzet-Pavan, Elisabeth, Venise. Une invention de la ville (xiiie-xve siècles), Seyssel, Champ Vallon, 1997.
Da Bellini a Tintoretto 1991 : Da Bellini a Tintoretto. Dipinti dei Musei Cvici di Padova dalla metà del Quattrocento ai primi del Seicento. Mostra, Padova, Musei Civico, 19 maggio 1991 – 17 maggio 1992, a cura di A. Ballarin & D. Banzato, Rome, Leonardo – De Luca Editori, 1991.
Damisch 1987 : Damisch, Hubert, L’origine de la perspective, Paris, Flammarion, 1987.
Damisch 1995 : Damisch, Hubert, « Parlo come pittore », Leon Battista Alberti. Actes du congrès international, Paris, 10-15 avril 1995, F. Furlan éd., Paris, Nino Aragno-Vrin, 2000, vol. I, p. 555-573. 2 vol.
Didi-Huberman : Didi-Huberman, Georges, La peinture incarnée. Suivi de « Le chef-d’œuvre inconnu », Paris, Éditions de minuit, 1993.
Dionisotti : Dionisotti, Carlo, « Tiziano e la letteratura », dans Tiziano e il Manierismo europeo, R. Pallucchini, éd., Florence, Olschki, 1978, p. 259-270.
Dolce 1554 : Dolce, Lodovico éd., Lettere di diversi eccellentissimi huomini raccolte da diversi libri : tra le quali se leggono molte non più stampate, in Vinegia, appresso Gabriel Giolito de’ Ferrari, [1554].
Dolce 1565 : Dolce, Lodovico, Somma della filosofia d’Aristotele raccolta da M. Lodovico Dolce, in Venetia, appresso Giovanni Battista et Marchio Seffa et fratelli, 1565.
Dolce 1960 : Dolce, Lodovico, Dialogo della pittura di M. Lodovico Dolce, intitolato l’Aretino, nel quale si ragiona della dignità di essa pittura e di tutte le partie necessarie che a perfetto pittore si acconvengono…, in Vinegia, appresso G. Giolito de’ Ferrari, 1557 ; éd. citée : « Dialogo della Pittura intitolato l’Aretino… », dans Trattati d’Arte del Cinquecento fra manierismo e controriforma, a cura di P. Barocchi, Bari, Laterza, 1960, vol. I, p. 143-206, p. 433-493. 3 vol.
Dolce 1968 : Dolce, Lodovico, Dialogo della pittura di M. Lodovico Dolce, intitolato l’Aretino, nel quale si ragiona della dignità di essa pittura e di tutte le partie necessarie che a perfetto pittore si acconvengono…, in Vinegia, appresso G. Giolito de’ Ferrari, 1557 ; éd. citée : Aretino and Venetian Art Theory of the Cinquecento. Dialogo della pittura di M. Lodovico Dolce, intitolato l’Aretino. Edited and translated by M. W. Roskill, New York, New York University Press, 1968.
Dolce 1973 : Dolce, Lodovico, Dialogo di M. Lodovico Dolce, nel quale si ragiona delle qualità, diversità e proprietà de i colori…, in Venetia, appresso G. B. M. Sessa et fratelli, 1565 ; éd. citée : « Dialogo nel quale si ragiona delle qualità, diversità e proprietà dei colori », dans Scritti d’arte del Cinquecento,
a cura di P. Barocchi, Milan, Riccardo Ricciardi, 1973, vol. II, p. 2210-2226. 11 vol.
Dolce 1996 : Dolce, Lodovico, Dialogo della pittura di M. Lodovico Dolce, intitolato l’Aretino, nel quale si ragiona della dignità di essa pittura e di tutte le partie necessarie che a perfetto pittore si acconvengono…, in Vinegia, appresso G. Giolito de’ Ferrari, 1557 ; éd. citée : Dialogue de la peinture intitulé L’Arétin, traduit par N. Bauer, présentation et notes de L. Fallay d’Este, Paris, Klincksieck, 1996.
Domenichi 1547 : La pittura di Leon Battista Alberti tradotta per M. Lodovico Domenichi. In Venegia, appresso Gabriel Giolito de’ Ferrari, 1547.
Doni 1551 : Doni, Anton Francesco, La seconda libraria…, in Vinegia, per Francesco Marcolini, 1551.
Dumont : Dumont, Jean-Paul, Introduction à la Méthode d’Aristote, Paris, Vrin, 1992.
Durand : Durand, Guy. et al., Histoire de l’éthique médicale et infirmière : contexte socio-culturel et scientifique, [Montréal], Les Presses de l’Université de Montréal/INF, 2000.
Edgerton : Edgerton, Samuel Y. Jr., « Alberti’s Colour Theory : A Medieval Bottle without Renaissance Wine », Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, XXXII, 1969, p. 109-134.
Fabre : Fabre, Pierre-Antoine, Ignace de Loyola, le lieu de l’image : le problème de la composition de lieu dans les pratiques spirituelles et artistiques jésuites de la seconde moitié du xvie siècle, Paris, Vrin, 1992.
Fortini Brown : Fortini Brown, Patricia, La Renaissance à Venise, traduit par F. Everaars, Paris, Flammarion, 1997.
Freedman 1987 : Freedman, Luba « The Concept of Portraiture in Art Theory of the Cinquecento », Zeitschrift für aesthetik und allgemeine Kunst Wissenschaft, XXXII, 1987, p. 63-82.
Freedman 1995 : Freedman, Luba, Titian’s Portraits Through Aretino’s Lens, Pennsylvania, University Park, The Pennsylvania State University Press, 1995.
Fumaroli : Fumaroli, Marc, « Blaise de Vigenère et les débuts de la prose d’art française : sa doctrine d’après ses préfaces », L’Automne de la Renaissance, 1580-1630, Actes du XXIIe colloque international d’Études humanistes, Tours 2-13 juillet 1979, A. Stegmann & A. Lafond éd., Paris, Vrin, 1981, p. 31-51.
Gaurico 1969 : Pomponii Gaurici Neapolitani de Sculptura…, Florentiae, Filippo di Giunta, 1504 ; éd. citée : Pomponius Gauricus, De sculptura (1504), édition annotée et traduction par A. Chastel et R. Klein, Genève, Droz, 1969.
Gentili 1992 : Gentili, Augusto, « Tiziano e il non finito », Venezia Cinquecento, 4/II, 1992, p. 93-127.
Gentili 2005 : Gentili, Augusto, del Monte, Michele, Veronese nella chiesa di San Sebastiano, Venise, Marsilio, 2005.
Gentili 2012 : Gentili, Augusto, Tiziano, Milan, 24 Ore Cultura, 2012.
Georges 1543 : Georges, François, De harmonia mundi totius, Parisiis, apud Andream Berthelin, 1543.
Georges 1579 : Georges, François, L’harmonie du monde, divisée en trois cantiques. Œuvre saint, et plein d’admirable érudition, premièrement composé en latin par François Georges Vénitien, et depuis traduit et illustré par Guy Le Fevre de La Boderie, à Paris, chez Jean Macé, 1579.
Giorgione 2003 : Giorgione : « Le maraviglie dell’arte ». Mostra, Gallerie dell’Accademia, Venezia, 1 novembre 2003-22 febbraio 2004, a cura di G. Nepi Scirè & S. Rossi, Venezia, Marsilio, 2003.
Goffen 1997 : Goffen, Rona, Titian’s women, New Haven et Londres, Yale university press, 1997.
Goffen 2000 : Goffen, Rona, Renaissance Rivals, Michelangelo, Leonardo, Raphael, Titian, New haven and London, Yale University Presse, 2000.
Goldschmidt : Goldschmidt, Victor, « La théorie aristotélicienne du lieu », dans Mélanges de philosophie grecque offerts à Mgr Diès, Paris, Vrin, 1956, p. 79-119.
Greenstein : Greenstein, Jack M., « On Alberti’s sign : vision and composition in Quattrocento Painting », Art Bulletin, LXXIX-4, décembre 1997, p. 669-698.
Grosso : Grosso, Marsel, « Per la fama di Tiziano nella cultura artistica meridionale, tra letteratura e scienza », Venezia Cinquecento, 2008, 36, p. 5-42.
Habert : Habert, Jean, Véronèse, Une dame vénitienne dite la Belle Nani, Paris, Réunion des musées nationaux, 1996.
Hamelin : Hamelin, Octave, Le système d’Aristote, Paris, Félix Alcan, 1931.
Hendler : Hendler, Sefy, La guerre des arts. Le paragone, sa pratique, son déclin. La comparaison compétitive peinture-sculpture, en Italie, de la fin du xve siècle au début du xviie siècle, Rome, L’Erma di Bretschneider, 2011.
Hénin : Hénin Emmanuelle, Ut pictura theatrum. Théâtre et peinture de la Renaissance italienne au classicisme français, Genève, Droz, 2003.
Hermitage Catalogue 1992 : The Hermitage Catalogue of Western European Painting : Venetian painting Fourteenth to Eighteenth Centuries, traduit par Y. A. Kleiner, Florence, Giunti, 1992.
Hills : Hills, Paul, La couleur à Venise, marbre, mosaïque, peinture et verrerie 1250-1550, traduit par P. Alexandre, Paris, Citadelles et Mazenod, 1999.
Hochmann 1992 : Hochmann, Michel, Peintres et commanditaires à Venise (1540-1628), Rome, École Française de Rome, 1992.
Hochmann 2004 : Hochmann, Michel, Venise et Rome, 1500-1600. Deux écoles de peinture et leurs échanges, Genève, Droz, 2004.
Hope : Hope, Charles, Titian, Londres, Jupiter book, 1980.
Horace 1967 : Horace, « Art poétique » dans Œuvres, traduction, introduction et notes par F. Richard, Paris, Garnier-Flammarion, 1967, p. 247-272.
Humfrey 1995 : Humfrey, Peter, Painting in Renaissance Venice, New Haven-London, Yale University Press, 1995.
Humfrey Top 2007 : Humfrey, Peter, Titien. Tout l’œuvre peint, [Gand], Ludion, 2007.
Humfrey 2007 : Humfrey, Peter, Titien, Paris, Phaidon, 2007.
Juřen : Juřen, Vladimir, « Fecit Faciebat », Revue de l’art, no 26, 1974, p. 27-30.
Koyré, Études, 1973 : Koyré, Alexandre, Études d’histoire de la pensée scientifique, Paris, Gallimard, 1973.
Koyré 1973 : Koyré, Alexandre, Du monde clos à l’univers infini, traduit par R. Tarr, [Paris], Gallimard, 1973.
Kraye : Kraye, Jill, « The printing History of Aristotle in the Fifteenth Century : a Bibliographical Approach to Renaissance Philosophy », Renaissance Studies, 9/2, 1995, p. 187-211.
Kristeller : Kristeller, Paul Oskar, Renaissance thought : The Classic, Scholastic, and Humanistic Strains, New York, Harper & Brothers, 1961.
Laynerie-Dagen : Laynerie-Dagen, Nadeije, L’invention du corps, Paris, Flammarion, 2006.
Lecoq : Lecoq, Anne-Marie, « “Finxit”, le peintre comme “fictor” au xvie siècle », Bibliothèque d’Humanisme et de Renaissance, XXXVII, 1975, p. 225-243.
Le siècle de Titien 1993 : Le siècle de Titien. L’âge d’or de la peinture à Venise, catalogue de l’exposition, Paris, Grand Palais, 9 mars-14 juin 1993, Paris, Réunion des musées nationaux, 1993.
Lenoble : Lenoble, Robert, Histoire de l’idée de nature, Paris, Albin Michel, 1969.
Leonardo da Vinci 1995 : Leonardo da Vinci, Libro di Pittura, Codice Urbinate lat. 1270 nella Biblioteca Apostolica Vaticana, a cura di C. Pedretti, Firenze, Giunti, 1995.
Leonardo da Vinci 2002 : Leonardo da Vinci, « Trattato della pittura », dans Scritti, Trattato della pittura, scritti letterari, scritti scientfici, a cura di J. Recupero, Rome, Rusconi, 2002, p. 19-372.
Lépicié 1754 : Lépicié, François-Bernard, Catalogue raisonné des tableaux du Roi […] contenant l’École Vénitienne et l’École de Lombardie, Paris, Imprimerie Royale, 1754.
Lichtenstein : Lichtenstein, Jacqueline, La couleur éloquente. Rhétorique et peinture à l’âge classique, Paris, Flammmarion, 1989.
Maldiney : Maldiney, Henri, « Topos – Logos – Aisthèsis », Le sens du lieu. Actes du colloque, Clermont-Ferrand, Avril 1994, Bruxelles, Ousia, 1996, p. 13-35.
Malte-Brun 1840 : Malte-Brun, Conrad, Précis de la géographie universelle, ou Description de toutes les parties du monde…, Paris, Bureau des publications illustrées, 1840-1841, vol. I. 6 vol.
Maranta 1971 : Maranta, Bartolomeo, Discorso All’Ill. Mo. Sig. Ferrante Carrafa Marchese di Santo Lucido in materia di Pittura nel quale si defende
il quadro della cappella del Sig.Cosmo Pinelli, fatto per Tiziano, da alcune opposizioni fattegli da alcune persone ; éd. citée : Scritti d’arte del Cinquecento, a cura di P. Barocchi, Milano, Riccardo Ricciardi, 1971, vol. I, p. 863-900. 11 vol.
Margolin : Margolin, Jean-Claude, « Contemplation et vie solitaire chez François Pétrarque et Charles de Bovelles », Vie solitaire, vie civile, l’humanisme de Pétrarque à Alberti, Actes du XLVIIe Colloque International d’Études Humanistes, Tours, 28 juin-2 juillet 2004, sous la direction de F. La Brasca & C. Trottmann, Paris, Honoré Champion, collection « Le Savoir de Mantice », 2011, p. 99-108.
Marina : Marina, Jacqueline, « The role of limits in Aristotle’s concept of place », The Southern Journal of Philosophy, XXXI/2, 1993, p. 205-216.
Matzner : Matzner, Florian, Vita activa und vita contemplativa. Formen und funktionen eines antiken Denkmodells in der Staatsikonographie der italienischen Renaissance, Frankfurt am Main, New York, Peter Lang, 1994.
Maraschio : Maraschio, Nicoletta, « Aspetti del bilinguismo albertiano nel “De pictura” », Rinascimento, XII, 1972, p. 183-228.
Médecine 1982 : Dictionnaire de médecine, Paris, Flammarion, 1982.
Meilman : Meilman, Patricia, Titian and the Altarpiece in Renaissance Venice, Cambridge, Cambridge University Press, 2000.
Ménager 1995 : Ménager, Daniel, La Renaissance et le rire, Presses Universitaires de France, 1995.
Mendell : Mendell, Henry, « Topoi on Topos : the Development of Aristotle’s Concept of Place », Phronesis : a Journal of Ancient Philosophy, XXXII/2, 1987, p. 206-231.
Merker : Merker, Anne, « La théorie de l’arc-en-ciel dans les Météorologiques d’Aristote (III, 2-5) », La météorologie dans l’Antiquité entre science et croyance, Actes réunis par C. Cusset, Publications de l’Université de Saint-Etienne, 2003, p. 317-331.
Mugler : Mugler, Charles, Dictionnaire historique de la terminologie optique des Grecs. Douze siècles de dialogue avec la lumière, Paris, Klincskieck, 1964.
Nardi : Nardi, Bruno, « Il commento di Simplicio al “De anima” nelle controverse della fine del secolo xve e del secolo xvie », dans Testi umanistici inediti sul “De anima”, Padova, Editoria Liviana, 1951, p. 139-206.
Ossola : Ossola, Carlo, Miroir sans visage. Du courtisan à l’homme de la rue, traduit par N. Sels, Paris, Seuil, 1996.
Pacioli 1980 : Pacioli, Luca, Divina proportione…, Venetiis impressum per probum virum Paganinum de Paganinis de Briscia, 1509 ; éd. citée : Divine proportion…, traduit par G. Duschesne, M. Giraud et M.-T. Sarrade, Paris, Librairie du Campagnonnage, 1980.
Paoli : Paoli, Michel, Leon Battista Alberti 1404-1472, Paris, Les Éditions de l’Imprimeur, 2004.
Panofsky : Panofsky, Erwin, Le Titien. Questions d’iconologie, traduit par E. Hazan, Paris, Hazan, 1989.
Parménide 1987 : Le poème de Parménide. Études sur Parménide, texte, traduction, essai critique par D. O’Brien et J. Frère, sous la direction de P. Aubenque, Paris, Vrin, vol. I, 1987. 2 vol.
Patrizzi 1993 : Patrizzi, Francesco, Nova de Universis Philosophia, Ferrara, apud B. Mammarellum, 1591 ; éd. citée : Nova de Universis Philosophia, a cura di A. L. Puliafito Bleuel, Florence, Leo S. Olschki, 1993.
Pedretti : Pedretti, Carlo, « Ancora sul rapporto Giorgione-Leonardo e l’origine del ritratto di spalla », Giorgione. Atti del convegno internazionale di studio per il 5e centenario della nascita, 29-31 Maggio 1978, [Castelfranco Veneto], Banca popolare di Asolo e Montebelluna, 1979, p. 181-185.
Philostrate 1995 : Philostrate, Les Images ou Tableaux de platte-peinture, traduction et commentaires de Blaise de Vigenère (1578), présenté et annoté par F. Graziani, Paris, Champion, 1995, vol. I. 2 vol.
Pigeaud : Pigeaud, Jacky, « La rêverie de la limite dans la peinture antique », Pline. L’Ancien témoin de son temps, Congrès international, 22-26 Oct. 1985, J. Pigeaud & J. Oroz éd., Salamanque-Nantes, Universidad Pontificia de Salamanca, 1987, p. 115-124.
Pignatti & Pedrocco : Pignatti, Terisio, Pedrocco, Filippo, Veronese, Catalogo completo dei dipinti, Florence, Cantini, 1991.
Pino 1946 : Pino, Paolo, Dialogo di pittura di messer Paolo Pino, nuovamente dato in luce, in Vinegia, per Paulo Gherardo, 1548 ; éd. citée : Dialogo di pittura. Edizione critica con introduzione e note a cura di R. ed A. Pallucchini, Venezia, Daria Guarnati, 1946.
Pino 1960 : Pino, Paolo, Dialogo di pittura di messer Paolo Pino, nuovamente dato in luce, in Vinegia, per Paulo Gherardo, 1548 ; éd. citée : « Dialogo di Pittura », dans Trattati d’Arte del Cinquecento fra manierismo e controriforma, a cura di P. Barocchi, Bari, Laterza, 1960, vol. I, p. 95-139, 397-432. 3 vol.
Pino, Scorzè, 1992 : Paolo Pino, teorico d’arte e artista : il restauro della pala di Scorzè, a cura di A. Mazza, Trévise, Scorzè, Graphiche Italprint, 1992.
Pino 2011 : Pino, Paolo, Dialogo di pittura di messer Paolo Pino, nuovamente dato in luce, in Vinegia, per Paulo Gherardo, 1548 ; éd. citée : Dialogo di pittura/Dialogue sur la peinture, 1548, traduction et commentaires de P. Dubus, Paris, Honoré Champion, 2011.
Pino B. 1582 : Pino, Bernardino, Della nuova scielta di lettere di diversi nobillissimi huomini et eccellentisimi ingegni, scritte in diverse materie. Fatta da tutti i libri sin’ hora stampati, di M. Bernardino Pino, vol. II, In Venetia, Andrea Muschio, 1582. 2 vol.
Pirotti : Pirotti, Umberto, Benedetto Varchi e la cultura del suo tempo, Florence, Olschki, 1971.
Platon, Parménide, 1967 : Platon, « Parménide » dans Théétète, Parménide, traduction, notices et notes par É. Chambry, Paris, Garnier-Flammarion, 1967, p. 177-307.
Platon, Timée, 1956 : Platon, « Timée » dans Œuvres Complètes, tome X, traduit par A. Rivaud, Paris, Les Belles Lettres, 1956.
Platon, Timée, 1992 : Platon, « Timée » dans Timée/Critias, traduit par L. Brisson, Paris, Garnier, 1992, p. 95-312.
Platon, Parménide, 1991 : Platon, « Parménide », dans Œuvres Complètes, tome VIII, traduit par A. Diès, Paris, Les Belles Lettres, 1991.
Pline 1534 : Historia naturale di C. Plinio secondo di latino in volgare tradotta per Christophoro Landino, Per T. de Ternengo ditto Balarino, Venezia, 1534.
Pline l’Ancien 1964 : Pline l’Ancien, Histoire naturelle, livre XVII, texte établi, traduit et commenté par J. André, Paris, Les Belles Lettres, 1964.
Pline l’Ancien 2003 : Pline l’Ancien, Histoire naturelle, livre XXXV, texte établi, traduit et commenté par J.-M. Croisille, Paris, Les Belles Lettres, 2003.
Pommier : Pommier, Édouard, Théorie du portrait : De la Renaissance aux lumières, Paris, Gallimard, 1998.
Poppi : Poppi, Antonio, « Il problema della filosofia morale nella scuola padovana del Rinascimento : Platonismo e aristotelismo nella definizione del methodo dell’etica », Platon et Aristote à la Renaissance, XVIe Colloque International, Tours, 1973, Paris, Vrin, 1976, p. 105-146.
Portio 1548 : De coloribus libellus portio neapolitano latinitate donatus, et commentariis illustratus, una cum eiusdem præfatione, qua Coloris naturam declarat, Florentiae, Ex officina Laurentii Torrentini, 1548.
Pozzi : Pozzi, Mario, « Appunti sul “Dialogo di pittura” di Paolo Pino », dans Regards sur la Renaissance italienne. Mélanges de littérature offerts à Paul Larivaille, études réunies par M.-F. Piéjus, Paris, Université Paris X-Nanterre, 1998, p. 383-399.
Pseudo-Aristote 1999 : Pseudo Aristotele, I colori, edizione critica, traduzione e commento di M. F. Ferrini, Pise, ETS, 1999.
Ressouni-Demigneux 2000 : Ressouni-Demigneux, Karim, Saint Sébastien, [Paris], édition du Regard, 2000.
Ricci : Ricci, Maria Teresa, Du « cortegiano » au « discreto », l’homme accompli chez Castiglione et Gracián. Pour une contribution à l’histoire de l’honnête homme, Paris, Champion, 2009.
Richardson : Richardson, Francis L., Andrea Schiavone, Oxford, Clarendon Press, 1980.
Rijk : Rijk, Lambert Marie de, La philosophie au Moyen Âge, Leiden, Brill, 1985.
Rivalités 2009 : Titien, Tintoret, Véronèse : rivalités à Venise. Exposition Paris, Musée du Louvre, 17 septembre 2009-4 janvier 2010. Catalogue sous la direction de V. Delieuvin et J. Habert, Paris, Musée du Louvre, Hazan, 2009.
Rivaud : Rivaud, Albert, « Espace et changement dans le Timée de Platon », dans Mélanges de philosophie grecque offerts à Mgr Diès, Paris, Vrin, 1956, p. 209-214.
Robin : Robin, Diana, Publishing Women. Salons, the Presses, and the Counter-Reformation in Sixteenth-Century Italy, Chicago, The University of Chicago Press, 2007.
Rosand 1981 : Rosand, David, « Titian and the Eloquence or the Brush », Artibus et Historiae, no 3, 1981, p. 85-96.
Rosand 1993 : Rosand, David, Titien, « l’art plus fort que la nature », traduit par J. Bouniort, [Paris] Gallimard, 1993.
Rosand, Titien, 1993 : Rosand, David, La trace de l’artiste. Léonard et Titien, traduit par J. Bouniort, Paris, Gallimard, 1993.
Rosand, Venise, 1993 : Rosand, David, Peindre à Venise au xvie siècle ; Titien, Véronèse, Tintoret, traduit par F. Pasquet et D. Arasse, Paris, 1993.
Rosand 1994 : Rosand, David, « Titian’s Saint Sebastians », Artibus et Historiae, no 30, 1994, p. 23-39.
Ross : Ross, David, Aristotle. Parva naturalia, a revised Text with Introduction and Commentary, Oxford, Clarendon Press, 1955.
Rossi 1990 : Rossi, Paola, Tintoretto, Milan, Electa, 1990. 3 vol.
Rossi 1994 : Rossi, Paola, Jacopo Tintoretto, Ritratti. Mostra, Venezia, Gallerie dell’Accademia, 25 marzo-10 luglio 1994, Vienna, Kunsthistorisches Museum, Gemäldegalerie, 31 luglio-30 ottobre 1994, Milan, Electa, 1994.
Sambin : Sambin, Paolo, Per le biografie di Angelo Beolco, il Ruzante, e di Alvise Cornaro, Padoue, Esedra, 2000.
Samuels : Samuels, Richard S., « Benedetto Varchi, the Accademia degli Infiammati, and the Origins of the Italian Academic Movement », Renaissance Quarterly, XXIX/4, 1976, p. 599-635.
Sansovino 1581 : Sansovino Francesco, Venetia citta nobilissima et singolare. Descritta in XIIII. Libri da M. Francesco Sansovino…, in Venetia, appresso Iacomo Sansovino, 1581.
Santinello : Santinello, Giovanni, « Il pensiero platonizzante a Venezia e a padova nel Cinquecento », dans Cultura, scienze e techniche nella Venezia del Cinquecento. Atti del convegno internazionale di studio : Giovan Battista Benedetti e il suo tempo, Venezia, Istituto Veneto di Scienze, Lettere ed Arti, 1987, p. 139-149.
Schmitt, Medieval, 1981 : Schmitt, Charles B., « Philosophy and Science in Sixteenth-century Universities : some Preliminary Comments » (The Cultural Context of Medieval Learning, ed. J. E. Murdoch & E. D. Sylla. Dordrecht-Boston : D. Reidel, 1975), dans Studies in Renaissance Philosophy and Science, Londres, Variorum Reprints, 1981, p. 485-530.
Schmitt 1981 : Schmitt, Charles B., « L’introduction de la philosophie platonicienne dans l’enseignement des universités à la Renaissance », (Platon
et Aristote à la Renaissance. xvie Colloque international de Tours. Paris, Vrin, 1976), dans Studies in Renaissance Philosophy and Science, Londres, Variorum Reprints, 1981, p. 93-104.
Schmitt 1984 : Schmitt, Charles B., « Aristote as a Cuttlefish : the Origin and Development of a Renaissance Image » (Studies in the Renaissance XII. New York, 1965), dans The Aristotelian Tradition and Renaissance Universities, Londres, Variorum Reprints, 1984, p. 60-72.
Schmitt, Giunta, 1984 : Schmitt, Charles B., « Renaissance Averroism Studies through the Venetian Editions of Aristotle-Averroes (with particular Reference to the Giunta Edition of 1550-1552) » (L’Averroismo in Italia. Convegno internazionale Roma, 18-20 aprile 1977. Atti del Convegni Lincei 40. Rome, Accademia Nazionale dei Lincei, 1979), dans The Aristotelian Tradition and Renaissance Universities, Londres, Variorum Reprints, 1984, p. 121-142.
Schmitt, Methuen, 1984 : Schmitt, Charles B., « Philosophy and science in sixteenth-Century italian universities » (The Renaissance. Essays in interpretation to Eugenio Garin. Londres/New York, Methuen, 1982), dans The Aristotelian tradition and Renaissance Universities, Londres, Variorum Reprints, 1984, p. 297-336.
Schmitt, Veneto, 1984 : Schmitt, Charles B., « Aristotelianism in the Veneto and the Origins of Modern Science : Some Considerations on the problem of continuity » (Atti del Convegno internazionale sur Aristotelismo veneto e scienza moderna, Padoue, Anteriore, 1983), dans The Aristotelian tradition and Renaissance Universities, Londres, Variorum Reprints, 1984, p. 104-123.
Schmitt 1988 : Schmitt, Charles B., « The Rise of the Philosophical Textbook », dans The Cambridge History of Renaissance Philosophy, Cambrigde, Cambridge University Press, 1988, p. 792-804.
Schmitt 1989 : Schmitt, Charles B., « Philoponus’ commentary on Aristotle’s Physics in the sixteenth century » (Philoponus and the rejection of aristotelian science, ed. R. Sorabji. Londres, Duckworth, 1987), dans Reappraisals in Renaissance Thought, Londres, Variorum Reprints, 1989, p. 210-230.
Schmitt, Aristotelismus, 1989 : Schmitt, Charles B., « Towards a History of Renaissance Philosophy » (Aristotelismus und Renaissance : in memoriam Charles Schmitt, ed. Eckard Kessler, Charles Lohr & Walter Sparn. Wolfenbütteler Forschungen, herausgegeben von der Herzog August Bibliothek, Band 40. Wiesbaden : Otto Harassowitz, 1988), dans Reappraisals in Renaissance Thought, Londres, Variorum Reprints, 1989, p. 9-16.
Schmitt 1992 : Schmitt, Charles B., Aristote et la Renaissance, traduit par L. Giard, Paris, Presses Universitaires de France, 1992.
Schmitt & Wilmott 1992 : Schmitt, Charles B., Wilmott, Michael J., « Bibliography », dans The Cambridge History of Renaissance Philosophy, Cambrigde, Cambridge University Press, 1988, p. 805-841.
Speroni 1971 : Speroni, Sperone, Discorso in lode della pittura ; éd. citée : Scritti d’arte del Cinquecento, a cura di P. Barocchi, Milano, Riccardo Ricciardi, 1971, vol. I, p. 997-1004. 11 vol.
Speroni 1998 : Speroni, Sperone, Dialogo d’amore, traduit par Claude Gruget, Dialogue traittant d’amour et jalousie, texte établi sur l’édition originale des Dialogues de messire Speron Sperone, italien (1551), présenté en regard de l’édition princeps du Dialogo d’amore (1542), introduction et commentaire de Pierre Martin, Poitiers, La Licorne, 1998, p. 69-172.
Splendeur de Venise 2005 : Splendeur de Venise 1500-1600. Peintures et dessins des collections publiques françaises. Catalogue de l’exposition du Musée des Beaux-Arts de Bordeaux – 13 décembre 2005 au 19 mars 2006 – et du Musée des Beaux-Arts de Caen – 1er avril au 3 juillet 2006. M. Laclotte et al. éd., Paris, Société française de promotion artistique, 2005.
Spinosa : Spinosa, Nicola, « Spazio infinito e decorazione barocca », dans Storia dell’arte italiana, vol. 2, I. Cinquecento e Seicento, 6, Einaudi, Torino, 1981, p. 277-343.
Telesio 1528 : Telesio, Antonio, Coloribus libellus, chez Bernardini Vitalis, Venise, 1528.
The Age of Titian 2004 : The Age of Titian. Venetian Renaissance art from Scottish collections. Exhibition, Royal Scottish Academy building, Edinburgh, from 5 August to 5 December 2004, Edinburgh, National galleries of Scotland, 2004.
Thou 1715 : Thou, Jacques-Auguste, Les Éloges des hommes savants, tirés de l’Histoire de Monsieur de Thou…, vol. I (1547-1559), Leyde, Théodore Haak, 1715. 4 vol.
Tintoret 1970 : L’opera completa del Tintoretto, apparati critici e filologici di P. de Vecchi, Milan, Rizzoli, 1970.
Titian, Vénus, 1997 : Titian’s « Venus d’Urbino », R. Goffen éd., Cambridge-New York, Cambridge University Press, 1997.
Titian 2003 : Titian. Exhibition, The National gallery, London, 19 February-18 May 2003. D. Jaffé & N. Penny éd., London, National Gallery Company, Yale University Press, 2003.
Titien 2006 : Titien, le pouvoir en face. Exposition, Paris, Musée du Luxembourg, 13 septembre 2006-21 janvier 2007. Catalogue sous la direction de P. Nitti, T. Carratù, M. Costantini, [Milan], Skira, 2006.
Titien 2010 : Titien, l’étrange homme au gant. Catalogue de l’exposition, Ajaccio, Palais Fesch-musée des Beaux-Arts, 26 juin-27 septembre 2010, Milan, Silvana, 2010.
Tiziano, Ultimo, 2007 : Tiziano, l’ultimo atto. Mostra, Belluno, Palazzo Crepadona, Pieve di Cadore, Palazzo della Magnifica Comunità, 15 settembre 2007 – 6 gennaio 2008, a cura di L. Puppi, Milano, Skira, 2007.
Trottmann : Trottmann, Christian, « La théologie des théologiens et celle des philosophes », Revue Thomiste, octobre-décembre XCVII/4, 1998, p. 531-561.
Valla 1563 : Valla, Lorenzo, Laurentii Vallae viri doctissimi Elegantiarum latinae linguae libri sex…Venetiis, apud Ioannem Gryphium, 1563.
van den Abeele : Van den Abeele, Baudouin, « Introduction générale », dans Barthélémy l’Anglais, De proprietatibus rerum, édition latine sous la direction de C. Meier, H. Meyer et al., Turnhout, Brepols, 2007, vol. I, p. 3-34. 2 vol.
Varchi 1960 : Varchi, Benedetto, Due lezzioni di M. Benedetto Varchi nella prima delle quali si dichiara un sonetto di M. Michelagnolo Buonarroti. Nella seconda si disputa quale sia più nobile arte la Scultura, o la Pittura, con una lettera d’esso Michelangolo, et piu altri Eccellentiss. Pittori, et Scultori, sopra la Quistione sopradetta, in Fiorenza, appresso Lorenzo Torrentino impressor ducale, 1549 ; éd. citée : « Lezzione nella quale si disputa della maggioranza delle arti e qual sia più nobile, la scultura o la pittura », in Trattati d’Arte del Cinquecento fra manierismo e controriforma, a cura di P. Barocchi, Bari, Laterza, 1960, vol. I, p. 3-82, 357-385. 3 vol.
Vasari 1550 : Vasari, Giorgio, Le vite de più eccellenti architetti, pittori et scultori italiani…, Firenze, Torrentino, 1550. 2 vol.
Vasari 1568 : Vasari, Giorgio, Le vite de più eccellenti architetti, pittori et scultori italiani…, in Fiorenza, appresso i Giunti, 1568. 3 vol.
Vasari 2005 : Vasari, Giorgio, Les vies des meilleurs peintres, sculpteurs et architectes, traduction et édition commentée sous la direction d’A. Chastel, Arles, Actes Sud, 2005. 2 vol.
Vasari 2010 : Vasari, Giorgio, Vies des artistes, traduit par L. Leclanché, apparat critique de C. Beuzelin, Paris, Citadelles & Mazenod, 2010.
Vasiliu 1997 : Vasiliu, Anca, Du Diaphane, Paris, Vrin, 1997.
Vasiliu 1999 : Vasiliu, Anca, « Le transparent, le diaphane et l’image » dans Transparences, P. Dubus éd., Paris, Les Éditions de la Passion, 1999, p. 15-29.
Vasiliu 2004 : Vasiliu, Anca, « Autour d’un anonyme aristotélicien. Nouvelles perspectives sur le diaphane », Du visible à l’intelligible. Lumière et ténèbres de l’Antiquité à la Renaissance, Actes du colloque, Tours, Centre d’Études Supérieures de la Renaissance, les 28-29 avril 1999, C. Trottmann et A. Vasiliu éd., Paris, Champion, 2004, p. 31-62.
Vasoli : Vasoli, Cesare, « Benedetto Varchi e i filosofi », dans Benedetto varchi 1503-1565, a cura di V. Bramanti, Roma, Edizioni di Storia e Letteratura, 2007, p. 403-409.
Venetian Painting 2006 : Bellini, Giorgione, Titian and the Renaissance of Venetian Painting, catalogue de l’exposition du 18 juin au 17 sept. 2006 Washington, National gallery of art – du 17 octobre 2006 au 7 janv. 2007, D. A. Brown & S. Ferino-Pagden éd., Vienne, Kunsthitorisches museum, Washington, National gallery of art, New Haven, Yale University Press, Vienna, Kunsthistorisches museum, 2006.
Vérin : Vérin, Hélène, « Rédiger et réduire en art : un projet de rationalisation des pratiques », dans Réduire en art : la technologie de la Renaissance aux Lumières, P. Dubourg-Glatigny et H. Vérin éd., Paris, Édition de la Maison des sciences de l’Homme, 2008, p. 17-59.
Véronèse profane 2004 : Véronèse profane. Catalogue de l’exposition du 22 septembre 2004 au 30 janvier 2005, Paris, Musée du Luxembourg – du 18 février au 13 juin 2005 Venise, Museo Correr. P. Nitti et al. éd., traduit par T. Berni Canani et al. Milan, Skira, Silvestre Verger art, 2004.
Veyne : Veyne Paul, « Propagande expression roi, image idole oracle », L’Homme : Revue française d’anthropologie, XXX/114, 1990, p. 7-25.
Vickers 1958 : Vickers, Brian, Arbeit, Musse, Meditation : Betrachtungen zur vita activa und vita contemplativa, Zurich, Verlag der Fachverein, 1985.
Vickers 1990 : Vickers, Brian, « Leisure and idleness in the Renaissance : the ambivalence of otium » (II), Renaissance Studies, 4/2, 1990, p. 107-154.
Vocabolario 1989 : Vocabolario della lingua italiana, Rome, Istituto della Enciclopedia Italiana, 1986-1989. 4 vol.
Voragine 1475 : Legende de tutti li sancti e le sancte de la Romana sedia, [traduction de Nicolò Malerbi], Venezia, Nicholas Jenson, 1475.
Voragine 1967 : Voragine, Jacques de, La Légende dorée, traduit par J.-B. Marie Roze, Paris, Garnier-Flammarion, 1967. 2 vol.
Wallace : Wallace, William A., « Traditional natural philosophy », dans The Cambridge History of Renaissance Philosophy, Cambrigde, Cambridge University Press, 1988, p. 199-236.
Wethey 1969 : Wethey, Harold Edwin, The Paintings of Titian, Londres, Phaidon, 1969-1975. 3 vol.
Wethey 1971 : Wethey, Harold Edwin, The Paintings of Titian, II. The Portraits, Londres, Phaidon, 1971. 3 vol (1969-1975).
Wölfflin : Wölfflin, Heinrich, Principes fondamentaux de l’histoire de l’art, Paris, Gérard Monfort, 1992.
Wright : Wright, Edward R., « Alberti’s De pictura : Its Literary Structure and Purpose », Journal of the Warburg and Courtauld Institutes, XLVII, 1984, p. 52-71.
Zabarella 1605 : Zabarella, Jacopo, Iacobi Zabarellae Patavini in tres Aristotelis Libros de Anima commentari…, Venetiis, apud Franciscum Bolzattam, 1605.
- Thème CLIL : 3669 -- ARTS ET BEAUX LIVRES -- Histoire de l'art, études -- Histoire de l'art
- ISBN : 978-2-8124-3363-4
- EAN : 9782812433634
- ISSN : 2264-4628
- DOI : 10.15122/isbn.978-2-8124-3363-4.p.0333
- Éditeur : Classiques Garnier
- Mise en ligne : 20/02/2015
- Langue : Français