Index des mots et exemples
- Type de publication : Chapitre d’ouvrage
- Ouvrage : La Latinité injustement soupçonnée suivi de Dissertation sur la latinité de Plaute
- Pages : 755 à 796
- Collection : Textes de la Renaissance, n° 231
- Série : Traités sur la langue française, n° 19
index des mots et exemples
Les chiffres renvoient aux pages de l’édition latine originale. Les chiffres romains en minuscules renvoient à la dédicace et à la préface. Lorsque plusieurs exemples du même mot sont donnés dans la même page, le numéro de cette page figure à la fin de la liste. L’orthographe est celle du texte original. Toutefois, pour ce qui concerne la lettre V initiale, qui peut valoir V ou U, afin de faciliter la consultation de l’index en même temps que le repérage des mots dans le texte, nous distinguons ci-dessous les mots à initiale vocalique (par exemple Vrbanus) et les mots à initiale consonnantique (par exemple Venire) ; dans le texte, ces initiales sont des majuscules italiques (V), sauf lorsque les mots traités figurent dans des exemples ou dans des phrases (uoui, uxorem).
– |
mot-vedette dans une expression |
< |
vient de |
> |
a donné |
= |
peut se traduire par / a le même sens que |
≠ |
ne peut se traduire par / n’a pas le même sens que |
/ |
ou (variante) ; et |
(!) |
hypothèse, question, correction ou avertissement donnés par H. E. à propos du mot |
mots et exemples latins
abbreuiare : 153
absente/absentibus nobis (Pl., Ter.) : 390
absoluere : 87, 397
abstinere : 162
abundo : 169
accessus febris : 97, 214
accidens/accidentia : 87 ; 240-241
acclarassis corr. de ac clara sint (!) : xii
accommodare aurem/aures : 52, 150
accredere / ac credere (!) (Hor.) ; accredidisse (Col.) : 155
accurrere : 161
accusare : 87
Acheruns, Acherunticus : 373
Achilles causae : 85-86
actio : personalis / in personam ; in rem ; criminalis / criminosam (!) / ciuilis / petitoria : 67-68
actor : 68
addo : 168
adducere frena / habenas (Cic.) : 235, 236
ademptum (!) : adeptum corr. (Liv.) :
756xi-xii ; adempta (!) : adeptam corr. (Cic.) xii
adeptum corr. (Liv.) : xi-xii ; adepti (!) : adeptam corr. (Cic.) xii
adhamare (Cic.) : 191
adiuro = adiuuero (Enn.) : 397
adjectifs en : abilis, ilis : 117, 306, 393 ; ibilis 115-118, 308 ; osus 119, 121, 308, 309 ; préfixés de in- : 117, 118, 310-311
admirabilitas : 280
admirabiliter (Cic.) : 280
adverbes préfixés de in- : 280, 281, 282, 283
aduocatus : 67
aequanimiter : 281
aetas : bona (Cic., Ov.) : 106, 109 ; deterior (Pl.) 106 ; grandior (Cic., Ov.) 114
aeuus : 395
affabilis : 306, 310
affabiliter : 280
affectio : 76 ; erga foetum – (Plin.) 300
afferre nuntium : 221
afformidare = formidare : 397
agasones (Fest.) : 335
agedum = ἄγε δή : 392
agere : quò hinc te -is ? (Ter.) : 135-136 / (Pl.) 389 ; tardos & tristes dici se – (Don.) 135-136 ; bellum = facere bellum 223
agilis : 307
agoranomus : 399
ah : 294
Aín’ tu : 371
alauda : 102
aliae (dat. au lieu de alii) : 395
allegare incompetentiam iudicis : 67, 151
almyralius : 328
alosa : 102
ambitiosus : 310
amentorum : 379
amicabilis (Ulp.) : 76, 392 ; compositio / affectionem amicabilem (Pand.) ; operam amicabilem (Pl.) 76
amicalem : 76
amittere/amisisit gratiam : 217, 220, 221
amouere se : te hinc amoue (Ter.) : 135
amphimallon, amphimalla : 356-357
amphitapa : 357
amplectentem redamplecti : 179
amplificare : 196
amplius : quid amplius uis (Hor.) / uultis (Cic.) : 275
anceps : 44-46 ; (Fest.) 46 ; < caput 46, 49 ; formé par analogie de biceps et triceps 49
ancilla : 103, 350
angelus/angelorum/angelis : 315-316, 319, 322
annuntiare : 152
ansatum incedere (Pl.) : 17-18
ante annum : 344
anteeo/antideo/antedeo (Pl.) : 170
apertus (de homine) : 240
apostolus : 322
apotheca : 317
apothecarius : 316
applaudere alicui : 146
applicare emplastrum / cataplasma / aliquid stomacho : vi, 130 ; animum / se ad aliquid (Cic.) 130
apportare ; quod nuntium apportas ? quid apportas ? (Ter.) : 151, 221 ; damnum 151 ; se in aliquem locum 135, 151-152 (Acc.)
apprendere/apprehendere : 188
appretiare : 340
approbare : 150
arbitrare : 397
archidiaconus : 323
archiepiscopus : 323
arepennis/arpennem (Col.) : 359-360
argentarius : 124 ; illicebrae argentariae ; argentarium auxilium 125 ; argentaria cura (Ter.) / inopia 126, 393
argutus : 310
arista : 104
arrha : 312 ; arrhabo (Pl.) 312
articulosè pacisci (!) : 38, 40 ; conditiones articulosas (!) 38, 40 ; articulata partitio (Quint.) 40
757articulus : 26, 37, 38, 40
artificiosè : 282
aruipendium (Gloss. D.) : 360
aruus : 386, 394-395
ascia : 89
asinarius : 122, 384 ; asinaria (fabula) 384
aspectabam : 378
assectator (Quint.) : 360-361
assiduus : 395
assistere : 163
astare = stare : 397
astutè facere : 274
attigissent extremis digitis (Cic.) : 233
attonitum reddere : 351
auarè facere : 274
audientiam facere (Liv., Her., Pl., Cic.) : 203, 301-303
audire : audiui dicere/dici (Varr., Cic.) : 228 ; auditus est magno silentio (Cic.) 303
aueo = habeo : 226, 227
auferre : 129-130 ; aufer te domum (Pl.) 134 / aufer te hinc (Ter.) 135
augere : 154
augmentare : 154
augmentum : 154
auis tarda : 334
aurarium negotium (Pl.) : 126, 393
aurata : 102
auris/auricula : aurem commodare alicui : 51 ; commodare aures ≠ prester les oreilles (!) ; aurem/aures accommodare (Claud.) ; patientem accommodet aurem (!) (Hor.) > commodet aurem ; aures : arrigere / claudere – ueritati/radere 52 ; uellere / peruellere aurem 52-53 ; abit demissis auriculis 53 ; dicere in aurem ; uenit hoc ad aures meas ; sufflare in aurem alicuius (Pl. ?) 54
aurosus : 120
Ausonia = Italia : 3
authenticus : 80-81
baptismus : 316
barbari = Romains ou Latins : 399
barbarica lex = loi romaine : 399
baro = ἀνήρ = mari : 338
basiare : 183
batuere = Gallica uoce (i.e. Battre) : 11, 340
bene : 257-268 ; + adjectif : literae – longae/sermonem – longum (Cic.) 257-258 ; cum – magna caterua (Cic.) ; inermes – multos (As. Poll.) / robustus (Cic.) / fortis 258 / firmum (Cic.) / peritus (Cic.) / doctus (Pl.) / nummatum (Hor., Cic.) 259 ; + adverbe : mane (Cic.) 259 ; + participe : comitatus (Cic.) 259, 271 / factum (Pl., Ter.) 259 / homo – natus 260, 271 / – nata (Hor.) 260 ; + verbe : uelle alicui 260, 272 / cupere alicui 260 ; + quum : quum – iuraui (Tibull.) 261 / deuoui (Ov.) / quum – uir traxit uultum (Ov.) 262 ; = ualde 262, 266, 267, 268 ; = opposition, concession 262-263 : ut iam seruaris – corpus (Ov.) / quum – uitaris (Ov.) 262 / quum – seruasses, ut – uerba darem (Ov.) 263 ; promittere/promittant 263, 264 (Cic.) ; promittis multa ex multis (Pl.) 264 ; si – promittent (Ov.) 264 ; scit – = scit (Ov.) 265 / si – te noui / nouimus (Hor., Ov.) 266 ; emere = carè emere (Mart.) 268 ; uestitus/nupta 271 ; audire 273 ; esse 388
Bene pol (!) (Pl.) : 368
beneuolens : 272
beneuolentia : 260, 272
beneuolus : 272
benignitatem = eleemosyna : 315
benna (Fest., Varr.) : 358
berbix/berbex : 341
Bibesia (Pl.) : 399
biceps, triceps : biceph (!), triceph (!) < δίκεφ, τρίκεφ : 44, 49
biennium : est quum (Pl.) / aut triennium est quum (Cic.) ; praeteriit quum (Cic.) ; est ex quo obiit (!) ; ante – obiit (!) : 277, 288
bifarius < διφάσιος : 49
bifurcus : 89
bigamus/digamus : 320
758bis : 319-321
bissaccus : 320-321
blasphemare : 318-319
blasphemator : 319
blasphemia : 319
blasphemus : 319
boletus : 350
bona mobilia = biens meubles : 70
bonus : habere bonum animum / bona pax / bona uerba / bonum furem / furum optime (Catul.) : 15 ; bonae fidei 84 ; bonum animum 106 ; fur 106, 109 ; bona verba 106, 107-108, 111 ; bona pax 106 ; uultus (Ov.) / bono uultu aspicere (Pl. Jun.) 106, 108 ; color (Ov.) 106, 111 ; bona aetas (Pl., Cic., Varr.) 106, 109, 111 ; bonam gratiam habere 107, 108 ; bona librorum copia (Hor.) ; bona pars (Cic., Hor.) ; in bonam partem accipere ; bona memoria / spes / causa 107 ; fama 107, 112 ; bonum diem (Ov.) / lucem bonam (Ov.) 107 ; bone uir / O bone (Hor.) 108 ; bonus, bona = âgé(e) : bonos patres (Hor.), bona foemina (Pl., Cat.) 108-109 ; = habile : poeta/orator/medicus 109, 112 ; gladiator/sutor 109 ; esse bonum alicui / in aliquem109-110 ; bello 110, 112 ; habitus 110 ; bona forma (Pl.) 111 ; bonus uir = homme de bien (Cic.) 110-111 ; bonum carmen / bonus uersus 112 ; cibus 112 ; melius + inf. 113 ; bonum uelle / cupere alicui 260
bos = Ἰταλὸς : 3
braccas/bracchas : 102 ; braccae 360
braccata : Gallia : 360
breue/breuis : 85
brocardicam materiam : 77
bucca = os ; in buccam uenerit : 56
buccea/buccella = bouchée : 56
bulga : 10, (Lucil., Fest., Non.) : 353-354
caballicare : 340
caballus : 10-11, 339-340
cacare : 10
cadetum/caudetum (Col.) : 359-360
cadus : 88
caecum cubiculum (Varr.) : 310
calcar/calcaria admouere/adhibere : 236
calceos detrahere : 185, 192
calcitrare = recalcitrare : 180
caligarius : 123
callidus : 310
calumniam : 87
calumniari : 87
cambio, -psi, -pso (Prisc.) : 348-349
cameli dromadas/dossuarii : 99
camera : 336
camerare = curuare : 337
canthus (Quint.) : 362
capital/capitale : 23 ; capital facinus / crimen = crime capital 26-27
capitalis : 25 ; capital/capitale 26-27 ; capital facinus / crimen = crime capital 23, 26-27
capitaneus : 25
capitatio (Dig.) : 30
capitati caules : 27 ; capitatum clauum 32
capitellum/capitulum = chapiteau : 28 ; capitulum = chapitre (!) (Cic.) 38
capitium/caputium : 8
capito (Pl.) : 32-33, 191
capitosus (!) : 33
capitulatim : pacisci (Plin. Jun.) : 38-39 ; attingam (Plin.) 40
capitulum (!) (Cic.) : xiii, 38 ; = chapitre (!), point ou article (Cic.) 28, 29
capo : = chapon : 102
caprarius : 341
caput : 23-49 ; = capital ou fortune 23, 25, (Plin.) 27 ; = teste/test 25 ; = chef, κεφ. 25, 35, 44 ; a capite ad pedes ; capitaneus 25 ; caput regni = ville capitale 27, 37 ; caput classis 27 ; nec caput nec pes (Pl., Cic.) ; capita alliorum et coeparum = testes d’aulx et d’oignons 31 ; claui caput (Varr.) 32 ; capita = chapitres, articles ou points 28, 38, 39 ; primum caput = le premier article ou point ; le principal point 41-43 ; capita = personnes : in capita = par teste 30 ; 759quot capita, tot sensus (Ter.) 30-31 ; caput = vie (Cic.) : agitur … de tuo capite 31 ; capita plebis (Liv.) ; capita = primores (Liv.) ; capita rerum (Liv.) / esse caput rei cuipiam faciendae (Pl.) 36 ; caput literarum = la substance de la lettre 41 ; quod caput est = le plus important 42-43 ; ad capita rerum peruenias (Pl.) = venez au point ; rumor is sine capite manauit 43 ; caput fluminis = bouche d’un fleuve = στόμα 43 ; capitum pro captum (!) 47 ; caput < κάρα (Fest.) 49 ; turpe caput (Virg.) 127
carbonarius : 123
carcer : 103, 350
carere : febri/quartana/malo (Cic.) ; cares febri / febris caret te : 213 ; caruítne febris te (Pl.) ; morbo 214
carmen : 112, 189, 344, 351
carminare (!) : 188
carpentarius : 9, 121
carrucam : 340, 344
carrum : 344 ; carrus 358 ; < mot gaulois 361
casnar (Quint., Fest.) : 360-361
castellum : 89
castigare : 87, 149, 397
castimonia ; castimonialis (Aug., Cod. Just.) : 324
casus : in eo/hoc casu : 70, 229 ; (Col.) 230 ; = accidentia 241
catelli = γαλεοὶ : 337, 338
catus = αἴλουρος : 337-338 ; < cat, chat (!) 361
cauda subiecta in utero (Virg.) : 53-54 ; = colonne d’une armée 102
caudetum/cadetum (Col.) : 359-360
caules : 27
caunaca : 356
cautela : ad cautelam iurisconsultorum : 77
cellarium : 126
ceps (ceph (!) < κεφ (κεφαλή) : 44 ; = chef 45 ; < capio 46-47, 49 ; < caput/κεφ 49
cerebrosus : 191
cerebrum omnem : 386
certitudo : 312
ceruical/ceruicale : 26
ceruicosum : 33
chartae : 85, 345
chartularii : 345
cingere : 91, 173
citare : 79, 304
ciuilis : actio : 68 ; = urbanus 114
clamatio est corr. de clamitas : 386
clamitas (!) : 386
clamore repugnare/refragari : 180
clara sint (!) / acclarassis corr. : xiii
claudere aures : 52 ; oculos 56 ; + composé recludere : 174
clausus = reclusus (Just.) : 174-175
clauem/clauiculam : 93
clauum : 32
clemens : 310
cloppus : 338
cludere/claudere : 351
cogitans : antonyme de incogitans (!) : 311
cognitorem : 67
cohors : 88
coire = monopoler : 326 ; = conspirare (Tert.) 326-327
coitio : 326
colei : 322
collare s. m. = collier : 86
collare : v. : 167
collecta (Varr., Cic.) : 301
colludendo (Dig.) : 301 ; colludere 304
collum : 183
collusio (Ulp., Cic.) / per collusionem / utendo collusione : 301, 303, 304
collusoriè : 301
colorare : métaphor. (Lact., Val. Max.) : 145
color : bonus : 106 : bonum et malum 111 ; probus 113 ; colorem = métaphor. 145
comarchus : 399
combennones (Fest.) : 358
commodare aurem alicui : 52
compellere : 80
complere : 186
complices (!) (Cic.) = complices (fr.) : xiv
componere : 68
760compositio (accord, capitulation) : 39, 68, 76, (Caes., Cic.) 299
comprehensibilis (Cic.) : 115, 116, 118
comprendere/comprehendere : 188
compromittere ; compromissum : 80
compulsoriales literae : 80
concacare : 10
concastigare = castigare : 397
concessare = cessare : 397
concipere : 162
concordare : 150
concorditer : 280
condemnare : 87
conditione, ea : 229
condonare = donare : 397
conducere = prodesse = duire : hoc mihi -it : 163
conducibile = duisable : 163
confiscare (Dig., Suet.) : 304
conforire aliquem : 10
confossiorem soricina naenia : 393
confugium : 157
confuto : 187
congelabilis : 311
coniectura : 154
coniecturare = coniicere : 154
coniunctè/coniunctim : 283
considerans antonyme de inconsiderans (!) : 311
consideratus : 238-239 ; ≠ consideré 239
consiliarium regis : (Cic.) : 123, 124 ; consiliaros parlamenti (!) / curiae / in curia 124
consiliosus (M. Cat., Gell.) : 309
consistere : 163
conspirare : 326-327
conspiratio : facere conspirationem : 201 ; (Tert.) 326-327
constringere ; necessitate -ictus : 352
consuadere = suadere : 397
contemplare : 396
contemptim : 283 ; contemptè 284
contentiosus : 120
continenti, in & ex (en un mot : incontinenti, excontinenti) : 276
continere : 162
contractus : 68 ; conditionalis/purus 69 ; bonae fidei 84 ; usurarius 125
contrahere : 68
contrauenire : contraueniret, eris (!) corr. en contra ueniret, contra ueneris (Cic.) : 159
contristare (Virg.) : 148
conualesco : 157
conuenientia : 159
conuenire/conueniri : 77-78, 158, 304 ; aetatem aliam aliud factum conuenit (Pl.) 398
conuincere : 87
conuolare ad secundas nuptias : 341
cophinus : 88
cor acre : 390
corbis : 88
cordolium : 395
cordum/chordum : 9
coriarius : 123
corium : in tuo corio esse nolim : 65 ; meum corium tuo permutare nollem 66 ; de alieno corio ludere, de alieno corio cuipiam satisfacere 65 ; de(te)gere corium de tergo 65, 380
correctè : 282
correctus : 282
corrigere mores : 200
corrigia : 335-336
corripere = taxare : 148-149
corrumpere adulescentem (Pl.) ; iudicem : 146
corruptibilis (!) : 116
corruptio : corruptioni obnoxius / non obnoxius / sentiens ; corruptionis expers / nescius : 117
cortem/chortem/cohors : 88
cotam/crocotam uestem : 8, 100
craticula : 347
cremium (Col., Vulg.) : 336
cremor = creme : 10
crena : 347
crescere : 187
crimen : capital(e) : 27 ; 87 ; incurrere in crimen 162
criminantem recriminari : 179
761cruciabilitas/cruciabilitates : 393
cubare : 171-172 ; 177, 178
culpa : est in – = il est coupable : 342
culpabilis : 342
cupam : 8
cupillum : 338
curare : curarem rebus publicis (Pl.) : 398
curatio est + dat. : 386
currere + composés : 161
curuare : 337
curuus : 336
d (infixe) : 168-170
damnas = damnatus : 27, 77
dare : spem/postestatem : 203-204 ; audaciam/animos/spiritus/consilium 204 ; ueniam 216, 217 ; dato excruciatum (!) / excruciandum corr. 388
de prép. : die (Pl., Cic.) / nocte (Cic., Hor.) ; summo loco ; quid me – drachma facere uis ? (Pl.) : 246 ; argento (Pl.) 247 ; de = ex : audiui – parente meo (Cic.) ; emi – illo (Pl.) ; duro est ultima ferro (Ov.) ; de + abl. = gen. : memento – palla (Pl.) ; judex/arbiter – lite (Ov.) ; puellas – rupe Caucasea (Ov.) ; sunt – genere eodem (Cic.) ; caetera – genere hoc (Hor., Lucr.) ; amo te – hac re ; ridere/flere – aliqua re ; – haeresi Vestorina & – Pherionum more risisse (Cic.) 247-248 ; flere – morte alicuius (Cic.) ; mirari – aliqua re 248
de-/des-/dis-, préfixes verbaux : 183 ; de-, ex-, préfixes à valeur intensive 190
deamo : 190
dearmare : 185, 189
deartuare : 184
deastricolas : 316
deastros : 316
debitio (Cic., Gell.) : 300-301
decapitare : 25-26, 184
decarminare (!) : 188
decet + datif : nostro generi non – (Pl.) : 385
decidere : 68
decipere : 162 ; = séduire 163
decisio : 68
decollare (= de collo deponere) : decolles caue (Caec.) : 153 ; – = decoller, decapiter 25, 26, 86, (Suet., Fen.) 184
decrepitus : 373
decrescere : 187
dediscere : 187
dedolere : 187
deducere de summa : 163
defatigo : 190
defensor : 68
deferre : 87 ; honorem 216
deflorare : 187
deflorescere : 187
defraudo : 190
degere (cf. detegere) : degitur : 64-65 ; degetur 63-65
deglutinare : 186, 191
deglutire : 351
degrandinat : 190
degrauo : 190
degulare : 351
dehaurire : 185
dehortari : 186
deieiunare (!) : 188
deincipem, deinceps : 47 : -ceps < capio non de caput ; < qui deinde cepit / proximè quemque captum (Fest.) ; = proximum quemque capitum (!) ; = gradatim, & quasi per singula capita (!) 47
deinflare, se (!) : 188
deiungere : 184
delere memoriam alicuius rei : 231
deliberare : 217
deliberationem habere : 217
delongè : 276
demarchus : 399
deonerare : 185
depalmare : 342
deplere : 186
deprocul (Pl.) : 276
desaeuire = ualde saeuire (Hor., Virg.) : 190
deses : 309
desiderare/redesiderare : 179-180
762desidiabulum : 394
desidiosus : 309
desistere : 163
despoliare : 184
despumare : 189
desquamare : 189
detegetur : 64, 380
detendere : 184 ; tabernacula (Caes., Liv.) 185
deterior aetas (Cic.) : 106
determinare : 150
detinere : hoc me/te detinet (Cic.) ; detineri morbo : 134 ; 162
detumere : 187-188
deturgere : 187-188
deuenire : -it ad maturitatem ; -it in morbum : 158
deuirginare (Valla) : 190
deuiscare : 192
deuita (St Paul) : 153
diaconus : 322
diaeta : 97
dicassis = dicax sis : 397
dicax sis corr. de dicassis (!) : 397
dico tibi = λέγω σε : 400
difficile/difficulter/difficiliter : 281 ; ad credendum (Lucr.) 16-17, 22, 228 ; ad eloquendum (Cic.) ; perdifficilis res ad iudicandum (Cic.) 16 ; dictu/factu 16-17
dignum habeo / dignum arbitror = ἀξιῶ : 400
Dii immortales mercimonii lepidi ! : 400
diligens : 310
diminuere/deminuere : 185-186
dirumpere/disrumpere : 185
dis = de/des : 185
discalceare : 185 ; discalceatus 185, 192
discaligatus : 192
discere : 187, 188
discingere : 173, 185
disciplinosus (M. Cat., Gell.) : 309
disconuenientiam : 159
disconuenire : disconuenit inter nos (Hor.) : 159
discordare : 150, 185
discordiosus : 308, (Sall.) 309
discorditer : 280
discors : 309
discrimen facere/ponere/statuere : 204
disiunctè/disiunctim : 283
disiungere : 184
dispendere = impendere : 12 ; dispendite (Non.) = écartelez 381
dispendium : 12
dispennere : 381
displicere : 185
dispoliabulum : 394
dispoliare : 184
dissoluere : 185
dissolutus : 239
diu est quum / ex quo (Pl.) : 276-277
diuidiae corr. de diuitiae/diuiduae (!) (Pl.) : 376 ; diuidia 395
diuiduè (!) : 376
diuinare : 149
diuinum : 149
diuitiae (Pl.) (!) corr. en diuidiae : 376 ; plus diuitiarum 255-256
dixo : 397
docilis : 280
docilitas : 280
dociliter : 280
dolabra : 89
dolare : 89
dolent = d + olent (Pl.) : 169
dolorificus : 121
dolorosus : 121
dorsus : 386, 394-395
dossuarii : 99
dromadas : 99
dubiosus : 119
ducere + composés = duire + composés : 162-163 ; bellum (Virg.) 222, 224 ; = extrahere/protrahere bellum (Cic., Serv.) 222 ; muros (Virg.) 223 ; educere molem (Virg.) 223 ; in longum 224 ; = minare 334
dulciter (Plin. Jun., Cic.) : 282
dum, suffixe : 392
duplex (métaph.) ; duplicis Vlyssei (Hor.) : 310
763durae ceruicis homo : 33 ; durae frontis 51 ; durum capitonem (Pl.) 191 ; durus métaphor. 310
durare : hoc diu / longùm / in longum -bit (Stat.) ; – nequeo in aedibus / non queo – (Pl.) : 15, 141 ; non hîc – quisquam potest (Ter.) 142 ; nequeo – quin ego herum accusem meum (Pl.) 142 ; – = endurer (Virg.) 351
durè/duriter (Don.) : 282
e (ex) préfixe = fr. de/des : 183
eapse, eampse : 392
ecce adv. joint à un dém. : eccillam/eccistam/eccos : 371-372
edormiscere : 189
efficaciter : 280
egomet : 392
eho : 294
ei = selon lui : 245
eleemosyna : 315, 322
elegans : 310
eleuare = deprimere (Pl.) : 130
emaculare : 189
emancipare 80, 304
emancipatio : 80
enodabilis : 311
enodare : 172
epiikia : 84
epiikizare/epicaizare : 84
epilogus : 313
episcopus : 322
eradicare189
eripere uitam = euitare (Enn.) : 153
erugare : 189
essedum : Belgica -a (Virg.) ; Britanna -a (Prop.) : 358
ethnicus : 316
euaginare : 189
euincire = uincire (Tac.) : 172-173 ; euinctus (Tac., Virg., Ov.) 173
euiscerare : 189
euitare = uitam eripere (Enn.) : 153
euocadum = euoca + dum (Pl.) : 392
euoluere : 351
ex (e) préfixe = fr. de/des : 183
exagitare (Cic.) 175
exaltare = sens propre (Col.) ; fig. (Vulg.) : 153
exarmare : 185, 189
excantare : 189
exceptare : 162
excepto : quòd (Plin. Jun., Quint., Ov., Hor.) : 291 ; si (Quint.) 292
excerebratus : 191
excipere : 162
excludere : 351
exclusissimus : 393
excontinenti (Ulp.) : 276
excruciandum corr. de dato excruciatum : 388
excruciatum (!) : 388
exebriare : 190-191
exenterare : 189
exhamare : 191
exhaurire : 185
exhortari : 186
exonerare : 185
exoniare ; -atos : 83
exorbitans : 342
exorem corr. de uxorem (!) : 377
expandere : 381
expectabam (!) : 378
expers : 396
explanatè : 282
explere : 186
exploratè/exploratò : 283
expugnassere = expugnaturum esse : 397
exsomnis : 191
exta : 345
exterminare : 150
extinguere : – memoriam/rumorem (Cic.) / famam (Liv.) ; formam (Ter.) ; furorem / bellum (Cic.) / furorem belli : 231
extraneus (!) = ἐθνικός, ethnicus : 316
extraordinarius : 306
exultare = βραβευέτω (Saint Paul) : 327
exundo : 169
faba : in te haec cudetur : 64
764faber : 121-122
fabula de asinario mercatore : 384
facem (acc. de fax) : 232
facere : pausam : 4-5, 388 ; + composés 192-198 ; expressions : officium 199, 200 ; finem/mentionem (Cic.)/pacem/inducias 200-201 ; bellum (Cic.) 201, 223 ; seditionem/conspirationem/turbas/motus/concitationes/lites (Ter.) 201 ; iniuriam / plagam / uulnus / caedem / magnam stragem / sanguinem (Liv.) 201 ; metum (Ov.)/timorem/formidinem/terrorem/pauorem (Liv.) 201-202 ; impensam/sumptum/quaestum/lucrum/mercaturam/messem/uindemiam 202 ; iacturam 202-205 ; uela/iter/uestigium (Cic.) 202-203 ; audientiam 203, 302-303 ; silentium/spem 203 ; facultatem/ius 204 ; potestatem 204, 303 ; audaciam / animos / spiritus / consilium / gratiam / modum / discrimen / in ambiguo (Plin.) 204 ; promissum 204-205 ; damnum ; inuidiam 205 ; ne longum facias/facito/faciam (Hor.) / non faciam longius (Cic.) ; facit totum (Ulp.) ; infamem (Ter.) ; laetum faciam illum / eos laetantes faciam (Pl.) ; gloriosum se facere / facere se facetum (Pl.) 206 ; au lieu de répéter un verbe : = discernere (Quint.) ; = seras (Varr.) 207-208 ; en grammaire (Quint.) 208-209 ; facito ut 228 ; + adv. : prudenter/sapienter/stultè (Pl.)/astutè/iniquè/perfidè/auarè 274 ; ferocem facis / ne te mihi ferocem facias (Pl.) 389 ; faxo 397
facetosus (!) (Niz.) = facetus : xiv
factio : 326-327, 395
factiosus : 326, 395
factus, a, um : rem factam habet (Mart.) : 219 ; factis (!) corr. en factus ; factum est (!) corr. en factu est 388
facultas : facere facultatem : 204 / facultates (Cic.) 305
facundiosus/facundus : 309
fallaciosus (Gell.) / fallax : 119
fallax : 119
falsare : 304
falsarius (Suet.) : 305-306
fama tenet : 145
fastidit mei (Pl.) : 398
febrim exquisitam : 98 ; habere/carere febrim ; cares febri = febris caret te 212-214
felis, felem : 337-338
ferientem referire : 179
ferramenta : 89
ferrarius (faber) : 121
ferre inoculis : 55 ; ferre se aliquò (Virg.) / obuiam sese ferre alicui (Cic.) 135
ferricrepidinae insulae (Pl.) : 399
fideliter : 280
finis : facere/imponere finem : 200-201 ; eo fine / ea fini (Gell.) ; ad quem finem (Cic.) 229
fiscum : 304
flexuosus : 308
florescere : 187
floret aetate : 146
focile maius/minus : 93
folliculum : 350
fomentare = fouere : 154
fomentum : 154
forceps ; tenaci -ipe : 105
forfex : 105
foria (in liquidi stercoris significatione) : 10, 339
foriolus : 10
formam (soleae) : 102
formago : 334
formula, -ae : 73
formularius ; formularium : 73
fornicari : palmam – (Plin.) : 336
fornicationem (Sen.) : 336
fornix ; in -ce (Hor.) : 336
fortificare : 196, 198
fortiter : adstringere/adstringite ad columnam (Pl.) : 253-254
fouere = fomentare : 154
frenum, frena : laxare/dare frena : 234-235 ; mordere frenum (Brut., Cic.) 234 ; 765(Érasme, Stat.) 234-235 ; frena adducere ; frenis compescere/coercere/iniicere 235
frigorificus (Gell.) : 121, 196
frons : in frontem ; a fronte ; frontem contrahere/caperare/obducere/corrugare : 50-51 ; frontem amisit / frons illi periit ; durae frontis ; frons aeneus ; frons mollis 51
frui + acc. : 398
fugere : 176
fundus mendax : 116
fungi + acc. : 398
fur : bonum furem (Cat.) : 106, 109 ; thesaurarii fures (Pl.) 126, 393
furca/furcae : 89-90, 91, 93
furcatus : 90
furcilla/furcilles (Fest.) : 90, 93
furcula : 93
furnarius : 123
Fustitudinae ferricrepidinae insulae (Pl.) : 399
futo : 187
gannacam/gaunacumma/caunaca : 356
genios = angelos : 316
genitalia : 93
gerere curam : 216
gestare in oculis : 55
glorificare : 198
gloriosus : 308
glutinare : 186, 192
gnari rei (!) (Pl.) : 383 ; gnarus est (!) (Pl.) 383 ; gnarures corr. de gnarus est (!) ; gnaruris, gnarurisuo 382-383 ; gnarurat (Gloss. D.) 382 ; gnarurem (Gloss. D.) 382
gnatus (!) corr. en natus : 387
Graecè : scire : 274
Graecum : 3
granarium : 88, 126, 347
grandire (Pl.) : 12, 153
grandis : 12 ; grande malum (Hor.) / caput (Ov.) / cubiculum (Cic.) / pecunia ; grandia membra (Ov.) / ossa (Virg.) ; grandis/grandior aetas (Ov., Cic.) 114
granum : 347
gratia : bonam gratiam habere = scavoir bon gré : 107-108 ; petere/facere gratiam 205, 220 ; gratiam amittere/amisit 217, perdit/perdidit 220, 221 ; gratiam habet 220 ; ponere in gratia ; in gratia esse 249 ; gratiae debitio (Cic.) 301
gratiosus (Cic.) : 308
gratis adv. : 257
gurdos (Quint.) : 362
gustare : 232 ; philosophiam / physiologiam / primis labris / primoribus labris (Cic.) 233 ; de aliqua re / de sene (Hor.) 233, 248
gutturem, masc., au lieu de guttur, n. (Pl.) : 386, 395
ha : 294
habere : bonum animum : 15 ; habet (Ter.) = qui percussus sit (Don.) ; hoc habet (Virg.) 143 ; expressions 212-220 ; morbum/febrim (Mart., Cic.)/dolorem (Cic., Quint.)/malum (Pl.) 212-214 ; + accusatifs : spem/consuetudinem/morem/occasionem/excusationem/tempus/otium/spatium/opinionem/uoluntatem/uictoriam/molestiam/odium/inimicitias/maritum/uxorem 215 ; curam / annos triginta / honorem / ueniam 216-217 ; gratiam 217, 220 / deliberationem (Cic.) 217 / potestatem 220 ; in sua potestate 218, 220 / in seruitute (Pl.) / in matrimonio (Cic.) / in armis / in honore / in cura (Plin.) / in custodia (Liv.) ; habere pro hoste 218 ; habeo tibi res solutas (Pl.) / rem factam habet (Mart.) 219 / habeo dictum / effectum (Pl., Cic., Caes., Mart., Liv.) 218-219, 224-225 ; habere pacta = pacisci, prés. (!) (Liv.) 219, 225 ; bellum susceptum (Cic.) 225 ; + inf. ou gér. 225-227 : habebam mandare (Ov.) 225 ; dicere (Cic.) 224-225 ; An melius quis habet suadere ? (Hor.) 225 ; habeo polliceri (Cic.) 226 ; conuenire habeeo 766(Cic.) ; audire habeo (Cic.) 226 ; quid aliud habeo quàm… precari ? (Suet.) 226 ; habeo hoc impetrandum 227 ; habeo mittendos legatos 227 ; ecquid habet aceti in pectore 390
habilis : 270, 307
habitio (Gell.) : 300-301
habitus : bonus : 110 ; = habit (Liv., Quint., Plin. Jun.) / habitu uestis (Virg.) 303
hebetatus : hebetatum/hebetem : 239
heri sero : 344
hermes : 100
hermopolium : 386
heteromallon : 357
heus : 294
hicce/huiusce/hiccine : 392
homo : meus (Cic.) ; alloquutus sum hominem ; iuuenis homo / adolescens homo (Pl.) : 13-14
honorabilis (Liv.) : 115-117
honorantem redhonorare : 179
honoratus : 117
honorificus : 196
hospes : 18
hostis = hospes ; = peregrinum (Cic.) : 18
huiusce : 392
hypocrita : 315, 322
iam beas (!) corr. en lamberas : 381
idiota (Cic.) : 312
idolatris : 316
idolis, idolorum : 316
ieiunare : 188
ignarus est harum rerum : 241
ignauus : 270
ignorabilis : 392
ignoranter : 280
ignorat has res : 241
ille : illi = selon lui : 245 ; = insistance 398
im, suffixe adverbial : 283
imbecillè/imbecilliter (Cic.) / imbecillius : 282
immiscere (se) : 129
immisericorditer : 280
immissis habenis (Virg.) : 236
immoderatus : 238
immundé : 283
impendere = dispendere : 12
imperspicuè : 283
imperterritè : 283
imperturbaté : 282
impetrabilis : 392
implacabiliter : 280
implere : 186
imponere inimicis silentium : 57 ; finem 201
impossibilis, e (Quint.) : 118
impransus : 271
improbus : 112-114 : improba merx (Pl.) ; improbos nummos 113 ; improbum panem 113 / improbi panis (Mart.) 114
impromptè : 283
impromptus : 310
improuidus : 270
improuisò/improuisè : 283
in, prép. : 248-251 : in me est 248-249 ; in me situm est ; in spe (Cic.) / metu (Pl., Ter.) / dubio/periculo/discrimine ; gratia/honore/fama (Tac.) 249 ; in breui dicere (Quint.) ; priuato/publico (Liv.) / secreto (Liv., Caes.) / occulto (Caes.) 250 ; in crepidis / tunica 250-251
in, préfixe négatif adj. et adv. : 270
inaccessibilis (!) corr. en inaccessus : 117
inaccessus : 117
inaestimabilis : 117
inaffabilis : 310
inamabiliter : 281
inambitiose : 283
inambitiosus : 310
inani spe pascere : 55
inaniter (Cic., Hor., Ov.) : 282
inargutus : 310
inartificiosé : 282
incallidus : 310
incantare : 189, 351
incautus : 270
incendere : 232
incendia belli (Virg.) : 231
incendiarius : 232
767incertitudo (Cic.) : 312
inciens : incientem foeminam : 8
inclemens : 310
incogitabilis : 392
incogitans : 311
incomis : 270
incomitatus : 271
incommodare : 150
incomparabilis : 117
incompertus : 311
incomprehensibile : 116
inconcubinatam / in concubinatum : 387
incongelabilis : mare omne incongelabile (Gell.) : 307, 311
incongruens/incongruus : 311
inconniuens : 311
inconscius : 311
inconsiderans : 311
inconsideratus : 238-239
inconspicuus : 311
inconsuetus : 311
incontaminatus : 311
incontinenti (Ulp.) : 276
inconueniens : 311
incorrectè : 282
incorrectus : 282
incorruptibilis/incorruptus/incorrupta (Plin.) : 116-117
inculpabilis (Vulg.) : 342
incurrere : 161 ; in odium / in crimen 162
incustoditam urbem : 271
indesinenter : 280
indiligens : 310
indocilis : 280
indocilitas : 280
indociliter : 280
inducere : 163
industriae : 393
inebriare : 191
inelegans : 310
inenarrabilis : 117
inenodabilis (Cic.) : 311
inequitabilis : 117
inexplanaté : 282
inexplicabilis : 117
inextinctus : 117 ; inextinctum nomen (Ov.) 231
inextinguibilis : 117
inferre se = ingerere (Cic.) : 129
infideliter : 280
infortunium : 87
infringere ; legem : 146
ingenium : 350
ingerere (Cic.) : 128-129
inglutinare : 191
inglutire : 351
ingratus : 272
ingulare : 351
inhabilis : 270
inhospitaliter : 280
inhumanè/inhumaniter (Cic.) : 282
iniquè facere : 274
iniquiore (Pl.) : 400
iniucundo : 272
innoxiè : 283
inopinatè/inopinatò (Liv.) : 283
inopiosae = inopes : 389
inquietare : 148
insanabiliter : 281
insatiabiliter : 280
insatietates : 393
insaturabiliter (Cic.) : 280
inscitus : 270, 310
insensatus (Vulg., Firm.) : 239
insensibilis : 116
insistere : 163
insolabiliter (Hor.) : 117, 280
insomnis : 191
instanter ; petere : 279
instauro : 157
instrenuus : 310
intemperatus : 238
intentio (Quint.) : 300
interanea : 345
interpellare : 304
interposita : persona – ; per personam -tam : 305
interritè : 283
interuenire : 158
768intestina : 345
inthronizare : 330
intrudere : 129
intutum (Plin.) ; -am urbem (Liv.) : 271
inuenustus : 270
inuidia ≠ envie ; inuidiam facere ≠ faire envie (!) : 205
inuidiosus : 120, 309
inuidus : 309
inuiscare : 186, 192
inuisibilis : 116
inundo : 169
inuoluere : 351
inuentarium (Ulp.) : 69
inuolare : in alicuius bona : 340 ; = a uola manus 341
ipis, terminaison de gén. < capio : participis, municipis, mancipis : 48
ipsi = selon lui-même : 245
irremediabilis (Plin.) : 115-116
irremediabiliter : 281
irreparabiliter : 281
irreprehensibilis : 116-117
istic = in hoc loco : si – sis, aliter sentias (Ter.) : 230
isto = tuo : si in – sim loco (Pl.) : 230
Italia (origine du nom) : 3, 287-288
iterum = iteradum (Pl., Cic.) : 383, 392
iudex competens / legitimus / incompetens / non legitimus : 66-67 ; incompetentiam -icis 67 ; iudicum autoritatem corr. de iudicium (!) 210
iudicium (!) / corr. en iudicum : 210
iungere + composés : 184
iunix = jenisse (génisse) : 10
iuuencus (Hor.) : 348
iuuenis homo : 14 ; 348
laboriosus : 120 ; laboriosi corr. de laboriose (!) (Pl.) 388
lactare promissis : 55
laetamen : 195
laetas segetes (Virg.) : 194-195
laetificare : 192 ; cor hominis (Vulg.) ; terram laetificat (Cic.) 194-195 ; terra iniecta (Plin.) 195 ; 196, 198
laetificus, a : 194, 196 ; laetificas uites (Cic., Enn.) 195
lamberare, lamberas : 381 ; 395
lanceam (Varr., Gell.) : 362
lapidare : 86
largificus : 195
largus : 195
Latinè : scire : 274
latrones : 395
laxare frena / habenas (Virg.) : 234-236
legatarius : 69
legatum : 69
leporem < λέπους : 2
leuare : se = surgere (Ov.) ; manus : 129-130 ; = auferre (Virg.) 129 ; = extollere 130 ; leuasso (Enn.) 397
libello citare : 79
libros : 72
ligare et composés : 172
lignarius faber : 121
limacem : 9
lingua : 59-63 ; mala 59 ; tenere linguam (Ov.) 60 ; 61
linguax (Gell.) : 61-62
lingulaca (Pl.) : 62-63
linteum : 344
locus : in tuo / in isto loco (Pl.) ; tempore & loco ; loco / in loco (Cic., Hor.) : 230
lotionem : 316
Lucinam : 377
lucius : 103-104 ; cf. luscius
luctificus : 121, 195
ludificare : 396
lunae dies : 344
lupus ceruarius : 122
luscius : 350 ; cf. lucius
machaera : 399
maestificus : 195
magis dulcius = μᾶλλον + comparatif : 400
magnanimiter : 281
magnanimum : 281
769magni/maximi animi (Cic., Liv.) : 281
magnifacere (!)/-ficare corr. : xii, 193
magnificare : xii, 192-194, 197-198 ; seipsum (Ter.) 193 ; = pinguescere (Plin., Varr.) 193-194
magnificè efferre, se (Ter.) : 327
magnificus : 196
malè : dolatus : 89 ; uestitus (Cic.) = povrement 268, 271 ; uiuat filius (Pl.) = vivre povrement 268-269 ; pransus 269, 271 ; coenatus/paratus 269 ; + adjectifs 270-273 : cautus/prudens/prouidus/comis 269 ; uenustus/scitus/gnauus/habilis/tutum 270 ; comitatus 271 ; nupta 269, 271 ; natus/natos uersus (Hor.) ; uelle ; gratus 272 ; sanus/sana cicatrix (Ov.) 272-273 ; firma ; audire ; malè = ualde 273 ; formidare/timere/metuere alicui (Ter.) 274 ; formido 274, 400
maledicere : 181
maleuolens (Pl.) : 272
maleuolentia : 272
malitiosus : 120
malus, a, um : mala aetas = vieillesse (Pl.) : 106 ; 111-113 ; malus color (Ov.) ; mala uerba (Pl., Ov.) ; malam causam (Ov.) ; malam formam (Pl.) ; poeta/orator/medicus ; malum carmen (Hor.) ; malus uersus / mala fama / rumor (Hor.) ; + dat. : bello/militiae ; cibus/aper (Hor.) ; homo minimè malus 112 ; grande malum 114
manducare : 321
mane, adv. : bene mane (Cic.) : 259 ; a mane ad uesperam / summo mane 276
manus : 94 ; leuare manus 129 ; in manu mea est 248 ; a uola manus 341
manifestaria res : 393
mantelum : 331
mappam (Quint.) : 362
marculus/martulus : 9
maritatus, maritata 239
maritus, marita : Estne -us ? (Pl.) / marita : 240
martis dies : 344
martulus/marculus : 9
masticare : 321, 334
materiarius faber : 121
matricem : 92
me : apud : 244-245 ; mihi = selon moi : satis me pulchra es (Pl.) 245 ; = pleonasme 398
med = – + d : (Pl.) : 169-170, 391 ; medecum 391 ; mederga (Pl.) 169-170
medicina : 97
melius est + inf. : 113
membrosus : 20
membrum : 20
memoriam delere/obliterare/extinguere : 231
mendax : fundus (Hor.) : 116
mendicabulum (Pl.) : 394
mens : in mentem fuit (Pl., Gell.) : 385
mensarius : 124
meridies/medidies : 344
mertare (mersare) : 391
-met, suffixe de pronom : 392
metalla : 313
meus = illum possideo : 245
minare = agere ou ducere (Aus., Fest., Vulg.) : 222, 334-335
mirus, a, um : mirum quantum = nimium quantum : xiv ; magna mira / nimia mira 17
mirificus : 196
miserabilis : 306
misericorditer : 280
mittere : 182
moderatus, a, um : homo/quidpiam : 237 ; moderata ratio uitae (Cic.) 238 ; moderati (Cic.) 238
moderni (Prisc.) : 343
modius = muy : 347
modò : 277-279 ; = nunc (Pl., Quint.) 278 ; modò dolores … occipiunt (Ter.) ; Aduenis modó ? (Ter.) ; Difficilè inuenitur praesentis temporis (Don., Ps. Caper) 279
770moles : 348
molestare (Modest., Dig.) : 147
mollis : 310
monachus/monacha : 323-324
monasterium : 323
monialis uirgo : 324
monstrare alicui = docere : 16 ; uiam 221
mordicibus (!) (Pl.) corr. en mordicitus et mordicus 387
mortarium : 92
mos : 101
mularius : 122
mulio : 122 ; -ionem 123
mundè : 283
muria : 101
mus : 93
musculus : 93
mustela : 102 ; mustellam, mustelli 337, 338
Myronis bucula (Aus.) : 335
natura = sexe féminin (Cic., Lucr.) : 21 ; 92
naturalia/naturale : 21
natus sum annos triginta : 216
nauarchis (gr. romanisé) = caput classis : 27
negatio duplex pro una : 400
negitare : 398
negotium aurarium (Pl.) : 126, 393
neoterici (Diom.) : 343
nequiter : 282
nihil istius (Ter., Pl.) : 248 ; nihil (!) / nihili corr. 388
nihili corr. de nihil : 388
nimia mira : 17 ; nimiam quantitatem (!) (Gell.) / nimium quantum corr. xiv
nodare + composés : 172
naenia : 393
nomen : est mihi – Tullio : 384
nos : – alii : 243 ; -bis = selon nous 245
noster esto corr. (Pl.) : 369
notabile (Suet., Tac., Plin. Jun.) : 306
notarius (Plin. Jun., Mart.) : 71-72
noui (!) / uoui corr. (Pl.) : 388
noxiè : 283
num hero (!) / numerò corr. : 376
numerò corr. de num hero (!) : 376
nummi/nummos : 113, 150
nummatum : 259
nuntiare + composés : 152
obliterare memoriam : 231
obnoxii corr. de obnoxiosi (!) : 389
obstinatus : 239
obuiare : 153 ; obuiatum (!) (Sall.) corr. en obuiam itum est : 153-154
obuiam corr. de obuiatum (!) (Sall.) : 154
occiput : 49
occisissimus : 393
occlusissimum : 380 ; occlusissimus 393
oculi : 54-56 : coniicere oculos in aliquem 54 ; in oculis habere (Quint.) 54-55 ; huius oculos in oculis habeas tuis (Pl.) ; pascere oculos ; in oculis gestare / ferre 55 ; ante oculos ; subiicere oculis ; aperire / claudere oculos 55-56
oculissimum/-sumum : 380 ; oculissimus 393
olent écrit dolent : 169
omentorum : 379
omnes + adj. num. tres (Quint.)/quatuor/quinque, etc. ; tres lineas (Cap.) : 242-243
onagos corr. de onagros (!) ; onagost : 384
oipnari : 34
opinator (Cic.) : 34
opinio : 33
opiniosus, opiniosissimus (Cic., Bud.) : 33-34
opitulari : 161
opprobrium : 87
optatò/optatè : 283
opulentos = opulentus (Pl.) : 375
orare cum aliquo = – aliquem (Pl.) : 398
ordinarius : 306
ordiri telam : 350-351
orphanus : 332
os, oris : 56-59 ; habere in ore / in ore & amore (Cic.) ; os inimicis occludere ; pleno ore laudare 57 ; ore semipleno laudare ; ex ore tuo (Enn., Cic.) ; os = gueule 58 ; os portus/fluminis/uasis 58-59 ; ulceris os (Virg.) 59
771-os = -us nom. sg. : 375
osculari : osculantem redosculari : 179 ; osculandi corr. de osculandoando (!) 4, 388
ostendere : uiam : 221 ; quòd (Sen.) 285
pacificare : 192, 197-198
pacificatio (Cic.) : 197
pacificator (Cic.) : 197
pacificatorius (Cic.) : 197
pacificus : 196
pacisci < pacis : 7 ; articulosè 38 ; capitulatim (Plin. Jun.) ; 39, (Liv.) 40 ; = habere pacta (!) (Liv.) 219, 225
pactum/pactio : 68
paeniteo = paenitet : 398
pala, palam : 91-92
palus ; palis circumdare : 91
palla : 100 ; memento de palla (Pl.) au lieu du gén. pallae 247
pallium pono : 399
palma, palmam : 336, 342
pampinus : 350
panticem, -ices : 92
paritare = parare (Pl.) : 398
pars : parte mea (Pl.) : 14, 20 ; aduersa ; partem corporis 20 ; pudibundam 20, 93 ; quota pars (!) ≠ quote partie 22 ; in parte / ex parte ; pro parte mea/sua 23, (Cic.) 252 ; pro rata parte (Cic.) 23 ; bona pars = magna (Cic., Hor.) ; in bonam partem accipere (Cic.) 107
particeps = participant : 48
pascere spe inani : 55
patella : 91
patibulum : 90
pauor, pauorem (Liv.) : 202
pauperare (Pl.) : 153
pausa n. fém. : 3-5, 8, 388 ; facere : pausam fecere (Enn. par Varr.) / facit (Lucil.) / feci / fieri (Pl.) 4, 388 ; dare : datur pausa (Acc.) / da pausam (Pl., Lucr.) 5
pausare : 5-6 : Pausa v. impér. (Pl. Trin.) 5
pausarius (Sen.) : 5
pax, pax < παῦε παῦε : 7 ; bona pax 15
pecunia pro asinis (Pl.) : 252
pecuniosus : 120
pedaneus iudex : 349
peierare : 155
Pelethronica/Pelethronia, corr. de Pentethronica pugna (!) : 387
Pelethroniis Lapithis : 387
pellarius : 123
pellionem : 123
penetrare se = penetrare : 398
Pentethronica (!) pugna corr. en Pelethronica/Pelethronia : 387
perca : 102
percipere : 162
percurrere librum : 162
perdidit gratiam : 221
Peredia : 399
perfidè facere : 274
perfidiosus/perfidus (Pl., Cic.) : 119, 309
perfugium : 157
Pergamo/Pergamum (!) : 378
periculo : hoc tuo periculo fiet : 64 ; in periculo esse 249
periurare : 155
persistere : 163
persona supposita/interposita : 305
pertica : 91
perturbatè : 282
pessimorum pessime : 400
peto, petere : joint à pacisci (Liv., Plin. Jun.) : 39-40 ; gratiam 220 ; instanter (Plin. Jun.) 279
petora = quatuor (osque) (Fest.) : 357-358
petoritum (Quint., Fest.) : 357-358
phantasia mea / meo phantasmate : 329
phiala : 89-90
philippeorum : 399
phylaca : 399
pilam : 102
pilulae : 102
pilum : 298
pindarizare : 86
pipio : 102
placitare : -ant mores (Pl.) : 397
772plaga : facere plagam : 201 ; 340-342
plagare : 340-342
plausibilis : 308
pleo : 186
plures = οἱ πλείονες = mortui : 400
plus, adv. : 255-257 : tantum & plus (Cic.) ; triginta aut plus (Ter.) ; proficit plus (Cic.) ; dimidio plus ; paulo/multo plus ; plus diuitiarum/uirium/sapientiae (Pl.) 255-256 ; anno/annum (Cic.)/annis (Pl.) ; plus quàm ; plus mille passus/homines ; plus quingentos colaphos (Ter.) ; plus decem millia capta (Liv.) ; plus … plus (Ov.) ; plus, plúsque (Cic.) ; plus uel minus / minúsue 257
ponere oua : 351 ; pono pallium 399
popanum : 332
porcarius : 122, 341
porcum < πόρκος : 2
portare + composés : 151
possessio, possessionem (Cic.) : 70 ; possessiunculas (Cic.) 71
possibilis, e (Pl., Quint., Cic.) : 118
possidere hominem/aliquem (Cic.) : 71, 146
postea : quid tum – ? (Pl., Ter.) : 275-276
postidea : 391
potestas : habere omnia in potestate = dominer : 132 ; facere/dare potestatem 204 ; dicendi/agendae causae potestatem facere 303 ; tenere aliquem in potestate / in sua potestate 212, 220 ; habere in sua potestate 217, 220 ; uenire in potestatem alicuius 220 ; in me est = in potestate mea est 248 ; in praedonum fuisse potestatem (Cic.) 385
potiri + acc. : 398
potis, datif pl., corr. de potius (Pl.) : 385
potius (!) corr. en potis (Pl.) : 385
praeceps : 44-49 ; prae + ceps (< caput) 44-45 ; praecipitem dare 44-45, 48 ; praeceps se rotat ursus (Mart.) 45 ; sese ad litora praeceps (Virg.) ; = sine respectu salutis (Serv.) 45 ; formé par analogie de biceps et triceps 49
praeceptionem, per : 69
praecipitium : 48
praecipuum, praecipui titulo : 69
praemordere (Valla) : 178
praepositus : 344
praesentaria : 393
pragmatici : 67
prehendere/prendere + composés : 175
presbyter : 322
pretium : 340
princeps : 46-49 ; < capio 46-47, 50 ; princeps < primum caput (!) 47 ; qui primum cepit / primum captum (Fest.) 47 ; princeps = prince 48
pro : parte mea / sua ; rata / rata parte (Cic.) / rata portione (Plin.) : 23 ; certo + verbes de déclaration (Cic., Sall., Liv.) 251, 252 ; pro occiso relictus est (Cic.) ; habere pro rupto (Liv.) / facto (Cic.) 252 ; uerbum pro uerbo reddere (Cic.) ; pro mea parte (Cic.) / pro me hoc est / facit 252 ; pecunia pro asinis (Pl.) 252
probus, a, um : uir : 110 ; argentum (Liv.)/nummus (Pl.)/merx (Pl.)/conger (Pl.) / occasionem probam (Pl.) / color/sapor (Col.) / artificem (Ter.) / ad istas res (Pl.) 113
procul : 276
procuratorem (!) : 67
producere : 163
proiecti in uerba/audaciam/libidinem ; proiectos corr. de prouectos (!) (Gell.) : 62
prolificus : 196
prologus : 313
prolongare : 153
promittere : 204 ; bene (Cic., Pl.) 263-264
promptus : 310
propositum : egredi à -o ; redire ad -um ; aberrare à -o (Cic.) : 299
prostibulum : 394
prouectos (!) corr. en proiectos : 62
proximitas (Ov.) : 70
prudenter : facere/loqui : 274
-pse, suffixe de pronom (Pl.) : 392
pudenda : 93
773pudeo = pudet : 398
pulchram pulchrè = καλὴν καλῶς : 400
pultadum fores (Pl.) : 392
pultare = pulsare : 391
Pultiphagus : 399
punire : 87
puppa : 102
purus (contractus) (Dig.) : 69
pusillanimiter : 281
pusillanimus/pusillanimis : 281
pusilli animi : 281
puteum : 2
quadrifurcus : 89
quaeritare : 398
quaestio (supplice) : 86, 300
quàm si corr. de quasi : 387
quartana (Cic.) : 213-214
quasi : quasi pleno ore laudare (Cic.) : 57-58 ; hora erat quasi septima ; quasi ad quindecim (Ter.) ; quasi ueró 254 ; quasi dicat 255 ; quasi (!) corr. en quàm si 387
quid est cur/quamobrem : 285 ; quid ? 374
quis = quae, fém. 395
quo bene sit / qui bene sit (Hor.) corr. de quod bene sit : 388
quòd conj. : 284-292 : quid est quòd (Pl., Ter.) 284 ; hoc… est quòd (Pl.) 285 ; = ὅτι 285-287 : ostendere (Sen.) 285/credo (Sall.)/scio (Pl.)/faterier – cupis (Hor.) 286 / notum facere / notandum est / pronuntiauerit (Ulp.) / scripserunt (Varr.) 287-288 ; = quum = que : biennium est – coepit / quindecim dies sunt – (Pl.) 288 / diu est – miseram (Pl.) 288-289 ; septima nox agitur – (Ov.) ; tertius dies est – audiui (Plin. Jun.) 289 ; quòd corrigé en quum dans les éd. allemande et anversoise de Plaute (!) 289 ; sollicitum ut au lieu de quòd chez Ov. 290 ; excepto (Plin. Jun., Cic., Quint., Ov., Hor.) 290-292
quod pr. rel. : 399 ; quod bene sit (!) corr. en quo bene sit ou qui bene sit (Hor.) 388
quotus, quota + quisque (Plin.) : 22
quum : diu est – (Pl.) ; biennium est – (Pl.) ; biennium aut triennium est – (Cic.) ; biennium praeteriit – (Cic.) ; aliquot enim sunt anni – (Cic.) ; dies nondum decem intercesserant : 276-277 ; quum au lieu de quòd (!) 289
rastellum/rastrum : 89
ratificare (!) : 198
re- préfixe verbal : 164-176 ; re + d : 168-179
reaedifico = ἀνακτίζω : 164, 166 ; reaedificare (Cic.)/reaedificari 166
rebasiare : 183
recalcitrare = uicissim calcitrare ; uelut calcitrando repugnare (Hor.) : 180
recalfacere : 166
recalumniari : 181
recarminare : 167
recauillari : 181
recedo : 164
recingere : 164 ; = iterum cingere 173 ; = discingere 173, 185
recipere : 162, 205
reclamare = uicissim clamare / mutuo clamore respondere / clamore repugnare / refragari / clamando 180 ; canenti domino – (Stat.) : 181
recludere : = aperire/depromere (Virg.) : 164 ; = claudere et iterum claudere 174-175 ; reclusus = clausus (Just.) 175
recollare : 167
reconducere : 167
reconuitiari : 181
recoquere (Mart.) : 166-167
recrescere : 165
recriminari : 179, 181
recubare : 164, 177-178 ; recubuisse (Cic.) 171
recudere (Varr.) : 166
recurrere : 161, 165
reda (Quint.) : 357
redadoptare : 167
redamo : 165, 168 ; redamare amantem 179
774redardescere (Ov.) : 166
redarguo : 168
reddere : se conuiuio (Liv.)/epulis (Sil.)/labori (Claud.) : 136 ; + o. d. : literas / officium (Cic.) / dictata (Hor.) ; me uos redditurum / partes orationis reddi (Quint.) 137 / ager – frumentum (Varr., Col., Tib.) 138 ; odorem/urinam/excrementa / quod ederit / animam (Cic.) / spiritum (Cic.) v, 139 (Cic., Liv.) 199, 200 ; te uacuum redde nobis (Cic.) ; = re+d+do 168 ; = dare iterum / ἀποδόμεναι 170 ; attonitum 351
redeo/reeo (!) : 168, 170
redhibeo / re & habeo : 168
redigo : 168
redimo : 168
redintegro : 169
redipisci : 166
redire : reditus/redditus : 138-139 ; quid ad me redit ex ea re ? (Cic.) ; denos culcos redire (Plin.) ; ad se 141
redoleo : 169
redonare (Hor.) ; redonari : 166 ; = iterum/uicissim donare (Hor.) 168, 179
redordior : 169
redormire (Plin. Jun.) : 165
redosculari : 179, 183
reducere : 163
redulcero : 169
reduncus : 169
redundo : 169
referire = uicissim ferire : 179, (Pl., Ter.) 182
refibulare = fibulare rursum / ant. de fibulare (Mart.) : 174
reficere : 166
refigere : anton. de figere : 164 ; iterum figere 173
reflorescere : 166
refodere : 174
reformare : 153 ; mores/statum Reipublicae 199-200
reformidare : 164
refrenare : 235
refrigere : 167
refugere : 175-176
refugium : 157
refuto : 187
regerminare : 165
regestum (Quint.) : 348
regificus : 196
registrum (!) : 348
regredior : 164
regustare : 166
relauare (Lucr.) : 166
relegare : 151
religare : 164, 172
reliquiae : 314-315 ; (Virg.) 314 ; ossa & – (Suet.) 315
relocare : 167
remaledicere : = remaudire (Suet.) ; = remesdire : 181
remittere : 182 ; munera (Pl.) ; dona reddunt (Ov.) 182 ; habenas 236
remordeo/remordere : = iterum mordere ; = mordere : 177-178, (Virg.) 178 ; = uicissim mordere / mordentem mordere / ἀντιδάκνω 165, 177-178, 180-181 ; -surum (Hor.) 178
renodare : 171-172
renuntiare : 152
repauso (!) (Perotti) : 6
repectere : 166
repello : 164
repignerare (Ulp.) : 164
repingere : 166
replere : 186
replumbare (Ulp.) : 164
repolire (Col.) : 166
reportare : 151
reprehendere/reprendere : 87, 148, 175, 177
reprehensibilis : 115, 116
reprimere : 200
reprobare : 150 ; reprobauit (!) / re probauit (Cic.) 150, 159
reprobos nummos (Ulp.) : 113, 150 ; reprobi (lat. eccl.) 150
repromittere ≠ repromettre, uicissim promittere (!) : 180
775repungere = uicissim pungere : 181, 183
res : immobiles/soli = immeubles ; mobiles = biens meubles : 70 ; regestae (Quint.) 348 ; ridicularia/praesentaria/manifestaria/subitaria (Pl.) 393 ; = χρῆμα 400
resarcire (Ter., Cic.) : 156
rescindere : – sententiam iudicis / – contractum : 199 ; (Dig., Cic.) 304
rescribere = uicissim / iterum scribere : 177
resculpere : 166
resistere : 163
restauro (Tac., Just., Front.) : 157
restrictus : 240
restringens : 240
resumo = ἀναλαμβάνω : 164
retaxare = uicissim taxare (Suet.) / iterum taxare : 177
retendere = détendre : arcum (Ov.) / tabernacula (Caes., Liv.) : 184, 185
retentare = retinere (Pl.) : 397
retinere : memoria : 134 ; 162 ; = retentare (Pl.) 397-398
retitillare : 183
reualesco (Gell., Ov.) : 157
reuenire : v. neutre : 11, 12, 158 ; (Hor.) 154 ; (Pl., Cic.) 165, 168
reuincire : 164, 172, 173
reuoca (Tib.) : 170
reus = ree : 68
rheno/rhenones (Varr., Caes., Sall., Serv.) : 355-356
ridere : de aliqua re : 247 ; + acc. = irridere 248
ridicularia (Pl.) : 393
rigor iuris (Modest.) : 305
rubrica, ae : 74-76
ruga : 189
rusticus : 115
rutabulum : 92
sabbati dies : 344
saccus : 320 ; – (Cic.) 336
sagum : 356, 357
salarium (Plin., Dig.) : 296
salmo : 102
sanctificare : 198
sanctimonia ; sanctimonialis (Aug., Cod. Just.) : 324
sapiens > sage : 346
sapienter (Pl.) : 274
sapinus (Plin.) : 338, 361
sapo : 344
saporem (Col.) : 113
sarcietur : 156
satín’ (Pl.) : 368
scabellum (Cic.) : 88
scamnum/scamnellum : 88
scandalum : 318
schisma : 322
sciaticam (!) : 96
sciens : non feci : 241
scintilla : 346
scintillare : 346
scire Latinè, Graecè (Cic.) : 274
scitamentum/scitamentorum (Pl.) (!) : 379
scitus : 270, 310
sciurus : 99
scopae : 345
scopulus : 346
scriniarius/scriniarii : 345
scrinium : 345
scutella : 345
scutum, scutarius, scutifer : 345
se : pleonasme : 398
secreto : in – ; secretó (Liv., Caes.) : 250
sedere : toga melius sedet (Quint.) : 142
sedem : euphémisme : 92
seducere = decipere : 163
senex/senes : in ueteres senes (Tib.) : 373-374
senium : 395
sensibilis (Gell.) : 115, 116
separatim, separaté : 283
sequester : apud sequestrum / sequestrem/sequestro ponere (Gell.) : 80
sequestrare : 80, 304
sequestratio : 80
seruare : serua = gardez vous : 144 ; fidem/ consuetudinem/dignitatem 211
776seruiens = sergent : 346
seruos = seruus : 391
si = an (Hor.) : 292 ; si non = nisi/sinminus (Ov., Plin. Jun.) 293
sibi, pléonasme : 398
signatores (!) : 383
silens corr. de solens (!) : 387
simia : 346
simitu : 395
simplex (de homine) : 309-310
simulatorem = hypocrita : 315
sinciput = semicaput : 49, 379
siris = siueris (Pl.) : 392, 397
solae (dat. au lieu de soli) : 395
soldatus/solidatus (Veg.) > soldat : 361
soldurii (Caes.) : 361
solea = sole ; soleas = souliers : 102, 344
solens (!) / corr. en silens : 387
solidatus (Veg.)/soldatus : 361
solitarius (Cic., Quint.) : 306
soliuagus (Plin.) : 325
soluere aliquem = absoluere : 397
sorex, soricem : 104, 338
soricina naenia (Pl.) : 393
sors = sort/capital ; iacere sortem ; = principale : 23
species = espices : 298
spinae = l’espine du dos : 92
spissigradissimus (Pl.) : 393
spuma : 189
squama : 189
stare in iudicio : 79, 304
stipem (!) = eleemosyna : 315
stipulari : 80
stipulatio : 80
stramen : 345
strangulare : 86
strenae : ix ; = xenia 296-297 ; strenis (Aus.)/strenas/strenarum (Suét.) 298
strenuus : 310
strundius : 339
struntus : 339
stulté : facere/loqui : 274
sturgio : 337
suadere : habet – (Hor.) : 225-226 ; + gér. ou inf. (Suet., Cic.) 228 ; = consuadere 397
subaccusare (Cic.) : 175
subdola sis corr. de subdolassis (!) : 397
subhastare : 80, 304
subhastatio : 80
subitaria (Pl.) : 393
subleuare (Cic.) : 130
subnixis alis se inferre (Pl.) : 17-18
subsellium (Ficin.) : 88
subuenire : 159, (Stat.) : 160, 161
succurrere = opitulari : 161
suffugium : 157
sufflare : alicui (Pl.) / in aurem (Pl. ?) : 54
suffocare : 86
suggestus : ex suggestu (Ulp.) : 305
superfluus : 309
superstitiosus : 395
superuenire : 158-159
supplere : 186
supposita : persona : 305
surix/sorex : 338 ; soricem 104
suspicax/suspiciosus : 119
sustinere : 162
syndicare, syndicatus : 81 ; syndicari ; syndicatum subire 82
syndicus, syndici : 81
synodus : 323
tabellio : 71
tactio est : quid istum tibi – (Pl.) : 386
tantum est = τοσοῦτόν ἐστι = nihil ultra : 400
taxare : 82 ; = corripere/aestimare 148, 177
te : ted = te + d : (Pl.) : 169-170, 391 ; sous-entendu (Pl.) 389 ; = pléonasme 398
tectus (de homine) : 240
temperatus : 237-238 ; mores temperati (Cic.) ; uir temperatus (Cic.) ; mens temperata (Hor.) 238
tempori / in tempore = tempre : 350
tenax : 133 ; tenaci forcipe 105, 133
tendere + composés : 184-185
tenere : linguam : 60-61 ; se (Cic., Caes., Liv., Plin. Jun.) 131, 210 ; = retenir ou 777empêcher : ne me diu teneas / suspensum teneas ; teneo illum obstrictum ; teneo te 132 ; nisi quid te tenet (Cic.) ; teneri morbo 134 ; tene = voici 132 ; = dominer : mare/omnia (Cic.) ; firmum – aliquid (Cic.) 132 ; aliquem in potestate (Cic.) 212, 220 ; + o.d. : uiam (Cic.) ; medium/mediocritatem/modum 133, 204, 211 ; teneo hanc opinionem / sententiam 140 ; promissum (Cic.) 199, 200, 204, 210 ; tenui grauitatem (Cic.) 209 ; fidem / consuetudinem suam / dignitatem/decorum/suum 211 ; in armis milites 211, 218 ; in officio 212 ; emploi intr. : tenet illa sententia (Plin. Jun.) 140 / fama tenet 145 ; v. composés 161
tenor : uno tenore : 133
tenuis, tenuia (Virg.) : 346
tergum, terga : uertere : 63 ; degetur/detegetur/degitur corium de tergo tuo/meo (Pl.) 63, 380 ; tergus (masc.) 386, 394
terminare + composés : 150
testamentum : 69
testes/testiculos : 21, 92 ; = colei 322
textiuilitium : 395
thalassiarcha/thalassiarchus : 328
thermopolium : 386
thesaurarius : 124, 125 ; thesaurarii fures (Pl.) 126, 393
thronus : 330
tibi = selon toi : 245 ; dico tibi = λέγω σε 400
tignarius faber : 121
tina, tinam : 8, 88
tinca : 102
titillare : 183
titiuilitium : 395
tortuosus : 308
traducere librum (!) : 163
tragemata : 327, 331
trahere : aegroti … traxerunt / siquis in eo morbo … traxit (Cels.) : 142 ; id malum aegrotos trahit (Cels.) 143
tranquillare (Hor.) : 154
transactio : 68
transferre = transportare : te transfer in aedem (Hor.) ; exercitum : 152
transigere : 68
transportare : se in aliquem locum : 151 ; exercitum 152
trapezitam = argentarius : 124
triennium est quum (Cic.) : 277
trifarius : 49
trifurcus : 89
tristificare : 196
tristificus : 121, 195, 196
triumphare : 146-147
tubus : 347
tumba : 337
tumet = tu + met : 392
turbo : 346
turpificare : 197, 198 ; turpificati animi (Cic.) 197
turpe caput : 127
v = u voyelle initiale, notée V
vlnam : 344
Vlmitriba : 399
vnanimiter : 281
vniuersè : 199, 283 ; vniuersim 283
vrbanus, vrbanitas : 115
vsuarius (Jurisc.) : 125
vsurarius : contractus – ; pecunia -ia ; -ia uxore (Pl.) : 125
vti pari fortuna = ὁμοίᾳ χρῆσθαι τύχῃ ; te utar iniquiore = χρῆσθαι : 400
vtibile : 392
vxor = pars : 14 ; uxorem (!) corr. en exorem 377
v = v consonne initiale notée V ou u
vaccarius : 341
vaciuus = vacuus (Pl.) : 395
vagina : 347
vastare : 347, 351
vastificus : vastificam belluam (Soph. trad. par Cic.) : 195
vastus : 195
velificari (Cic., Cael.) : 197, 198
778uelox : notarius (Mart.) : 72
venabulum : 394
vendibilis (Hor.) : 115
venerabilis : 306
venerare : 397
uenerer/uenerem/Venerem (!) (Pl.) : 377
venire : veni ad rem / ad capita rerum : 43 ; + composés 157-161 ; in potestatem alicuius 220 ; venit modò (!) 278
venter : uentrem facere (Alf. Dig.) : 94-95
verber : 342
verberabilissimus : 393
verberare : verberantem reuerberare : 179 ; 342
verbix/veruex : 341
verenda : 93
vestalis uirgo : 324
vetus joint à senex, senes (Pl., Tib.) : 373-374
vicissim (réciprocité de la particule re-) 168, 176-183
victoriosus (Gell., M. Cato) : 308-309
vinarius (Pl.) : 122 ; = vinosus (Ulp.) 123
vincire + composés : 172-173
vindemia : -am facere : 202 ; i consonans 346
vindicare : 87
uino (!) corr. en uini cupidae : 388
vireonem : 99
viscare : 186, 192
viscera = intestina, exta : 345
visibilis (Plin.) : 115-116
vissium : 339
vitulus = ἰταλὸς : 3
viuarium (Juv.) : 126
vola : a – manus : 341
volup/volupe : 26
voluptabilis : 392
vos : duae (Pl.) ; inter – duos (Pl.) : 241 ; alii 243 ; vobis = selon vous : 245
uoui corr. de noui : 388
vulnus, vulnerare : 342
Venerem (!) corr. en venerem : 377
xenia : 296-297
zelus : 317
mots et exemples en français
L’orthographe est celle du texte original, sauf les i, j, u et v qui ont été dissimilés afin de classer les entrées dans l’ordre alphabétique d’aujourd’hui.
aage : bon : 106 ; grand 114 ; en fleur d’–146
absoudre : 87
abstenir : 162
acces (de fièvre) : 97, 214
accident : plur. accidens : 87 ; sg. 240-241
accommoder : 150
accord = composition : 69, 76, 299
accorder : 150
accourir : 161
accrocher : 191
accroire : de l’argent à quelcun ; faire : 155
accuser : 87
Achilles (l’) de la cause : 85-86
acteur : 68
action : personnelle/reelle/criminelle/civile/petitoire : 67-68
adjournement libellé : 79
adjourner par exploict libellé : 79
advocat : 67
affable : 306
affection : porter – à quelcun : 300
aggrandir : 153
agile : 307
779aguillon : 236
ah, aha : 294
allumer : 232
almanach : 328-329
almyral : 328
alose : 102
alouette : 102
amiable : 76
amplifier : 196
ancelle : 103, 350
anche (!) / hanche : 331
ange/angel : 322
annoncer : 152
anses : il fait le pot à deux – : 17
antan/entan : 344
apoplexie : 95
apostre/apostole : 322
apotheque : 317
apothicaire/apothecaire/apothequaire : 316-317
appauvrir : 153
appercevoir : 162
applaudir à quelcun : 146
appliquer un emplastre / cataplasme / quelque chose à l’estomach : vi, 130 ; s’– à quelque chose : 130
apporter : dommage : 151 ; quelle nouvelle apportez-vous ? / qu’apportez-vous ? 151, 221
apprehender : 188
apprendre : 187-188
appretier : 340
archevesque : 323
archidiacre/astiacre : 323
areste (poisson) : 104
argentier : 124
armanach = almanach : 329
arpent : 359-360
arrhe : 312
article : 28-29, 37, 41 ; en l’article de la mort 40
asnier ; « A rude asne, rude – » : 122
assister : 163
astiacre = archidiacre : 323
attrempé : 238
audience : 301-303 ; faire/fay (!) ; fay faire (!) ; la belle/bonne – que me fera avoir sa meschanceté 302 ; il a eu bonne – ; elle se fait donner/avoir – 303 ; donner – 303
augmenter : 154
aulne : 344
aumosne/aumone : 315, 322
autant qu’en moy est : 249
auteur (sans) : 43
authentique : 80-81
authentiquement : 81
authentiquer : 81
avoir : bon courage : 15 ; l’œil à qqc 54-55 ; à / en la bouche / en amour 57 ; bonne provision de livres 107 ; il en ha = il est blessé 143 ; expressions avec avoir 212-227 : une maladie 212 ; esperance / ceste coustume / occasion / excuse / le temps / loisir / l’espace / une opinion / volonté de faire quelque chose / la victoire / une victoire / de la fascherie / haine / inimitié / des inimitiez / un mari / une femme 215 ; cure/soin/honneur (!)/pardon 216 ; une deliberation 217 ; en sa puissance 217-218, 220 ; grace 217, 220 ; en mariage / en honneur / quelque chose en soin / en recommendation / soin de quelque chose / pour ennemi 218 ; j’ay dict 218, 225 ; puissance 220 ; qu’avez-vous à dire / j’ay à dire 224, 225 ; j’avois à vous commander autres choses (trad. Hor.) 226 ; avoir à + infinitif ou gérond. : qu’ay-je sinon à prier les dieux ? ; tu n’as qu’à prendre garde à cela / tu n’as autre chose à faire qu’à prendre garde ; j’ay à impetrer cela ; j’ay à envoyer des ambassadeurs 226-227 ; avoir audience 303
bailler (donner) : 203
baiser : 183
780baron = mari, pic. : 338
base : 100
bec : 61 ; (Suet.) 358
becasse : 62-63
becycles/bicycles : 319
beneau, pic. : 358-359
besace : 320
bien : 257-268 ; robuste 258 ; lettres – longues 257-258 ; matin 259 ; accompagné 259, 271 ; faict / voila qui va – 259 ; né 259, 271 ; vouloir – à quelcun 260, 272 ; quand j’ay – juré, encore ne me puis-je garder d’y retourner (trad. Tibull.) 261 ; bien = beaucoup ou particule de concession : quand tu l’aurois bien gardee, encore te tromperois-je bien ; quand tu auras – gardé / quand – tu auras gardé 263 ; tu promets – 264 ; il scait –= il scait 265 ; je l’ay – acheté = cher 268 ; –vestu 271
biens meubles : 70
bienveillance : 260, 272
bienveillant : 272
bigame : 320
bissac : 320-321
blasmer : 318, 323
blasphemer : 318, 323
blesser le renom / la renommee : 318
boccale : 349
bolay : 350
bon/bonne : avoir – courage ; bonnes paroles ; vivre en bonne paix ; – larron : 15, 106 ; estre de – aage ; bonne couleur ; monstrer – visage 106 ; – gré/savoir – gré ; bonne = grande : avoir bonne provision de livres ; bonne / très bonnne partie ; prendre en bonne part ; jour 107 ; le – homme 108 ; à/envers quelcun 110 ; argent ; bonne & loyale marchandise ; ouvrier 113 ; bonne mine 333
borgne (métaph.) : une chambre – : 310
bouche : 43, 56-59 ; avoir en la – & en amour ; fermer la – à nos ennemis ; louer à plene – 57 ; louer à demie – ; vous l’avez dict de vostre – / de vostre propre – ; du port / d’une riviere ; d’un animal 58 ; d’un vaisseau ; d’un ulcere 59
bouchee : 56
bouge/boulge (!) : 354-355 ; il a bien rempli ses bouges 355
bougette : 355
bourse : 349 ; fouiller à la – 350
boutefeu : 232
bouthique/botheque/boutheque : 317
brave ; faire le – : 327
braver : 327
brayes : 102, 360
brebis : 341
brevet : je n’en ay ni scedule ni – : 85
bride : lascher la – 234-235 ; tenir la – courte 235 ; a – avalee/abbatue 236
brider : 235
brigand : 340
brocard : 77
cabochard : 32
caboche : 27, 32
cabus (choux) : 27, 32
calomnie : 87
calomnier : 87
cambre (adj. = curuatus) : 336
cambrer (curuare) : 337
candele, pic. (chandele) : 336
cap : de pied en – : 24-25
capitaine : 25
capitainesse : 27
capital, s. et adj. : 23-27
capitulation(s) : 39
capituler : 25, 26, 38, 39
capuchon : 8
caque : 88
car, pic. = char : 358, 361
cas : en tel – / tel – advenant : 70 ; en ce – 229
cat, pic. = chat : 336-337 ; 361
781cataplasme : vi ; -s 96
ceindre : 173
celier : 126
chambre, cambre : 336
chandele (candele pic.) : 336
chapiteau : 28
chapitre : ≠ capitulum (!) : 28 ; 29, 38
chapitrer : 29
chapon : 102
char : 344 ; = car pic. 358, 361
charbonnier : 123
charme/carme : 188, 344, 351
charmer : 188-189
charpentier/carpentier (!) : 121
charrette : 344
chartre ; être en – : 103 ; 350
chartes (écrit chartres) : 85
chasteau, chastel : 89
chastier : 87
chat : 336-337 ; 361
chatouiller : 183
chef < κεφ < κεφαλὴ : 25, 44 ; estre le – de l’entreprise ; eslire un – 35 ; les chefs (de la plèbe) 36
cheval : 340
chevaucher : 340
chien (lzien = kien, pic.) : 336
chirurgie : 96
chirurgien : 96
choux cabus : 27, 32
citer : 78, 79, 304
civil = ciuilis : 114 ; = urbanus, minime rusticus 115
civilité : 114
clorre : 56, 174, 351
col : la corde au – : 90 ; 183
collecte : 301
coller : 167
collier : 86
colluder : 304
collusion : 301, 304
compellir : 80
complices (fr.) ≠ complices (!) : xiv
complot : 326
composer : 68
composition (= accord, capitulation) : 39, 68-69, 76, 299
comprehensible : 115
comprendre : 188
compromettre : 80
compromis : 80
compulsoires (lettres) 80
concevoir : 162
concorder : 150
condamner : 87
condition : à – que / à ceste – : 229
confesser que vous desirez : 286
conduire : 163
confisquer : 304
conjecturer : 154
consilier du Roy : 123
consideré ≠ consideratus (!) : 239
consister : 163
conspiration : 201, 327
conspirer : 327
contenir : 162
contentieux : 120
contract = contractus : 68 ; conditionnel ; pur & simple 69 ; usuraire 125 ; rescinder le – 199
contracter : 68
contreinct par necessite : 352
contreindre/constreindre : 352
contrevenir : 159
contrister : 148
convaincre : 87
convenance : 159
convenir : 158 ; quelcun en iustice 78, 158, 304
convoler à/en secondes noces : 340
cophin : 88
corbeille : 88
corniche : 100
corriger les meurs : 200
corrompre : 146
cotte : 100
coucher : 171
couleur : bonne – : 106 ; = prétexte 145
782coulourer : 145
coulpable = est in culpa : 342
coupe : 8
courageusement / de grand courage : 253
court : 88
couvert (= non communicatif) : 240
creme : 10
creneaux/kerneaux/carneaux : 347
crime : 27, 87
croistre : 187
cueillette (= collecte) : 301
cuir : 65
daurade : 102
davantage : que voulez-vous – ? : 275
de/des = de/dis 185 ; = e(x) 189 ; – jour & – nuict ; – grand lieu, – fort grande maison 246 ; que feray-je – cest argent ? ; elle est – fer ; d’autres – ce mesme genre / – ceste sorte ; je vous aime – cela ; rire/pleurer – qqc 247 ; – quoy pleurez-vous ? ; s’esmerveiller – qqc ; rien – ceci 248 ; – loing 276
debarbouiller : 189
decapiter : 25, 26, 184
decevoir : 162
dechausser : 185 ; dechaussé 185, 192
decider : 68
decision : 68
decoller/descoller (= décapiter) : 26, 86, 153, 184
decroistre : 187
deduire : 163
defendeur : 68
deferer : 87
defleurir/defleurer = deflorare : 187
degainer/desgainer : 189
dehorter : 186
dejoindre/desjoindre : 184
deliberation : avoir une – ; estre en – de faire quelque chose : 217
demandeur : 68
demembrer : 184
deputez : 82
derider : 189
derompre/desrompre : 185
desaccrocher : 191
desapprendre : 187-188
desarmer : 185, 189
desceindre : 173, 185
descharger : 185
descharmer : 188-189
desemplir : 186
desenchanter : 189
desendormir, se : 189
desenfler, se : 187-188
desengluer/desgluer : 186, 191
desennuyer, se : 187
desenyvrer : 191
desfascher, se : 187
desister : 163
desjeuner : 188
deslier : 172-173
desnouer : 172-173
despendre : 12
desplaire : 185
despouiller : 184
desraciner : 189
desveloper : 351
detendre/destendre : 184-185
detenir : = empêcher : cela me detient ; estre detenu de maladie : 134 ; < detenire 162
devenir < deuenire : -u meur/malade : 158-159
devin : 150
deviner : 149
diacre : 322
diademe : 98
diete : user de – / faire – : 97
difficile à croire = difficile ad credendum : 16, 228
discipline : donner la – : 149
disconvenance : 159
disconvenir : nous -ons : 159
discorder : 150, 185
dissoudre : 185 ; -solu 239
doits (doigts) : 133, 233
783doler : 89
doloire : 89
donner : la discipline : 149 ; esperance 203-204 ; puissance ; conseil ; grace 204 ; pardon 216 ; un coup d’esperon 236 ; audience 303
dos : tourner le – : 63 ; ce sera sur ton – 63-64 ; l’espine du – 92
dose : 95
double (métaph.) : 310
douloureux : 121
dragee : 327, 331
droit : marcher / cheminer / de pied : 333
dromadaire : 98
duire = conducere : ceci me duit : 162-163
duisable : 163
dur (métaph.) : 310
durer : je ne puis/scauroye – en la maison : 15, 141 ; – longuement 141 ; je ne puis – que je ne face cela 142
effacer la memoire de quelque chose : 231
effronté : 51
elever : 130
emancipation : 80
emanciper : 80, 304
emir : 328
emplastre, emplastres : vi, 96
emplir : 186
en : il est – moy = il est – ma puissance / – mon pouvoir : 248 ; autant qu’– moy est, & autant qu’– moy a esté ; estre – esperance ; – crainte ; – doute ; – danger ; – grace ; – honneur ; – bruit 249 ; dire – bref ; – privé et – public ; – secret 250 ; – pantoufles / pourpoint / chemise / robe de dueil / robe de drap / robe de velours 251
enceinte, adj. : 8
enchanter : 189, 351
encourir : 161 ; – la haine / l’inimitié / blasme (Cic.) 162
enditer/endicter : 83
enditeur/endicteur(s) : 83
endurer : 351
enflamber : 232
enfreindre la loy : 146
engin, adj. : mal – : 350
engloutir : 351
engluer : 186
engouler/engueuler : 351
enorme : 342
entan = antan : 344
entrailles : 345
entremesler / s’– des affaires de quelcun : 129
entretenir sa coustume/dignité : 211
entrevenir : 158
enveloper/envolver : 351
envie : faire – : 205
envieux : 120, 309
envolver = enveloper : 351
envoyer : 182, 227
enyvrer : 191
epicaie : 84
epicaizer : 84
epilepsie : 95
epilogue : 313
epiloguer : 313
escervelé : 191
escient : à mon – : 241
esclandre : 318
escloppé : 338
esclorre : 351
escouvettes : 345
escrin : 345
escrinier : 345
escu : 345
escueil : 346
escuelle : 345
escume : 189
escumer : 189
escurieu : 99
escuyer : 345
espatule : 96
esperon : un coup d’– : 236
esperonner : 236
784espices : 298
espine du dos : 92
espuiser : 185
esquaille : 189
esquailler : 189
esteindre la memoire / un bruit / la beauté / la guerre / la fureur de la guerre : 231
ester : – en jugement : 79
estincelle : 346
estinceller : 346
estonner, -né : 351
estourbillon/tourbillon : 346
estourgeon : 337
estrain : 346
estrangler : 86
estrenes/strenes (!) : 296-297
eventrer : 189
evesque : 322
excepté : 290 ; – que 291 ; – si 292
excepter : 162
exhorter : 186
exomnier/exonier ; exoniez/exomniez : 83
exorbitant : 342
exploit libellé : 79
extraordinaire : 306
facultez : 305
faict ad cautelam : 77
faire : pause / une pause : 5 ; il fait le pot à deux anses 17 ; une composition / un accord 69 ; diete 97 ; accroire 155 ; son office 199 ; fin 200 ; mention / mention de moy ; paix ; treve ; une sedition / conspiration / des troubles / des esmotions / noise / des noises ; injure ; une playe ; un meurtre ; une grande tuerie ; sang 201 ; peur ; despense/perte ; gain / du gain / du profit ; marchandise / train de marchandise ; moisson ; vendange ; voile 202 ; chemin / un grand chemin / un pas ; silence 203 ; esperance 203-204 ; grace 204, 220 ; promesse / de belles promesses 204, 264 ; difference 204 ; dommage ; perte / une perte ; envie 205 ; ne le faites pas long / pour ne le – long ; cela fait tout / le tout ; infame ; je le ferai joyeux 206 ; employé pour ne pas répéter un verbe 207 ; la guerre 224 ; fay que tu viennes / que je sache 228 ; fay comme j’ay commandé 229 ; sagement & folement 274 ; audience (!) / silence 302 ; elle se fait donner/avoir audience 303 ; un/des monopole(s) 326 ; le brave 327 ; bonne mine 333
faiseur de menees : 326
fallacieux : 119
falsifier : 304
faulsaire : 306
femme : enceinte : 8 ; avoir une femme 215
fermer : les oreilles : 52 ; la bouche à nos ennemis 57 ; et refermer 174
ferremens : 89
fievre : – exquise : 98 ; la – s’en est allee ; acces de – 214
fin : À / à celle / à quelle – : 229
fleurir : 187
focile : 93
foire : 10, 339
foirer : 10
foireux : 10
folement : faire – : 274
fomenter : 154
forces (= forfex) : 104-105
formage/fourmage : 334
forme (de chaussures) : 102
formulaire : 73
formule : 73
fort adv. : cela tient – : 133 ; de – grande maison 246 ; lier/serrer – 253-254
fortifier : 196
fouiller à la bourse : 350
fourcelle : 93
fourche : 89 ; les -s (patibulaires) : 90
fourchons : 89
fourchu : 90
fourgon : 91-92
fournier : 123
785frein : prendre le – aux dents : 234
front : en/de – ; fronser le – ; – d’airain : 50-51
fuir : 176
gaine : 347
garder : ez / -ez vous : 144 ; – la foy / sa coustume / sa dignité / le sien 211
gargathe (pic.) : 100
gaster/vaster (!) : – le pays : 347, 351
genitoires : 93
gentillesse (de style) : 379
gourdes, adj. : mains – : 362
gouster de quelque chose : 233, 248
grace : faire/donner – 204 ; mettre en – ; ceste chose ha – / perd sa – ; demander – / faire – 220-221 ; estre en – 249
grain : 347
grand, e : -es merveilles : 17 ; – maudolé 89 ; – argent / -’somme d’argent ; – mal ; – aage 114 ; – chemin 203 ; – lieu / -e maison 246 ; – courage 253 ; -mere/mere- 333
gratieux : 308 ; mau-gratieux 269-270
gratis : 257
gré : scavoir gré : 107, 217
greffier : 85
grenier/guernier (!) : 88, 126, 347
grille/gril : 347
grue : 314
guepillon/guipillon : 338
gueule : la – d’un four : 59
guernier (!) : 88, 347
ha : 294
habile : 270, 307
habit : 303
hache : 89
hanche : 331
hé : 294
hebeté : 239
hersoir : 344
heucher : 294
hocqueton : 100
homme : mon – : 13 ; j’ay parlé à l’– ; un jeune homme 14 ; posseder un – 71 ; bon – 108 ; – de bien 110-111 ; il n’est pas mauvais – 112 ; – reserrant/restreint 240 ; – bien né 259 ; le povre – 349
honneur : avoir (!)/porter : 216 ; en honneur 218, 249
honorable : 115
hoste : 18
hu : 294
hucher : 294
huer : 294
hypocrite : 315, 322
idiot : 312
ignare : 241
ignorant : 241
immeubles : 70
immoderé : 238
impetrer : 227
impotent : 332
incommoder : 150
incompétence de juge : 67
incompétent : juge – : 67
inconsideré : 239
incontinent, adv. : 276
induire (persuader) : 163
infortune : 87
ingerer/s’ingerer : 128
inquieter : 148
insensé : 239
insister : 163
instamment : demander – : 279
intemperé : 238
intention : 300
interpeller : 304
interposee (personne) : 305
inthronizer : 330
inventaire : 69
irremediable : 115
ischiatique/sciatique : 96
jalous : 317
786jenisse (génisse) : 10
jeune, adj. : 14, 348
jeuner : 188
joindre : 184
joliveté (de style) : 379
juge : compétent/incompétent : 66-67 ; incompetence de – 67
juvenceau : 348
kien, pic., = chien (écrit lzien) : 336
laborieux : 120
languard = linguax : 61
langue : 59-61 ; mauvaise – 59 ; Il ne peut tenir sa – 60-61 ; Latine/Grecque 61
lapider : 86
legat/leg : 69
legataire : 69
lever : les oreilles : 52 ; se – ; les mains 129 ; levez d’ici = ostez d’ici 129-130
lier : 172, 254
lieu : 131, 135-136, 152 ; si j’estois en ton – ; en temps & – 230 ; de grand – 246
limacon (sic) : 9
linge : 344
litigieux : 120
livres : 72, 107
long temps : tenir – : 131-132 ; il y a – que 276
lorio : 99
loup cervier : 122
loyale marchandise : 113
lundi : 344
lus : a. fr. poisson : 103, 350
magnifier : xii, 192, 197
mains gourdes : 362
mal, s. m. : un grand mal : 114
mal/mau-, adv. : 268-274 : vestu = povrement vestu 268, 271 ; vivre – ≠ male uiuere 268-269 ; mal-mariee ; mal-souppé / mau-souppé ; mal-prest ; mal-advisé ; mal-sage ; mal-pourvoyant ; mal-gratieux / mau-gratieux ; mau-sade 269, 270 ; mal-disné / mau-disné 269, 271 ; mal-hardi ; mal-habile ; mal-seur 270 ; mal-accompagné 271 ; mal-plaisant / mau-plaisant 272-273 ; vouloir – 272 ; mal-engin 350
male faim : 274
maladie : 96 ; estre detenu de – ; avoir une – 212
malitieux : 120
malveillance : 272
malveillant : 272
manteau : 331
marchandise : bonne et loyale : 113 ; faire – / faire train de – 203
mardi : 344
marié/mariee : 239
martel/marteau : 9
mascher : 321, 334
matrice : 92
mau- : cf. mal, adv.
maudire : 181
maudolé, un grand – : 89
mauvais : il n’est pas – homme / pas des plus – : 112 ; mauvaise marchandise ; – pain 113 ; avoir – bruit ; estre en mauvaise reputation 273
medecine : 97
meilleur : il est – de faire ainsi : 113
membre : 20
menees, s. f. : 326
mener : la guerre : 222, 224 ; en longueur / à la longue 224 ; des animaux (Fest., Aus.) 334
meschant : 113
meschine/mechine pic. = servante : 349, 350
mesdire : 181
mesler, se <des affaires de quelcun> : 129
metaux : 313
mettre fin : 200 ; difference ; en doute 204 ; quelcun en grace 220
micraine/hemicraine/migraine : 96
midi : 344
787mien : il est tout – = illum possideo : 245
mine : faire bonne – = εὐπροσωπεῖν : 333
miserable : 306
mitre : 98
moderé : 237-238
Modernes : 343
moine/moinesse : 323-325
mol (métaph.) : 310
molester : 147
monastere : 323
monopole : 326-327
monopoler : 326
monopoleur : 326
monstier : 323
monstrer : – à quelcun (enseigner) : 16 ; – bon visage 106 ; – le chemin 221
mortier : 92
moustele : 102
moy : chez – : 244 ; A – = A mon iugement 245 ; il est en – 248 ; autant qu’en – est / a esté 249 ; pour – / il fait pour – 252
moyen : 133
mulatier : 122-123
muscle : 93
muy : 347
nature (sexe féminin) = natura : 21, 92
nonnain : 324
notable : 306
notaire : 71, 73
nouer : 172
obstiné : 239
œil/yeux : jetter les – sur quelcun : 54 ; avoir/tenir l’– à quelque chose 54-55 ; ayez l’– sur luy ; repaistre ses – 55 ; j’ay cela devant les – 55-56 ; mettre devant les – ; ceci me vient devant les – ; ouvrir/clorre les – 56
of : 294
oho, oho-don : 294
opiner ≠ opinari : 34
opiniastre : 33-34
ordinaire : 306
opprobre : 87
oreille(s)/aureille(s) : 51 : prester les – (!) ; dresser/lever les – ; fermer les – ; fermer les – à vérité ; racler les – 51-52 ; tirer l’– ; baisser les – 53 ; dire en l’– ; cela est venu à mes – ; souffler aux – 54 ; = audientiam : elle se fait prester l’– / fait ouvrir les – 303
orphelin : 332
oster, s’ : – toy / vous d’ici 134-135
ouir : j’ay oui dire : 228 ; elle se fait – 303 ;
ourdir la toile : 350
outarde : 334
ouvert = apertus (communicatif) : 240
pact/paction = pactum/pactio : 68
paelle/patelle : la – se mocque du fourgon : 91
paix : pai : 7 ; 15, 106 ; faire – 201
paistre de promesses : 55
paleron : 92
palicer/palisser un jardin : 91
palis, pal : 91
palissade : 91
palletoc : 100
pampre : 350
pance : 92
paour/peur : 202
paralysie : 95
parcourir ; – un livre : 162
pardon : donner/avoir (!) – : 216
parlement : 124
part : pour / de ma / sa – : 23, 252 ; en bonne – 107
partie : adverse ; du corps : 20 ; honteuse(s) 20, 93 ; une bonne – 22, 107 ; une quote – 22 ; en – 23 ; une grande / la plus grande – 107
passer par-dessus = parcourir un livre : 162
patelle/paelle : 91
pause = pausa : 4, 5, 8
pauser / se pauser 5
payen : 316
788pays : 316 ; gaster le – 347
peau : je ne voudrois pas estre en ta – : 65-66
pecunieux : 120
pelletier : 123
penible : 120
percevoir : 162
perche : 91, 102
perdre : cela ha perdu sa grace : 221
persister : 163
personne supposee, interposee : 305
phantasie : a ma / a nostre – : 329-330
phantasme/phantosme : 330
phiole : 89
pigeon : 102
pilier : 102
pilon : 298
pilules : 102
pindarizer : 86
plausible : 308
pleuresie : 95
plus : 255-257 ; autant & – ; vint jours ou – ; cela profite – / sert – ; la moitié – ; un peu – / beaucoup – ; – de richesses/sagesse 255 ; – d’un an 256 ; – on en boit, – la soif en veut boire ; tant – ; de – en – ; – ou moins / –, moins 257
pondre : 351
porcher : 122
porter : 151 ; – honneur 216
posseder : un homme / quelcun : 71, 146
possession : 70
pot à deux anses : il fait le – : 17
potheque < apotheque (!) : 317
pouppee : 102
poupelin : 332
pour : – certain : 251 ; laissé – mort ; tenir – rompue ; tenir – faict ; rendre mot – mot ; – ma part ; ceci est – moy ; il fait – moy ; mot – mot 252
povre homme/garson : 349
povrement : vestu ; vivre – : 268-269
pratticiens/pragmaticiens : 67
precipu(t) ; en – / par – : 69
prendre : – en bonne part : 107 ; – et composés 175, 187-188 ; – garde 227 ; – le frein aux dents 234
prester l’oreille / les oreilles (!) à quelcun : 51-52 ; elle se fait – l’oreille 303.
prestre : 322
prevost/provost/prouvost < praepositus : 344
principal, s. m. : = sors/capital/capitale (!) : 23 ; adj. 41, 43
procureur(s) : 67 ; = syndiques 82
produire : 163
prologue : 313
promesse(s) : paistre de –s : 55 ; tenir – 199, 211 ; faire – 204 ; faire de/des belles – 264
propos : sortir du / de son – ; retourner au – / à son – ; extravaguer hors de son – 299
proximité : 70
punir : 87
puissance : donner – : 204 ; avoir en sa – 217-218, 220 ; avoir – sur qqc ou qqn 220 ; tenir en sa – 212, 220 ; venir en la – de qqn 220
quasi : il estoit – sept heures ; veró : 254 ; dicat 255
que : = quum : 276 ; = quòd, conj. 287-288, 290
question = torture : 86, 300
queue : la – entre les jambes : 53-54 ; – d’une colonne militaire 102
raccourir : 165 ; cf. recourir
rastel/rasteau < rastellum : 89
rat/rate ; la – de la jambe : 94
rate, adj. : la – portion : 23
rebaiser : 183
rebatre : 182
recalcitrer : 180
recarder : 167
receindre : 173
recevoir : 162 ; – dommage 205
789rechatouiller : 183
reclorre : 174
recoller : 167
recor : 9
recoucher : 171
recourir/raccourir : 161, 165
recroistre : 166
recuire : 166-167
redonner : 166
redormir : 165
reduire : 163
ree = reus : 68
reedifier : 166
refermer : 174
reflorir : 166
reforger : 166
reformer : 153 ; – les meurs / l’estat corrompu de la republique 200
refraper : 182
refrener : 235
refrire : 167
refrongner/refrontigner (!) : 51
refuir : 176
regarder : je ne le puis assez – / ne me puis saouler de le – : 55
regermer : 165
registre : 348
regraver : 166
relaver : 166
relier : 172
reliques : 314-315
remaudire : 181
remesdire : 181
remordre : 178, 181
rendre : l’esprit : v, 139, 199 ; se – en quelque lieu ; le rendé-vous 136 ; + o.d. : Je vous promets de vous – là ; les lettres ; le devoir ; sa leçon à son maistre 137 ; les fleurs rendent odeur / une bonne odeur 139 ; mot pour mot 252
renoncer : 152
renouer : 172
renvoyer : 182
repauser = reposer (!) : 6
repeindre : 166
repigner : 167
repincer : 183
repiquer : 183
repoindre : 181
repolir : 166
reporter : 151
reprehensible : 115
reprendre : 87, 175
reprimer l’audace & insolence : 200
rescinder la sentence / le contract : 199, 304
reserrant : un homme – : 240
resister : 163
restreint : un homme – : 240
retenir : = mémoriser : 134 ; = retinere 162
retourner à son bon sens : 141
revenir = reuenire : 12, 158, 165 ; = redire : il en -ient / provient ; que me -ient-il de cela ? 140-141 ; – à soy 141
ride : 189
rigueur de droict : 305
Romans (auteurs) : 361
rouable : 92
rustres : 395
ryz : 101
sac : 320 ; cf. bissac
sade, adj. : 269
sage : cf. saje
sagement : faire – : 274
saje (saie) / sage : 346
salaire : 296
salmure/saulmure : 101
samedi/sambedi : 344
saulmon : 102
savon : 344
sayon/saye : 355-357
scandale : 318
scavoir bon gré : 107 ; – gré 217
scavant en Latin, en Grec : 274
scedule/schedule : 85
schisme : 322
sciatique/ischiatique : 96
790secourir : 161
seduire : 163
sensible : 115
sequestration : 80
sequestrer : 80, 304
serjent (serient) = sergent : 346
serrer = lier : 254
si = an (interr.) demandez lui – cela luy plaist ; excepté – : 292 ; – non = si non, sin minus 293
sied (seoir) : ceste robbe vous – bien : 142
siege (euphémisme) : 92
sien : garder le – : 211
silence : faire – : 203 ; fay faire – 302
simje (simie) = singe : 346
simple : contract pur & – : 69 ; (métaph.) 310
singe : cf. simje
soldats = a. fr. souldoyers : 361
sole : 102
solitaire : 306
soris/souris : 338
sort : jetter le – ; = le principal : 23
sot : 101
souffler aux oreilles : 54
souldoyers a. fr. = soldats : 361
soulever : 130
souliers : 102, 344
souri/souris ; la – du bras : 94, 104 ; 338
soustenir : 162
souvenir/soubvenir (!) : 159-160
stipulation : 80
stipuler : 80
strenes (!) = estrenes : 296
subhastation : 80
subhaster : 80, 304
subvenir : – aux pauvres : 159 ; – aux necessitez de quelcun 160
suffoquer : 86
suggestion : à la – d’un tel : 305
superflu : 309
supposee (personne) : 305
survenir < superuenire : 158-159
syndic/syndique : 81-82 ; office de – 82
syndicat : 81-82
syndiquer : quelcun/estre – : 81-82
synode : 323
tabellion : 71
tapis : 330
taux du juge : 148 ; 177
taxe/taux : 177
taxer/tauxer : 82, 148, 177
temperé : 238
tempre : 350
tenaille(s) : 105, 133
tenant, s. m. : tout d’un – : 133
tenche : 102
tendre, v. = tendere : 184
teneur : 133
tenir : l’œil à qqc : 55 ; sa langue 60-61 ; = rester : il se tient en ce lieu la 131 ; = retenir : il ne se peut – ; ne me tenez pas longtemps/longuement / plus longtemps 131-32 ; ne me tenez pas suspens ; je le tien lié/obligé ; je vous tien ; tenez ; = dominer : la mer / tout ; ferme 132 ; = garder : ce chemin ; moyen ; cela tient / tient fort / tient aux doits 133 ; je tien ceste opinion ; ce qui avoit esté ordonné/conclu n’a pas tenu ; cela tient bien/ferme 140 ; le bruit tient (!) / on tient 145 ; composés 162 ; promesse 199, 204, 211 ; mesure 204 ; gravité / sa gravité 209-210 ; son reng/degré / sa reputation 210 ; la foy ; en armes 211 ; en leur devoir ; quelcun en sa puissance 212, 220 ; en prison ; pour = considérer comme : pour ennemi 218 ; pour mort / pour rompue / pour faict 252
termes (= Hermes) : 100
tesmoins = ὄρχεις = testiculos/testes : 21, 93
test = caput : 25
testament : 69
testard/testu = capito : 32, 191
teste, le test = caput : 25 ; cela te puisse retomber sur la – 29 ; par – = in 791capita ; autant de –, autant d’avis / opinions 30 ; ni pied ni – ; = uita : il y va de ta – ; d’aulx / d’oignons / d’un clou 31-32 ; se jetter la – devant / la – la premiere 45 ; une vilaine – 127
testu/testard : 32-33, 191
thresorier : 124
throne : 330
tine : 8, 88
tondeur de nappes : 333
toucher du bout des doits : 233
tourbillon/estourbillon : 346
tous trois – 242
traduire un livre ≠ traducere librum : 163
train : tout d’un – : 133 ; faire – de marchandise 202
trainer : <le malade, la maladie> -e : 142
transaction : 68
transiger : 68
transporter : se – en quelque lieu : 135, 151
trepan : 96
triompher : Je -eray si je puis obtenir cela : 146
tumbe : 337
tuyau : 347
user de diète : 97
usuraire : un contract – : 125
usurier : 125
vaillamment : 253
vaster (!) = gaster : 347
vendible : 115
vendemje/vendenge : 346
vendenge/vendemje : 346
venerable : 306
venger : 87
venir : 158 ; – en la puissance de quelcun 220
ventre : ceste paroi fait – : 95
venue : tout d’une – : 134
verbes préfixés en re- et de- : 164 et suiv.
vertueusement = fortiter : 253
victorieux ≠ uictoriosus : 308
vilaine teste : 127
vinotier : 122
virilement = fortiter : 253
visible : 115
vivier : 126
voler les biens d’aucun : 340
voleur : 340
vous deux / entre vous deux : 241
zelous/zalous > jalous : 317
mots et exemples en grec
ἆ / ἆ ἆ : 294
ἀγαθόν θυμὸν : 15
ἄγγελος : 322
ἄγε δή : 392
ἄγειν : εἰρήνην – ; πόλεμον – : 223 ; τεῖχος – (Thuc.) 223
ἀδόξαστα : 34
ἀδύνατος : 332
αἰδοῖα : 93
αἴλουρος : 337
αἰνῶς δείδοικα (Hom.) : 274
ἄκανθαν : 104
ἀκαταληπτεῖν/ἀκατάληπτον : 116
ἀκεφάλως ≠ sine autore (!) : 43
ἀκούειν : κακῶς – : 273
ἄλλοι, ὅι : 243-244
ἀκριβῆ πυρετόν : 98
ἀκροθιγῶς ἅπτεσθαι : 233
ἁλμυρὶς : 101 ; ἁλμυρὸς/ἁλμυρὰ 328
ἀμφίμαλλος τάπης : 357
792ἀμφίταπος/ἀμφιτάπης : 357
ἀνα- = re- = iterum : 164, 176
ἀνακτίζω : 164
ἀναλαμβάνω : 164
ἀναξυρίδες (Pol.) 357
ἀναφυγὴ : 157
ἄνζα/ἄντα (Eust.) 331
ἀνήρ, ὁ = baro (pic.) / mari : 338
ἀνθεῖν : 187
ἀνθυπισχνεῖσθαι : 180
ἀντασπάζεσθαι : τὸν ἀσπαζόμενον – : 179
ἀντεγκαλεῖν : τὸν ἐγκαλοῦντα – : 179
ἀντὶ = re- = vicissim (réciprocité) : 176
ἀντιβοᾶν : 180
ἀντιδάκνω : 165 ; ἀντιδάκνειν (Her.) 178, 181
ἀντιδειξιοῦνται : 297
ἀντιδιαβάλλειν : 181
ἀντιδωρεῖσθαι : 179
ἀντικατηγορεῖν : 181
ἀντιλακτίζειν : 180
ἀντιλοιδορεῖν : 181
ἀντινύττει : 181
ἀντιπαρακαλεῖν 179
ἀντιποθεῖν (Xen.) 179
ἀντισκώπτειν : 181
ἀντιτιμᾶν : 179
ἀντιτύπτειν : 179
ἀντιφιλῶ : 165 ; ἀντιφιλεῖν 179, 183
ἀντιφιλωφρονοῦνται : 297
ἀξιῶ = dignum habeo / arbitror : 400
ἀξιοπιsτία : 8
ἀπαυχενίζειν : 183
ἀπανθεῖν : 187
ἅπαξ εὑρισκομένων / –λεγομένων : 221
ἀπατᾶν : 163
ἁπλοῦς : 310
ἀπὸ : 183
ἀποδόμεναι : 170
ἀποζευγνύναι : 184
ἀποθήκη : 316
ἀποκεφαλίζειν : 25, 26, 184
ἀπομακρόθεν : 276
ἀπομανθάνειν : 187
ἀπομελίζειν : 184
ἀπόστολος : 322
ἄπτεσθαι : 233
ἀῤῥαβών : 313
ἀρχαΐζει : xiv
ἀρχιδιάκονος : 323
ἀρχιεπίσκοπος : 323
ἄσβεστον (Hom.) : 231
ἀσπαζόμενον : 179
ἀστεἴζεσθαι : 86
ἄσωτος : 101
αὐθέντης : 80
αὐθεντικός : 80
αὐθεντικῶς : 81
ἄϋπνος : 191
αὐτόπιστα : 6
αὐχένα : 183
ἄφθαρτος : 116, 117
Ἀχαιῶν ἓρκος (= Achille) : 85
Ἀχιλλεὺς τῆς δίκης : 86
βάλλειν : –κλῆρον : 23 ; – = m. fr. bailler (donner) 203
βαμβαίνω : 349
βαρβαροπεποιημένα : 8
βάσανον : 86
βάσις : 100
βαύκαλις : 349
βδέσμα, βδέω : 339
βλασφημεῖν : 318, 323
βλάψαι φήμην (βλασφημεῖν) : 318
βραβεῖον : 327
βραβεύειν/βραβευέτω : 327
βύρσα : 349
γαλῆ/γαλεοὶ : 337, 338
γάμος : 320
γαργαρεών : 100
᾽γαθέ, ὦ : 108
γεράνιον : 314
γέρας Κυκλώπειον : 297
γλαφυρὸν : 86
γλῶττα (idiome) : 61
γνωρίζει : 382
γνώριμον : 382
793γονοποιός : 196
γοργὸν : 86
Γραικὸν : 3
γραμματεύς : 85
γραφεὺς : 85
δάπις : 330-331
δεδιέναι/δείδοικα/δέδια : 274, 400
δεικνύναι ὅτι : 285
δεύτεροι/-ους = μεθύοντaς (Hsch.) : 325
Δία : μὰ – / νὴ – / ναὶ μὰ – : 321
δίαιτα : 97
διαιτηταὶ : 82
διάκονος : 322
διαμελίζειν : 184
δίγαμος : 320
δίκεφ : 49
δικέφαλος & τρικέφαλος : 44
δίκυκλος : 320
διπλοῦς : 310
δὶς : 319, 320
διφάσιος : 49
δόμεναι πάλιν = ἀποδόμεναι (Hom.) : 170
δοξάζειν : 34
δοξαστικωτάτoυs : 34
δόσις : 95, 313
δρομάδα (κάμηλον) : 99
δωρεὰ Κύκλωπος : 297
ἐγκαλοῦντα : 179
ἔγραψαν ὅτι : 287
ἐθνικός : 316
ἔθνος : 316
εἰ μὴ ὅτι : 292 ; εἰ = an ; – μὴ, – δὲ μὴ 293
εἰδέναι χάριν : 217
ἐκ- : 183
ἐλέγχειν : 149
ἐλεημοσύνη : 322
Ἕλλην : 3
ἑλληνίζειν : xiv, 399, 400
ἑλληνικῶς : xiv
ἔμπλαστρον : 313
ἐν : κεῖται – ἐμοί ; – λόγοις εἶναι (Xen.) ; – λόγῳ ; – τιμῇ ; – φήμῃ : 249
ἐνδεικνύναι : 83
ἐνδεικτεῖν : 83
ἐνδείκτης/ἐνδεῖκται = συκοφάνται : 83-84
ἐνδοξοτάτους : 34
ἐνθρονίζειν : 330
ἔντερα : 345
ἐξόμνυσθαι : 83
ἔξυπνος : 191
ἐπέρχεσθαι : 160-161
ἐπὶ : ἐπ᾽ἐμοί ἐστι : 249
ἐπιβόλαια : 357
ἐπιείκεια : 84, 305
ἐπιεικίζειν : 84
ἐπιθετικῶς : 32
ἐπικαρπία : 138
ἐπίλογος : 313
ἐπίσκοπος : 322
ἐπιστομίζειν : 57
ἐρημάζοντος : 325
ἕρκος Ἀχαιῶν (= Ἀχιλλεὺς) : 85
ἑρμαῖ ; ‘Ερμῶν περικοπὴν (Thc.) : 100
ἔρχεσθαι : 160
ἑτερομαλλῆ : 357
εὖ : – γεγονὼς : 260 ; – οἶδα 265 ; – ἀκούειν 273
εὐθύνας διδόναι : 82
εὐθύνειν : 82
εὐπροσωπεῖν : 333
εὐφυΐαν : 260
ἐφθαρμένη : 117
ἔχω : -ειν θυμὸν ἀγαθόν : 15 ; -ειν διὰ στόματος 57 ; -ειν / -ουσα μαλακῶς 96 ;
-ειν συγγνώμην 217 ; –εἰπεῖν 225 ; ἢ -ει τίς βελτίονα παραινέσαι 226, 227
Ζεῦ τῆς λεπτότητος τῶν φρενῶν, ὦ : 400
ζευγνύναι : 184
ζῆλος : 317
ἥμεις οἱ ἄλλοι : 243 ; (Plat.) : 244
θαλασσοκρατεῖν : 132
θαυμαστὸν ὅσον : [xiv]
θρόνος : 330
794ἰδιώτης : 312
ἱμάτιον : 331
ἰταλὸς : 3 ; -ούς 287
κακίστων κάκιστε : 400
κακῶς δέδια / –δεδιέναι / –πεινᾷν : 274 ; – ἀκούειν 400
καλὴν καλῶς : 400
καλῶς γεγονὼς : 260
καμάρα : 336
κάμηλον δρομάδα : 98-99 ; – νωτοφόροι 99
κάρα > caput (Fest.) : 49
καταληπτὸν : 116
κατάπλασμα : 313
καταφυγὴ : 157
καταχρηστικῶς : 124
καυνάκη (Ar.) : 356 ; καυνάκαι (Hsch.) : 357
κεφάλαιον, τὸ : 42
κεφαλή : εἰς -ὴν ὕμᾶς τρέψαι (Dém.) : 30
κολεάζοντες : 322
κολεασμὸς : 322
κολεὸς : 322
κορωνίς : 100
κροκωτὸς : 100
κύκλος : 320
Κύκλωπος δωρεὰ / Κυκλώπειον γέρας / ξένιον : 297
λάλη/λάλoς : 61 ; λάλoς Ἠχώ / λάλoς Σειρήν (Anthol. Pal.) 61 ; λάλους (Gell.) 61-62
λέγω : – ὅτι : 285 ; – σε 400
λείψανα : 315
λέπους : 2
λόγχην/λάγχην : 362
Μὰ Δία : 321
μαλακία : 96
μαλακῶς ἔχειν (Ach. Tat.) : 96
μᾶλλον + comparatif : 400
μανδύα/μανδύη : 331
μανθάνειν : 187
μασσᾶσθαι : 321, 334
μεγαλομήτηρ : 333
µεγαλύνει ἡ ψυχή μου τόν Κύριον : xii
μέταλλα : 313
μετώπου : ἐπὶ – / ἐν -ῳ : 50.
μοναστήριον : 323
μοναχὸς : 323, 324
μονίας = νήφων (Hsch.) : 325
μονιός : 324
μονοπώλιον : 326
μὺς, μυὼν/μυῶνας : 93, 94 ; μῦς 338
Ναὶ μὰ Δία : 321
νεώτερος : 343
Νὴ Δία : 321
νήφων = μονίας (Hsch.) : 325
νοεῖν (Plat.) : 366
νομίζειν/νομίζεσθαι : 101
νόμος : 101
νοσεῖν : 96
νουθετεῖν : 149
νωτοφόροι (κάμηλοι) : 99
ξένιον, ξένια, ξεινήϊον, ξεινήϊα (Hom.) : 297
ξένον : 18
ξενοδόκον : 18
οἶδα ὅτι : 285
οἱ πλείονες : 400
ὁμοίᾳ χρῆσθαι τύχῃ : 400
ὁμολογεἶν ὅτι : 286
ὀναγὸς/ὀνηγὸς : 384
ὀνηλάτης : 384
ὀρθοποδεῖν : 333
ὄρυζα : 101
ὀρφανὸς : 332
ὄρχεις : 20
ὅτι = quòd : τί τοῦτο – οὕτω κατηφὴς εἶ ; λέγω – / οἶδα – / δεικνύναι – : 285 ; ὁμολογεἶν –286 ; ἔγραψαν – 287 ; – ≠ quòd 288 ; πλὴν – / εἰ μὴ –292
οὐρὰν : 102
οὖς/ὦτα : ὦτα (τὰ) ἐπὶ τῶν ὤμων ἔχειν ; ὀρθόν τὸ – ἱστάναι : 53
ὄφ : 294
795ὄφιν : 294
παιδεύειν : -σας οὖν αὺτὸν ἀπολύσω (Luc) : 149
πανσαγία : 357
παρακεκινδυνευμένον : 86
παῦε παῦε : 7
παῦσαι/παύσασθαι : 6-7
πεινᾳν : 274
πέτορες : 358
πινδαρίζειν : 86
πίσυρες : 358
πλείονες, οἱ : 400
πλέος/πλέως : 187
πλὴν ὅτι : 292
ποθεῖν : 179
-ποιός (suffixe) : 196
πολύχρυσος : 120
πονηρὸν ἵππον/ἰππάριον (Xen.) : 11
πόπανον : 332
πόρκος : 2
πρακτικούς : 67
πρεσβύτερος : 322
πρόλογος : 313
πρόσοδον : 138
προσφυγὴ : 157
πύτεον : 3
ῥῆνες : 355
ῥινὸς : 355
ῥίπτειν ἐπὶ κεφαλήν : 45
σάγμα/σάγη ; σάγοι (Pol.) : 357
σάκκος : 320
σάξαι : 357
σκίουρος : 99
σπέλεθος : 339
στόμα : 43 ; διὰ -τος ἔχειν / ἀνὰ – ἔχειν 57 ; = gueule (animal) 58
στρώματα : 357
συκοφάνται : 84
σύνδικοι : 81
σύνοδος : 323
σφοδρὸν : 86
σχέδη : 85
σχίσμα : 322
σχοῖνος γεωμετρικός (Gloss. D.) : 360
τάξαι : 83, 148
ταχυγραφία : 72
ταχυγραφεῖν : 72
ταχυγράφους, -ων : 72
τάπης/τάπις : 330-331, 357
τελεία στιγμὴ : 286, 373
τέτορες : 358
τί ; : 375
τοσοῦτόν ἐστι : 400
τραγήματα : 327, 331
τραπεζοκόρος (Ps.-Phocylide) : 332
τρέψαι : εἰς κεφαλὴν ὑμᾶς … – (Dém.) : 30
τρίκεφ : 49
τριφάσιος > trifarius : 49
τύμβος : 337
τύπτοντα ἀντιτύπτειν : 179
τύχῃ : ὁμοίᾳ χρῆσθαι – : 400
ὕμεις οἱ ἄλλοι (Plat.) : 244
ὑπέρ = pro = pour : 252
ὑπέρχεσθαι : 161
ὑποκριτὴς : 322
ὑποστιγμὴ : 286
ὑποφυγὴ : 157
φαντασίᾳ/φαντασίαι : 330
φάντασμα : 330 ; φαντάσματι : τῷ έμῷ / ἡμετέρῳ – (Plat.) 329
φθαρτὸς : 116
φιλεῖν = osculari : 179
φυλάττου : 144
φύσιν = naturalia/naturale : 21
χαλινοῦν : 235
χάρται : 85
χιτὼν, ὁ : 100
χλωρίων : 99
χρῆμα : τὸ –τῶν νυκτῶν (Ar.) : 400
χρῆσθαι : 400
χωλός : 338
796ψυχροποιός : 196
ὦ ᾽γαθέ : 108
ὦ Ζεῦ τῆς λεπτότητος τῶν φρενῶν : 400
ὦτα ἐπὶ τῶν ὤμων ἔχειν, τὰ : 53
ὠτὶς, ὠτίδα : 334
mots et exemples en langues diverses
Les chiffres renvoient aux pages de l’édition latine originale
Allemand
Als man nach : 328
Espagnol
anza : 331
cabezsa : 27
cabo, - de Santa Maria : 32
lancea : 362
Italien
bambino : 349
bocca : 349
borsa : 349
capo : 32
meschino : 349
molo : 348
pedante : 349
poveretto : 349
Hébreu
ערכון : 313
- Thème CLIL : 3439 -- LITTÉRATURE GÉNÉRALE -- Oeuvres classiques -- Moderne (<1799)
- ISBN : 978-2-406-09434-0
- EAN : 9782406094340
- ISSN : 2105-2360
- DOI : 10.15122/isbn.978-2-406-09434-0.p.0755
- Éditeur : Classiques Garnier
- Mise en ligne : 10/06/2020
- Langue : Français