Table des matières
- Publication type: Book chapter
- Book: Theologia naturalis (1436). Volume II
- Pages: 645 to 669
- Collection: Philosophical Essays on Montaigne and his Time
Book chapter: Previous 7/7
Table des matières
Theologia naturalis 7
Incipit 9
Prologus 10
Titulus Primus. Sequitur radix origo principium
et fundamentum istius scientiae 14
Titulus secundus. Sequitur comparatio hominis
ad alias res inferiores secundum convenientiam et differentiam
sive comparatio quarti gradus ad tres gradus praecedentes.
Et primo secundum convenientiam et hoc dupliciter scilicet
secundum convenientiam generalem et secundum
convenientiam specialem 19
Titulus tertius. Hic ostenditur fructus qui ex ista
comparatione sequitur. quoniam ad oculum probatur
et concluditur quod aliquis est dominus invisibilis supra hominem
qui ipsum condidit et omnes istos gradus ordinavit 20
Titulus quartus. Quomodo necessario est unus dominus
tantum qui est supra homines 22
Titulus Quintus. Quod non solum est una sed est magis
una quam sit humana natura 24
Titulus sextus. Quod talis natura sit actu infinita 25
Titulus septimus. Quod ex comparatione istorum quattuor
graduum ad deum probatur quod ipse habet esse vivere
sentire et intelligere sive liberum arbitrium 26
Titulus VIII. Quomodo deus habet in se esse vivere sentire
et intelligere 27
Titulus IX. Hic tractatur de his quattuor gradibus prout
sunt in deo. et ostenditur qualiter conveniunt et comparantur
646ad invicem. Et primo ostenditur quod esse est principium radix
et fundamentum omnium aliorum. 27
Titulus X. Quod in deo idem sunt vivere sentire intelligere
et omnia alia idem sunt quod ipsum esse et idemmet esse 28
Titulus undecimus. Quod esse est radicale fundamentum
et regula ad probandum et cognoscendum omnia alia de deo
et quod quale est suum esse talia sunt omnia
et quod omnia conveniunt ei per esse 28
Titulus XII. De conditionibus et proprietatibus.
et etiam de doctrina ipsius esse 29
Titulus XIII. Regula et doctrina ad probandum
omnia de esse 31
Titulus XIV. De duplici esse et duplici non esse sicut
de duplici nihil 33
Titulus XV. Quod esse omnium rerum in propria natura
est etiam in esse dei et in deo 34
Titulus XVI. Comparatio istorum duorum Adinvicem 35
Titulus XVII. Quod ipsum esse dei produxit totum
esse mundi de non esse. et de nihilo voluntarie
et per modum artis. et non naturaliter. nec ex necessitate 38
Titulus XVIII. Quod deus qui est ipsum esse per se subsistens
produxit esse mundi de nihilo absque sui indigentia 40
Titulus XIX. Quod deus qui est suum esse produxit
mundum de novo et non ab aeterno neque esse mundi
est in aeternum sed novum 41
Titulus XX. Quod ipsum esse quod est deus produxit
totum esse mundi propter finem principalem et propter seipsum 42
Titulus XXI. Quod ipsum esse mundi de non esse productum
respicit ipsum esse quod est deus. et ligatur cum eo triplici
respectu et invisibili ligamine 43
Titulus XXII. De comparatione istorum duorum esse
ad duo nihil et ad duo non esse 44
Titulus XXIII. De comparatione mundi ad suum
non esse et nihil 45
Titulus XXIV. Comparatio duorum esse ad duo luminaria
et quod esse dei est tanquam sol et esse mundi
est tanquam luna et umbra 46
Titulus XXV. Sequitur Doctrina de ipso vivere.
Et primo quod vivere facit per se secundum gradum 47
Titulus XXVI. Quod dupliciter probatur vivere esse in deo 47
Titulus XXVII. Quod similis processus et ordo sit
in ipso vivere sicut in ipso esse Et quod omnia quae probata
sunt de esse. probantur et de vivere 48
Titulus XXVIII. Generalis doctrina tam ad esse vivere
et omnia alia 49
Titulus XXIX. Doctrina de ipso sentire. et est tertius gradus 51
Titulus XXX. Doctrina de ipso intelligere 52
Titulus XXXI. Quaedam regula generalis
ad omnia quae dicuntur de deo 55
Titulus XXXII. Quod per intelligere probatur
quod deus non est corpus neque res corporalis 56
Titulus XXXIII. Quod idem probatur per vivere
et per sentire 56
Titulus XXXIV. Quod solus homo potest deum cognoscere
in hoc mundo et propter hoc habet intellectum 57
Titulus XXXV. Quod in infinitum intellectualia
et spiritualia excedunt corporalia et sensibilia
et quod visibilia nihil sunt respectu invisibilium 57
Titulus XXXVI. De velle et libero arbitrio 58
Titulus XXXVII. Quod per intelligere seu intellectum
concluduntur et probantur perfectiones et nobilitates
voluntatis dei 59
Titulus XXXVIII. Quod nulla alia voluntas
est recta nisi concordet cum voluntate dei 60
Titulus XXXIX. Quod per voluntatem et libertatem
possumus omnes perfectiones concludere de deo 60
Titulus XL. De posse 61
Titulus XLI. Quomodo intelligitur quod deus est omnipotens 62
Titulus XLII. Quod per intelligere et sapere probatur
in deo esse posse et plenitudo potentiae 62
Titulus XLIII. Quod econverso per posse et ex plenitudine
potentiae probatur plenitudo sapientiae et caetera.
et etiam omnis perfectionis 63
Titulus XLIV. Quod non potest esse nisi unus omnipotens 63
648Titulus XLV. Epilogatio omnium praedictorum 64
Titulus XLVI. Hic tractatur et ostenditur quomodo
productio mundi a deo facta de nihilo nobis jam certa manifestat
et arguit aliam productionem summam occultam et aeternam
in deo quae est de sua propria natura et suo proprio esse
In qua producitur deus de deo et per quam ostenditur
summa trinitas in deo 65
Titulus XLVII. Hic ponuntur rationes probantes
productionem esse in deo de sua propria natura 66
Titulus XLVIII. Quod etiam per productionem quae reperitur
in esse producto de nihilo potest probari productio dei de deo 69
Titulus XLIX. Quod idem probatur ex plenitudine jocunditatis
quae non potest deficere ubi est omnis perfectio 69
Titulus L. Quod ex dare et plenitudine dandi manifestatur
in deo aeterna productio de suo proprio esse et trinitas summa 70
Titulus LI. Quod ex praedictis ostenditur summa trinitas
personarum in deo in summa unitate unius esse simplicissimum
et indivisibilissimum 72
Titulus LII. Quod productio per modum intellectus
et naturae jam reperta manifestat nobis de necessitate esse
in deitate aliquam productionem per alium modum scilicet
per modum voluntatis et libertatis 74
Titulus LIII. Quod homo potest induci ad concedendum quod una
et eadem substantia infinita indivisa possit esse in tribus realiter
distinctis. quamvis sit incomprehensibile ab homine 77
Titulus LIV. Quod omnia quae probata sunt de pluralitate
personarum et unitate in divinis possunt manifestari
per verbum activum et passivum 78
Titulus LV. Generalis epilogatio 82
Titulus LVI. Sequitur comparatio hominis qui est
in quarto gradu ad alias res inferiores trium graduum
secundum convenientiam specialem
et de fructu qui inde colligitur 84
Titulus LVII. De convenientia specialiter hominis
ad res secundi gradus quae habent vivere et esse tantum 85
Titulus LVIII. De convenientia hominis speciali
et similitudine ad res tertii gradus 86
Titulus LIX. Qualis utilitas colligitur ex ista
comparatione speciali 87
Titulus LX. Sequitur secunda pars principalis istius operis.
scilicet de comparatione hominis quae est in quarto gradu
ad alias res inferiores trium graduum penes differentiam
et hoc duobus modis. scilicet generaliter et specialiter 89
Titulus LXI. Quod primo facienda est duplecomparation
secundum differentiam omnium quattuor graduum.
primo generalis unius gradus ad alium.
Alia et secunda specialis infra quemlibet gradum 90
Titulus LXII. De comparatione hominis ad alias res
inferiores trium graduum penes differentiam generalem 92
Titulus LXIII. Quod in ista differentia hominis
ad alias res fundatur una regula homini certissima
quae est fundamentum firmissimum ad cognoscendum
sine difficultate omnia necessaria de deo 94
Titulus LXIV. Sequitur modus et practica istius regulae
et ad probandum per ipsam omnia de deo 96
Titulus LXV. Hic ponitur regula et ars affirmandi
et negandi omnia necessaria homini inquantum homo est.
Et ista fundatur in secunda operatione intellectus
quae est componere et dividere et affirmare vel negare 99
Titulus LXVI. Hic ponitur fundamentum
omnium sequentium 102
Titulus LXVII. Hic ponitur conclusio in qua concluditur
regula et ars affirmandi et negandi 103
Titulus LXVIII. Sequitur modus et practica utendi
praedicta arte et regula qua probatur quod tota fides christiana
est affirmanda et credenda. et quod omnis homo de jure
naturae tenetur credere et obligatur eam tenere et affirmare 105
Titulus LXIX. Aliud exemplum de unitate dei 107
Titulus LXX. De productione divina intra se 108
Titulus LXXI. De omnipotentia. sapientia. et bonitate dei 109
Titulus LXXII. De veritate dei et fidelitate
et aliis proprietatibus 109
Titulus LXXIII. De creatione 109
Titulus LXXIV. De incarnatione 110
650Titulus LXXV. De conceptione filii dei
et humana natura 110
Titulus LXXVI. De resurrectione mortuorum 110
Titulus LXXVII. De ascensione ad coelos 111
Titulus LXXVIII. De judicio universali 111
Titulus LXXIX. De immortalitate animae 112
Titulus LXXX. Conclusio de omnibus istis
de fide christiana 112
Titulus LXXXI. Alia confirmatio ad debitum 114
Titulus LXXXII. De comparatione hominis ad alias
res prout homo est et penes differentiam liberi arbitrii
per quod fit cognitio certissima de homine et operibus ejus
quae immediate ducunt hominem in cognitionem dei 114
Titulus LXXXIII. Hic ostenditur qualiter cognitio nunc
habita de homine et operibus ejus ducit nos et faciat
ascendere in dei cognitionem et suarum proprietatum 117
Titulus LXXXIV. Quod ex operibus hominis ostenditur
quod ille qui est supra hominem praemiator et punitor
est summe potens summe sapiens summe justus 119
Titulus LXXXV. Quod est etiam summe potens 120
Titulus LXXXVI. Quod etiam est summe justus 121
Titulus LXXXVII. Quod necesse sit quod sit unus
praemiator et punitor et non plures nec nisi unus judex 121
Titulus LXXXVIII. Quod principalis remuneratio
hominis inquantum homo est intellectualis spiritualis
et invisibilis et non corporalis 122
Titulus LXXXIX. Quod per praedicta omnis homo
potest certitudinaliter cognoscere quam legem debeat tenere 124
Titulus XC. Quod opera hominis deus non statim
remunerat neque punit sed exspectat 125
Titulus XCI. Quod ex operibus hominis ostenditur duas
esse principales civitates et perpetuas habitatores hominum.
paradisum et infernum 126
Titulus XCII. Quod etiam ex operibus hominis inquantum homo
est ostenditur immortalitas et perpetuitas liberi arbitrii 127
Titulus XCIII. De comparatione hominis
ad omnes res trium graduum inferiorum penes differentiam
651specialem et modum differendi singularem nulli rei inferiori communicatum et est ultima et finalis comparatio
in qua completur scientia hominis 129
Titulus XCIV. Quod in ista differentia et modo differendi continentur quinque gradus ad invicem ordinati 130
Titulus XCV. Quod solus homo habet gaudere de his
quae habet et aliae res non 131
Titulus XCVI. Quod per istam differentiam hominis
ad alias res manifestatur debitum de jure naturae
et naturalis et vera obligatio indelebilis. quia solus homo
in universo. soli deo est naturaliter obligatus et primo.
tam pro se quam pro omnibus creaturis 132
Titulus XCVII. Hic declaratur experimentaliter
quod omnia serviunt homini et sunt ad bonum hominis 134
Titulus XCVIII. Quod etiam sunt ad bonum hominis
omnia quantum ad animam. quia vel sunt ad gaudium vel
ad doctrinam 136
Titulus XCIX. Major declaratio gaudii 137
Titulus C. De conditionibus et circumstantiis et modis
istius obligationis. et primo de magnitudine obligationis 139
Titulus CI. Quod magis est obligatus homo deo pro his
quae accepit in seipso quam pro toto mundo 143
Titulus CII. Hic concluditur immortalitas animae rationalis 144
Titulus CIII. Quod ponderandus est homo per partes suas
ut sciatur quantum valeat 144
Titulus CIV. Quod ponderandus est etiam homo
per animam et corpus quae sunt principales partes ejus 149
Titulus CV. Quod plus obligatur homo pro anima
quam pro corpore 150
Titulus CVI. De magnitudine obligationis ex parte dantis
scilicet dei 155
Titulus CVII. De magnitudine obligationis ex parte
accipientis. scilicet ipsius hominis 157
Titulus CVIII. De caeteris condicionibus circumstantiis
et proprietatibus istius obligationis 157
Titulus CIX. Hic ostenditur quid homo debet et tenetur
ac obligatur deo dare pro omnibus datis et acceptis 158
Titulus CX. Quod sola amoris retributio est convenientissima
retributio et magis acceptabilis deo 161
Titulus CXI. Quod solus amor est in quo potest homo
correspondere creatori. et de simili rependere vicem 163
Titulus CXII. Quo ordine. quali modo obligatur homo
dare deo amorem et ipsum amare 164
Titulus CXIII. Quod creaturae omnes incessanter clamant
ad hominem quod reddat deo debitum amoris quod debet
et ostendunt qualiter reddere debet 165
Titulus CXIV. Doctrina et regula generalis docens hominem
qualiter et quomodo debeat dare ac reddere deo omnia illa
quae tenetur ei dare et reddere 167
Titulus CXV. Quod nulla potest esse excusatio de non reddendo
et exsolvendo debitum continuum amoris deo. nec propter
penurias vel impotentiam neque fatigationem servitii
seu laboris poenam 168
Titulus CXVI. Quod omne debitum et omne servitium
quod obligatur et debet homo deo reddere et solvere redundat
et revertitur in solam hominis utilitatem bonum et commodum 170
Titulus CXVII. De comparatione istorum duorum servitiorum
ad hominem. et inter se 171
Titulus CXVIII. Quod per servitium creaturarum
homo potest quasi ad oculum videre quod necessario deus
est qui manutenet omnia in esse 173
Titulus CXIX. Quod per ista duo servitia totus mundus
est obligatus. unitus et mirabiliter ordinatus deo et cum deo 173
Titulus CXX. Quod ex prima obligatione et ex primo debito
amoris hominis ad deum oritur alia obligatio necessaria
ad aliud debitum amoris 175
Titulus CXX. Quod ex prima obligatione et ex primo debito
amoris hominis ad deum oritur alia obligatio necessaria
ad aliud debitum amoris 176
Titulus CXXI. Quod totus ordo creaturarum dicit et clamat
quod homo est tota et completa imago dei impressa et creata 177
Titulus CXXII. Quod quilibet tenetur et obligatur amare
omnem hominem 178
Titulus CXXIII. Quod omnis homo obligatur amare
quemcunque alium sicut seipsum 178
Titulus CXXIV. Quod istud debitum secundum
seu obligatio amoris erga omnem hominem redundat
et revertitur in solam hominis utilitatem bonum
et commodum 179
Titulus CXXV. Quod omne servitium creaturarum
indifferenter sine acceptione personarum cuilibet
homini servientium. inquantum est imago dei manifestat
quod omnes homines adinvicem debent se reputare
tanquam unum hominem 180
Titulus CXXVI. Recollectio eorum quae dicunt
omnes homines debere se reputare tanquam unum 181
Titulus CXXVII. Quod ex unitate quae debet esse
de jure naturae inter homines oritur fortitudo
maxima et invincibilis 182
Titulus CXXVIII. Brevis epilogatio praedictorum 183
Titulus CXXIX. Scientia de natura amoris. seu
de ejus condicionibus. viribus et proprietatibus.
et de fructu amoribus 184
Titulus CXXX. Quod principalis fortitudo et proprietas
amoris est. quod unit amantem cum amato. et mutat convertit.
et transformat amantem in rem amatam 185
Titulus CXXXI. Qualis sit ista mutatio et conversio 186
Titulus CXXXII. Quod per istam conversionem
et mutationem amoris. voluntas potest exaltari. nobilitari.
et ascendere supra se. et etiam potest vilificari. corrumpi.
et descendere infra se. 187
Titulus CXXXIII. Quod nulla res est digna de se amore
nostro. nec ei debet dari primo. nisi habeat amorem quem
posset reddere. et etiam posset nostrum amorem
meliorare et nobilitare 188
Titulus CXXXIV. Quod tantum se extendit amor
seu voluntas. quantum se extendit res primo amata.
nec ultra ascendit vel descendit 190
Titulus CXXXV. Similitudo et exemplum familiare
ad oculum in quo omnia quae dicta sunt de amore manifestantur.
654 et hoc est. quod se sic habet res primo amata ad voluntatem
et amorem. sicut vir sponsus seu maritus se habet
ad sponsam seu uxorem 192
Titulus CXXXVI. Exemplum familiare ad omnia
quae possunt dici de amore et voluntate et re primo amata 193
Titulus CXXXVII. Capitulum de duobus amoribus primis.
et non sunt nisi duo amores primi. Unus est amor dei. qui dicitur amor communis. universalis. seu voluntas communis et universalis.
et alius est amor suiipsius. qui dicitur proprius
et privatus. seu voluntas propria et privata 196
Titulus CXXXVIII. Quod isti duo amores primi sint inter
se capitales inimici et contrarii 197
Titulus CXXXIX. Quod praerogativa primitatis de jure
uni soli istorum amorum potest competere et solum uni debetur 198
Titulus CXL. Quod homo qui primo amat seipsum.
facit seipsum tanquam deum et praeponit se deo 199
Titulus CXLI. Quod sicut amor dei quando est primus.
est prima radix et prima origo et fons omnium bonorum.
ita amor suiipsius quando est primus. est prima radix
et prima origo et exordium omnium malorum 201
Titulus CXLII. Quod amor dei et amor suiipsius sunt
duae portae. duae januae et duo principia ac duo lumina
cognitionis hominis 204
Titulus CXLIII. Quod ex amore suiipsius nascuntur
duo principales amores distincti. ignoramus duas civitates.
scilicet civitatem bonorum et civitatem malorum 205
Titulus CXLIV. Quod solus amor dei quando est primus causat veram unionem
inter homines et facit eos unum. Et solus amor suiipsius
seu proprius facit divisionem et litem inter eos 206
Titulus CXLV. Quod omnis homo qui amat seipsum primo
amat se tanquam hunc hominem et non tanquam hominem 207
Titulus CXLVI. Quod quilibet homo potest facere
certitudinaliter et per experientiam exemplorum scientiam
sibiipsi. ex seipso per amorem suiipsius. quali forma se habere
debeat erga deum. et quid debeat deo inquantum deus est 209
Titulus CXLVII. De ultimo et finali fructu qui nascitur
ex istis duobus amoribus 211
Titulus CXLVIII. Quod gaudium durans sine fine
et tristitia sine fine. sunt duo fructus qui finaliter nascuntur
in voluntate tanquam in agro de amore dei. et de amore
proprii suiipsius tanquam de duobus seminibus
in ea primo seminatis 212
Titulus CXLIX. Declaratio qualiter ex dei amore quando
est primus oriatur gaudium durans sine fine 213
Titulus CL. De conditionibus et proprietatibus quibus
indutum est istud gaudium 214
Titulus CLI. Quod gaudium quod nascit de amore dei
est tota vita hominis et voluntas 215
Titulus CLII. De gaudio quod nascitur ex amore dei
dum homo vivit in hoc mundo 216
Titulus CLIII. Quod gaudium sempiternum quod oritur
de amore dei potest esse tale et simile in infinitis hominibus
sicut in uno. et in quolibet potest esse suum proprium gaudium
sine impedimento alterius 217
Titulus CLIV. De gaudio quod nascitur ex dei amore
post vitam corporalem et ostenditur ex perfectione gaudii
et amoris quod anima clare deum creatorem suum facie
ad faciem et sine medio videbit 218
Titulus CLV. Quod ex natura gaudii et amoris ostenditur
quod anima recuperabit corpus suum in statu magis amabili. et
per omnia sibi conformiter in quo poterit anima magis gaudere 221
Titulus CLVI. De magnitudine gaudii post hanc vitam.
et de sua multiplicatione 223
Titulus CLVII. De fructu qui nascitur de amore proprio
et privato seu propriae voluntatis et ostenditur quod de tali
amore non potest nasci verum gaudium. sed sophisticum
et deceptivum ac tantum apparens quod intus portat tristitiam latentem quae nascitur post gaudium 225
Titulus CLVIII. De condicionibus et proprietatibus
et indumentis quibus indutum est gaudium quod nascitur
de amore suae propriae voluntatis 226
Titulus CLIX. De duobus gaudiis et comparatione eorum
adinvicem cum duobus amoribus 228
Titulus CLX. Regula comparandi ista duo gaudia
ut comprehendantur omnia praedicta 230
Titulus CLXI. De finali fructu qui nascitur post hanc vitam
de amore proprio. et de suo malo gaudio. Et ostenditur
quod tristitia vera quae finem non habet est finalis fructus
proprii amoris et sui et proprii gaudii 231
Titulus CLXII. Quod ista tristitia futura nunc occultissima
potest videri in clara experientia 235
Titulus CLXIII. Quod non solum patietur anima
aeternam tristitiam a seipsa intrinsecus sed etiam a poena sibi
debita et a deo inflicta per vindictam et justitiam exterius 238
Titulus CLXIV. De loco et instrumento punitionis perpetuae.
et ostenditur quod locus debet esse infimus omnium
in quo debent projici faeces totius mundi. et quod ignis
aeternus comburens et non consumens nec lucens
erit instrumentum puniendi 240
Titulus CLXV. Ut major fiat declaratio hic ponitur
fundamentum quare poterit homo puniri. et quare
debet puniri. et qualiter debeat puniri 242
Titulus CLXVI. Hic ostenditur quae sit voluntas dei 245
Titulus CLXVII. Quod ab ipsa tristitia ostenditur
quod anima quae erit aeternaliter punienda recuperabit corpus
proprium in illo statu in quo erit magis tristabile et odibile.
et contra voluntatem animae 245
Titulus CLXVIII. De magnitudine et multiplicatione
tristitiae post hanc vitam 246
Titulus CLXIX. Quod ex istis duobus amoribus concluditur
infallibiliter duas esse civitates perpetuas omnibus modis
contrarias et inimicas 247
Titulus CLXX. Sequitur de odio. et ostenditur quod obligatio
extendit se ad odium sicut ad amorem. et quod eadem
est sententia de odio et de amore 249
Titulus CLXXI. De natura et viribus et proprietatibus odii
et de fructu ejus 251
Titulus CLXXII. De duobus odiis sicut
de duobus amoribus 251
Titulus CLXXIII. De fructibus amoris qui oriuntur
ex isto duplici odio 252
Titulus CLXXIV. Sequuntur alia debita quae deo debentur
quae homo debet et obligatur dare et reddere deo ultra amorem.
Et primo in generali. et postea in speciali de quolibet 253
Titulus CLXXV. Quod homo ex his quae habet in seipso
ultra alias creaturas et ex propriis condicionibus potest
arguere condiciones et proprietates quas habet deus factor suus 256
Titulus CLXXVI. Quod licet quodlibet debitum deo
debeatur virtute amoris. tamen quodlibet per se habet
suam propriam rationem specialem quare debet deo dari 258
Titulus CLXXVII. Quod quamvis sint multae speciales
rationes quare omnia praedicta debent dari deo ab homine.
tamen una potest esse ratio generalis ex parte dei et alia
ex parte hominis 260
Titulus CLXXVIII. Sequitur de istis in speciali
et primo de timore 261
Titulus CLXXIX. Quod sicut duo amores sunt ita
sunt duo timores 263
Titulus CLXXX. Quod sicut sunt duo timores contrarii. ita
sunt duo contemptus oppositi 265
Titulus CLXXXI. Quod honor et utilitas seu commodum
sunt duo propter quae omnia fiunt 266
Titulus CLXXXII. Quamvis simul sunt honor et utilitas.
attamen magis principalis est honor quam utilitas 267
Titulus CLXXXIII. Quod sicut deus solum intendit
unum honorem. ita solum respicit
et intendit unam utilitatem principalem 268
Titulus CLXXXIV. Quod per dei honorem et utilitatem
hominis seu creaturae rationalis potest reddi ratio
de omnibus quae operatur deus extra se 269
Titulus CLXXXV. Quod in divino honore includitur
utilitas hominis seu creaturae rationalis 270
Titulus CLXXXVI. Quod divinus honor probat opera
dei exterius esse. potentissime. optime. sapientissime
et benivolentissime facta 270
Titulus CLXXXVII. Quod quanto opera sunt magis ardua.
magnifica altiora. magis mirabilia et difficilia. et magis
et pluribus utilia et communia. magis deo conveniunt
de pertinent 270
Titulus CLXXXVIII. Quod honor dei cum gloria et laude
in aeternum durabit et sine fine permanebit 272
Titulus CLXXXIX. Quod honor dei est duplex.
et dupliciter debetur 272
Titulus CXC. Quod deus fecit creaturam rationalem
et totum mundum propter honorem qui acquiritur et debetur
et sequitur propter opera ut ipse cresceret in creatura rationali
extra se. et ipsa rationalis creatura cresceret simul intra se 276
Titulus CXCI. Quod sicut deus omnia operatur propter
suam laudem suum honorem et gloriam. ita operatur
omnia propter suum nomen 278
Titulus CXCII. Quod nomen dei ex operibus acquisitum
respicit semper veram utilitatem hominis et commodum 281
Titulus CXCIII. Quid intelligitur per nomen dei acquisitum 283
Titulus CXCIV. Quod notitia de deo acquisita per opera ejus
in hominibus habet multos gradus. et etiam nomen ejus 287
Titulus CXCV. De obligatione hominis erga honorem dei
et laudem et gloriam et nomen suum 291
Titulus CXCVI. Quod omnia quae potest homo vel debet
dare deo reducuntur ad honorem et quicquid facit homo deo.
semper ipsum honorat vel inhonorat seu contemnit
vel injuriatur 292
Titulus CXCVII. De multiplicatione honoris et injuriae 294
Titulus CXCVIII. De honore proprio qui est contrarius
honori dei tanquam ejus capitalis inimicus 294
Titulus CXCIX. Declaratio ad oculum qualiter homo
per honorem proprium est et fit verus et rectus inimicus dei 296
Titulus CC. Quod sicut ad honorem dei sequitur
utilitas hominis. ita ad honorem proprium sequitur
ejus inutilitas et damnum 299
Titulus CCI. Collectio damnorum et malorum et inutilitatum.
quae sequuntur hominem quando quaerit proprium honorem 299
Titulus CCII. Quod ex proprio honore et propria laude
et gloria hominis. necessario sequitur eidem aeterna
confusio aeternum vituperium. et sempiternum opprobrium 301
Titulus CCIII. Quod per honorem laudem et gloriam
et per eorum contrarium. scilicet per confusionem
et vituperium magis visibiliter manifestatur distinctio
et separatio ipsius hominis a brutis animalibus
quam per aliquid aliud 302
Titulus CCIV. Quod exinde ostenditur quod maxime
deo convenit honor 303
Titulus CCV. Probatio quod deus velit defensare
et manutenere suum proprium honorem 304
Titulus CCVI. Quod per illa quae dicta sunt de honore
dei clarissime et indubitanter ostenditur quod jesus christus
est verus filius dei aeterni patris omnipotentis 304
Titulus CCVII. Quod per omnia supradicta probatur
quod tota christianitas fundata est in summa veritate 311
Titulus CCVIII. Confortatio et conformatio credentium
in jesum christum tanquam in verum filium dei.
Et increpatio non credentium 314
Titulus CCIX. De modo credendi verbis dei. et ostenditur
ex parte honoris divini. quod homo debet credere verbis
dei primo et per se. et ex eo quod dicit ipse 318
Titulus CCX. Quod similis modus procedendi erit
in verbis dei. sicut factus est in creaturis. quae sunt facta dei 319
Titulus CCXI. Hic probatur quod deus dixit verba
scripta in biblia. et quod biblia est liber dei 321
Titulus CCXII. Sequitur alia probatio ad probandum
quod deus dixit verba scripta in biblia 325
Titulus CCXIII. Alia probatio est quod deus dixit
verba sacrae Bibliae et quod liber est a deo 328
Titulus CCXIV. Hic concluduntur ex jam probatis
aliquae proprietates circa librum dei. et qualiter se debet
habere circa illum librum ipse homo 333
Titulus CCXV. Comparatio verbi dei ad creaturas 335
660Titulus CCXVI. Qualiter creaturae et verba dei
conveniunt homini 338
Titulus CCXVII. Quod anima rationalis existens
in homine non est de natura corporis. sed potest vivere
per se separata a corpore et est immortalis vivens sine fine 341
Titulus CCXVIII. Hic enim investigatur an sit et realiter
existat aliqua tertia natura creata quae sit tantum spiritualis
et tota intellectiva per se existens sine corpore 348
Titulus CCXIX. De multiplicatione naturae
spiritualis creatae 351
Titulus CCXX. Quod inter ipsas creaturas spirituales
est multiplex ordo et inferioritas et superioritas
et non sunt omnes aequales 352
Titulus CCXXI. Quod quamvis sint ibi multi ordines
tamen necesse est quod certus numerus sit ipsorum ordinum
et omnes debent consummari in unitate 354
Titulus CCXXII. Quod natura spiritualis creata obligatur
deo sicut homo. et quod omnia probata de homine inquantum
homo est sunt jam probata de angelis. et quod idem
est bonum hominis et angeli 357
Titulus CCXXIII. Hic investigatur si homo est talis
de facto. qualis debet esse. et si facit quod facere debet
secundum ordinem creaturarum Et invenitur de facto
quod homo est et facit contra ordinem creaturarum
et est totus mutatus in oppositum et in contrarium suae
propriae naturae quam debet habere. sicut vinum in acetum 358
Titulus CCXXIV. Hic comparatur factum seu facere hominis
ad suum proprium debitum. et ad suam propriam legem.
si convenienter concordent 361
Titulus CCXXV. Hic concluditur perditio totalis
et lapsus et corruptio hominis 364
Titulus CCXXVI. Quod etiam lapsus et corruptio
hominis manifestatur comparando factum hominis seu facere
ad secundum debitum quod respicit ea quae dei sunt 366
Titulus CCXXVII. Quod homo potest videre continue
in aliis rebus extra se tanquam in speculo suum statum in quo
existit et suam perditionem suum lapsum et corruptionem 367
Titulus CCXXVIII. Quod etiam perditio lapsus
et corruptio clarissime manifestantur in natura hominis
comparando et respiciendo ad debitum et jus et legem
paternitatis filiationis et fraternitatis 369
Titulus CCXXIX. Manifestatio lapsus
et defectus hominis 373
Titulus CCXXX. Quod etiam perditio lapsus et corruptio
naturae hominum cognoscuntur comparando ad jus
et debitum fraternitatis quae est secundum animam.
et primo ostenditur quomodo se debent habere inter se 378
Titulus CCXXXI. Quod ex omnibus praedictis ostenditur
veraciter homines esse mortuos secundum animam
et solum esse viventes quantum ad corpus 380
Titulus CCXXXII. Hic probatur quod homo factus
fuit completus in genere suo et in gradu suo et habuit omnia
quae habere debuit juxta suum gradum 382
Titulus CCXXXIII. Qualis erat status primus ipsius hominis
et quas condiciones debebat habere 387
Titulus CCXXXIV. Qualiter probantur condiciones
et proprietates primi status hominis scilicet per ordinem
creaturarum et per naturam ipsius status et exigentiam 389
Titulus CCXXXV. Quod in primo statu omnes
creaturae obediebant homini 392
Titulus CCXXXVI. De origine corruptionis malique
naturae hominis 394
Titulus CCXXXVII. Quod non sunt
nisi duo mala. scilicet voluntarium
et involuntarium 396
Titulus CCXXXVIII. Quod ista culpa injuria
et offensa contra deum. propter quam est poena et miseria
in natura hominis fuit facta per primum virum
et primam mulierem insimul 398
Titulus CCXXXIX. Quod prima culpa et offensa seu
injuria fuit inobedientia contra deum 399
Titulus CCXL. Hic investigatur si homo per se nullo
alio instigante et inducente. offendit et injuriavit deum
vel si fuit instigatus 403
Titulus CCXLI. Quod per rationem ostenditur
quod lapsus seu perditio et corruptio primo fuit in natura
spirituali simplici quam in natura mixta seu humana 404
Titulus CCXLII. De origine corruptionis et malitiae
in natura spirituali seu angelica et de aliis
quae pertinent ad hoc 407
Titulus CCXLIII. Qualiter angelus qui primo fuit factus.
malus fuerit et omnes sibi consentientes 409
Titulus CCXLIV. De magnitudine malitiae
et corruptionis primi angeli 412
Titulus CCXLV. De duplici malo in angelo scilicet
voluntario et involuntario 414
Titulus CCXLVI. Qualiter homines incorporantur
et uniuntur cum primo angelo malo et fiunt membra ejus 416
Titulus CCXLVII. De multiplici carcere
et captivitate hominis 420
Titulus CCXLVIII. Quod malum et corruptio liberi
arbitrii et carnis seu corporis contrario ordine se habent
in primis parentibus totius humanae naturae.
et in his qui nascuntur ab eis 422
Titulus CCXLIX. Quid necessarium est homini lapso
perdito et deviato si debeat et velit reduci et exire
de statu perditionis et pervenire ad illud bonum propter
quod factus est quod perdidit 425
Titulus CCL. Qualis et quam magna est obligatio hominis
pro injuria et offensa dei 428
Titulus CCLI. De magnitudine primae offensae et primi
mali primorum duorum hominum. et quanta sit obligatio 432
Titulus CCLII. Quod omnis homo si vult et debet liberari
ab illa obligatione infinita et restitui ad illud bonum propter
quod factus est. indiget satisfactione infinita quam non potest
facere nec solvere nisi persona infinita. quae simul sit deus et homo
in eadem persona. quae pro seipsa nulli poenae sit obligata 433
Titulus CCLIII. De condicionibus quas debet habere
talis persona infinita quae est necessaria pro satisfactione 436
Titulus CCLIV. Si talis persona infinita inquantum homo
debeat esse mortalis vel immortalis ad satisfaciendum 439
Titulus CCLV. De benignitate amore et pietate.
patientia et mansuetudine ipsius 441
Titulus CCLVI. Qualiter ille homo poterit mori et occidi
ad honorem dei et quis eum poterit occidere 442
Titulus CCLVII. Qualiter mors istius hominis quae
est necessaria pro satisfactione omnium hominum praevalet
et magis ponderet quam numerus et magnitudo omnium
peccatorum et offensarum omnium hominum 446
Titulus CCLVIII. Qualiter ipsa mors deleat
et superet peccata occidentium talem hominem 448
Titulus CCLIX. De circumstantiis et condicionibus quas
habebit illa preciosa mors. et quae convenientiores erunt ei 449
Titulus CCLX. Declaratio magis in speciali
quam rationabiliter sequitur salvatio humanae naturae
per talem mortem 451
Titulus CCLXI. Qualiter illa mors se habebit
ad culpas et offensas 454
Titulus CCLXII. Qualiter se debebit habere ille homo
post mortem suam sponte susceptam 456
Titulus CCLXIII. Qualiter se habebit ille homo
ad omnes creaturas 458
Titulus CCLXIV. Declaratio per exemplum
familiare qualiter duae naturae scilicet divina
et humana poterunt concurrere in unam personam
sine immutatione utriusque et quantum est possibile 460
Titulus CCLXV. Quod non sit impossibile deo nec
repugnet hominem assumere 463
Titulus CCLXVI. Hic investigatur voluntas
et intentio propositum et deliberatio dei
ad dandum talem hominem humanae naturae 465
Titulus CCLXVII. Quod necesse est quod ille novus homo
tam preciosus detur humanae naturae modo convenientissimo 466
Titulus CCLXVIII. Qui deus jam dedit
istum novum hominem toti humanae naturae 469
Titulus CCLXIX. Quod jesus christus a judaeis
crucifixus et occisus est ille novus homo. qui est deus et homo.
quo indiget omnis homo. quem deus deliberaverat dare mundo 471
Titulus CCLXX. Qualiter liber dei convenientissime
habet duas partes 474
Titulus CCLXXI. Necessitas credendi
fidem christianam 475
Titulus CCLXXII. Qualiter justitia dei et sua misericordia concordant summe in ista satisfactione 478
Titulus CCLXXIII. Hic ponitur compositio
inter jesum christum crucifixum et hominem perditum
et lapsum. et qualiter se habent inter se. et ostenditur
quae sunt illa quae homo perditus recipit a christo.
et qualiter recipiat 480
Titulus CCLXXIV. Quod istud adjutorium
seu ista gratia est totum bene esse hominis. et ejus carentia
est totum male esse ejus 483
Titulus CCLXXV. Quod in homine christiano
sunt tres generationes distinctae. per quas recipit
tres distinctas res scilicet corpus et animam et bene esse 486
Titulus CCLXXVI. Quod in christianis sunt
tres fraternitates 488
Titulus CCLXXVII. Quod istud bene esse seu ista
gratia figuratur et exemplificatur in corpore hominis 490
Titulus CCLXXVIII. Quod in homine christiano
est una nova obligatio major quam prima 492
Titulus CCLXXIX. Quod tota intentio scientia
et cogitatio memoria et applicatio et studium christiani
debet esse circa mortem Jesu christi filii dei 495
Titulus CCLXXX. Quod quamvis homo lapsus reparetur
et curetur quantum ad bene esse animae. et quantum
ad malum voluntarium. non tamen reparatur quantum
ad bene esse corporis et quantum ad malum
quod erat involuntarium 498
Titulus CCLXXXI. De forma et modo in quibus
jesus christus filius dei et homo verus. ut verus medicus
et salvator dat bene esse et gratiam et salutem.
et omnia necessaria homini lapso. quibus recipit homo
de facto et modo regenerandi et renovandi hominem
et incorporandi eum cum christo 501
Titulus CCLXXXII. Quod primum sacramentum
quod deus ordinavit est baptismus seu ablutio in aqua.
et sacramentum regenerationis et renovationis
in quo homo perditus et corruptus. regeneratur
et renovatur in esse novo spirituali. et gratiae 506
Titulus CCLXXXIII. Quod sacramentum baptismi
est scala ascendendi et descendendi 510
Titulus CCLXXXIV. Quod secundum sacramentum
est sacramentum confirmationis per quod homo jam
per baptismum noviter genitus roboratur et augmentatur.
et ad perfectam aetatem ducitur in esse spirituali et gratiae
et confirmatur ad pugnandum et ad nomen christi audacter
et publice confitendum. et fit per unctionem Chrismatis
in fronte cum verbis ordinatis 513
Titulus CCLXXXV. Quod tertium est sacramentum
corporis et sanguinis christi jesu quod est sacramentum unitatis
et communionis. et viaticum refectionis et sacrificium oblationis.
in quo homo christianus jam genitus et vivens per baptismum
in vita spirituali et in esse gratiae. et roboratus et augmentatus
per confirmationem nutritur et conservatur in eadem vita
spirituali ne deficiat in via. et sustentatur donec veniat
ad aeternam vitam et gloriam. et per quod unitur christo
et membris ejus per amorem. et mutatur et transfertur
in eum sicut nutrimentum in nutritum 517
Titulus CCLXXXVI. Probatio quod verba christi faciunt
quod significant 521
Titulus CCLXXXVII. Quid significat transmutatio
quae fit in pane et vino 524
Titulus CCLXXXVIII. Quid significat realis manducatio
istius sacramenti visibilis 526
Titulus CCLXXXIX. Quod istud sacramentum
non solum est sacramentum. sed est etiam verum
et perfectum sacrificium placativum et satisfactivum
per quod redditur deo laus gloria et honor
et omne debitum solvitur 529
Titulus CCXC. De comparatione carnis secundi hominis
scilicet christi ad carnem primi hominis scilicet adae.
666Et ostenditur quod sicut caro primi hominis est venenosa
et mortifera. et dans mortem animae. ita caro christi
est salutifera et vivificativa dans vitam animae 532
Titulus CCXCI. Quod duplex est societas ipsius animae
cum carne primi hominis et utraque est mortalis 534
Titulus CCXCII. Quod sicut caro primi hominis
per suam multiplicationem et divisionem est causa
multiplicationis et divisionis animarum. ita caro christi
per suam unitatem et indivisionem est causa unitatis
et indivisionis animarum 538
Titulus CCXCIII. Declaratio per exempla qualiter
una caro christi seu unum corpus existens idem numero
potest esse simul et semel in pluribus partibus seu locis 541
Titulus CCXCIV. Quartum sacramentum est sacramentum
poenitentiae et est secunda scala iterum lapsi et spirituale
medicamen per quod homo christianus qui propter offensam
contra christum commissam post baptismum perdidit novum esse
et vitam spiritualem. recuperat iterum novam vitam perditam.
et fit ei remissio et indulgentia et absolvitur ab obligatione
infinita et abluitur et lavatur ab omni macula
et reconciliatur christo 549
Titulus CCXCV. Quod sacramentum poenitentiae
a christo ordinatum fit per modum voluntarii judicii
particularis et secreti. in quo idem est accusans et accusatus.
seu actor et reus et testis et reus. vere accusatus vere est absolutus.
et quanto magis fit accusatus tanto magis fit excusatus 557
Titulus CCXCVI. Quod sicut in primo lapsu aliquid
remanet perpetuum et indelebile de primo statu creationis.
ita in secundo lapsu remanet aliquid perpetuum
et indelebile de statu regenerationis 565
Titulus CCXCVII. Quod sicut baptismus relinquit
reliquias primi lapsus in carne ita sacramentum
poenitentiae relinquit reliquias secundi lapsus in anima 566
Titulus CCXCVIII. Quod post sacramentum Poenitentiae debet iterum homo sumere sacramentum Eucharistiae ad nutritionem
vitae spiritualis et ad recuperandum deperditum et ad removendum
et purgandum reliquias peccatorum relictas post poenitentiam 569
Titulus CCXCIX. Quod etiam tribulatio seu afflictio sive
poena corporalis voluntaria cum amore christi purgat animam
a reliquiis peccatorum. et satisfacit pro poenis debitis et custodit
animam ne inficiatur et cadat et unit eam cum christo 571
Titulus CCC. Quod si anima post sacramentum poenitentiae
exeat de corpore cum reliquiis peccatorum. et sine completa
satisfactione pro culpis necesse est eam purgari
in aliquo loco tamdiu donec fuerit plene et complete
purgata et fuerit culpa persoluta 573
Titulus CCCI. Quae sunt illa quae possunt inducere hominem
lapsum ut currat ad sacramentum poenitentiae voluntarie 576
Titulus CCCII. Quintum sacramentum est extrema unctio
et est ultimum medicamentum in quo datur gratia
per quam homo de lapsu reparatus. exiens de hac vita et tendens
et transiens ad finalem gratiam hic. et finalem gloriam
in alia vita disponitur et praeparatur ad sanctam sanitatem
et spiritualem vigorem. et etiam destruit peccata venialia
et curat infirmitatem et languorem seu debilitatem
spiritualem relictam ex peccato et alleviat infirmitatem
corporalem si infirmo expediat 581
Titulus CCCIII. Sextum sacramentum est ordo
per quod datur et committitur personis certis auctoritas
spiritualis et potestas intellectualis indelebilis et permanens
dispensandi et ministrandi sacramenta salutis nomine
et vice christi omnibus hominibus 585
Titulus CCCIV. Quod per istam auctoritatem constituitur
et fit praelatura et ordo et superioritas et inferioritas 587
Titulus CCCV. Quod potestas ista invisibilis et spiritualis
datur per sacramentum visibile et manifestum signum.
sicut gratia datur in aliis sacramentis 588
Titulus CCCVI. Quod bonitas et malitia personae
non diminuunt neque mutant neque destruunt talem
potestatem administrandi sacramenta 590
Titulus CCCVII. Quod potestas spiritualis seu
sacramentum ordinis primo et principaliter respicit
principalissimum sacramentum quod est corpus
et sanguis christi. et ad illud ordinatur 592
Titulus CCCVIII. Comparatio istarum potestatum
spiritualium et ordinatarum ad ordines aliarum rerum 594
Titulus CCCIX. Quod sicut potestas sacerdotalis
respicit principaliter sacramentum eucharistiae ita etiam
per consequens secundario respicit sacramentum poenitentiae 597
Titulus CCCX. Quod administratio sacramenti Ordinis
requirit excellentiam et praeeminentiam potestatis
supra potestatem sacerdotalem 599
Titulus CCCXI. Qualiter excellentia potestatis
et auctoritatis sit in isto primo Sacerdote 601
Titulus CCCXII. Epilogatio 606
Titulus CCCXIII. De comparatione partis clericalis
ad partem laicalem 608
Titulus CCCXIV. Comparatio duarum potestatum inter se 610
Titulus CCCXV. Septimum et ultimum Sacramentum
est matrimonium quod est inseparabilis conjunctio viri
et mulieris introducta per liberum arbitrium et consensum
animorum utriusque expressa per verbum vel aliquod signum
et est institutum ut sit officium Sacramentum et remedium.
Officium ad multiplicandum Sacramentum ad significandum
remedium contra peccatum 612
Titulus CCCXVI. De comparatione istarum societatum
inter se 614
Titulus CCCXVII. Quod Sacramentum matrimonii
est antiquum et novum Sacramentum 616
Titulus CCCXVIII. Quod matrimonium inquantum
est Sacramentum Christi dat gratiam et adjutorium
spirituale contra carnalem concupiscentiam ad operandum
illa quae sunt necessaria in matrimonio 617
Titulus CCCXIX. Quod summe debet timere omnis
Christianus ne violet matrimonium suum vel alterius 621
Titulus CCCXX. Comparatio Christi ad Ecclesiam sicut viri
ad uxorem et sponsi ad sponsam 621
Titulus CCCXXI. Epilogatio 622
Titulus CCCXXII. De judicio universali et resurrectione
generali. Et ostenditur quod judicium universale est venturum
de necessitate cum resurrectione generali in quo omnes homines
669et tota natura humana resurgent cum propriis corporibus
ad recipiendum publice completam et finalem retributionem
et suum finale complementum secundum veram justitiam 624
Titulus CCCXXIII. Sequuntur aliae rationes
quae probant hoc idem et alia fundamenta ex parte hominis 628
Titulus CCCXXIV. Quod judicium generale totius
humanae naturae requirit resurrectionem generalem
insimul omnium hominum 630
Titulus CCCXXV. Argumentum quod possibile est quod
de terra iterum formentur eadem corpora quae prius erant 634
Titulus CCCXXVI. Quod judicium universale
cum condicionibus ostenditur de necessitate esse futurum
ex parte honoris et convenientiae dei 635
Titulus CCCXXVII. Quod auctoritas infallibilis
libri Scripturae seu libri dei etiam dicit judicium
universale esse futurum cui in summo est credendum 638
Titulus CCCXXVIII. De comparatione illius diei
ad omnes alios dies praecedentes 638
Titulus CCCXXIX. De memoria illius diei 640
Titulus CCCXXX. De finali executione judicii
et generali separatione bonorum et malorum 641
Notes 643
- CLIL theme: 3130 -- SCIENCES HUMAINES ET SOCIALES, LETTRES -- Philosophie -- Philosophie moderne -- Philosophie humaniste
- ISBN: 978-2-406-13335-3
- EAN: 9782406133353
- ISSN: 2260-9881
- DOI: 10.48611/isbn.978-2-406-13335-3.p.0645
- Publisher: Classiques Garnier
- Online publication: 04-28-2022
- Language: French