Aller au contenu

Classiques Garnier

Sebastianus Castalio : Mosis Carmen

  • Type de publication : Article de collectif
  • Collectif : Sébastien Castellion : des Écritures à l’écriture
  • Pages : 479 à 485
  • Collection : Bibliothèque de la Renaissance, n° 9
  • Série : 2
  • Thème CLIL : 4027 -- SCIENCES HUMAINES ET SOCIALES, LETTRES -- Lettres et Sciences du langage -- Lettres -- Etudes littéraires générales et thématiques
  • EAN : 9782812409257
  • ISBN : 978-2-8124-0925-7
  • ISSN : 2114-1223
  • DOI : 10.15122/isbn.978-2-8124-0925-7.p.0479
  • Éditeur : Classiques Garnier
  • Mise en ligne : 22/08/2013
  • Langue : Latin
479

Sebastianus Castalio : MOSIS CARMEN

IN QVO HEBRÆORVM CALAMitatem ob alienorum
deorum cultum futuram prædicit :

rursumque eorundem instaurationem, & hostium ultionem

Exod. [= Deut] XXXII.

Basileæ [1550]1

I

Audite coeli quæ loquor, accipe

Oris loquelas terra mei, meæ

Imbris fluent ritu Camoenæ,

Verba fluent mea roris instar.

Vulg. Dt 32,1 : Audite cæli quæ loquor, audiat terra verba oris mei.

BL : Attendite cœli, dum loquor, audi terra verba oris mei. Destillabit in modum pluuiæ mea doctrina : fluet vt ros oratio mea :

II

Non secus ac si prata rigans liquor

Coeli pluentis gramina mulceat,

Magni Iouæ nomen citabo :

Laude Deum celebrate nostrum.

Vulg. 2 : quasi stillæ super gramina

BL : vt imber (cf. I,3) in stirpes, vt minuta pluuia in herbas. Et enim Iouæ nomen appellabo : tribuite Deo nostro magnitudinem,

480

III

Perfecta cuius fortia facta sunt,

Et iuncta recto iudicio, Deus

Fidissimus, culpaque maior

Iustitiæ pater, atque recti.

Vulg. 4 : perfecta sunt opera, & omnes viae eius iudicia […] iustus & rectus.

BL : cuius numinis & integra opera, & omnes rectæ sunt rationes. Qui fidelis, iniquitatis expers, iustus, rectusque deus est.

IV

A quo scelestè degenerant sui,

Non iam sui, sed perdita natio.

Talin‘ Iouam mercede placas,

Insipiens popule, atque stulte ?

Ab hoc suo vitio degenerant, non dicam eius filij, sed perdita, profligataque natio. Hæccine rependis Iouæ, ô populus stulte atque insipiens (Vulg. 32, 6) ?

V

Is nonne uindex est tuus, & pater,

Qui te creauit, qui tibi dat statum ?

Antiqua seclorum reuolue

Tempora, præteritos & annos.

Vulg. 6 : & fecit, & creauit te

BL : Nonne is tuus pater est, qui te comparauit ? Nonne tuus conditor, atque author ? Recordare prisca tempora, considera perpetuorum seculorum annos.

VI

Patres rogato, consulito senes,

Qui consulenti sic referent tibi :

Cum sorte gentes separaret,

Diuideretque homines supremus,

Vulg. 8 : quando separabat filios Adam

BL : Percontare patrem tuum, qui tibi referet : senes tuos, qui tibi narrabunt : supremum Iouam, cum gentibus possessiones partiretur, hominumque genus diuideret,

VII

Diuisit agros gentibus, intuens

Hebræa quanto gens numero foret.

Namque eius est sanguis Iacobi

Pars adamata, peculiumque.

BL : cæteris nationibus fines pro numero Israelitarum assignasse.

Nam Iouæ pars est eius populus, eius possessionis sors Iacobei sunt,

481

VIII

Quem cum relicto reperit in loco,

Diris ferarum uocibus horrido,

Complexus est ipsum docendo,

Vtque suos oculos tuendo.

Vulg. 10 : Inuenit […] in loco horroris

BL : Quos in deserta, inaccessa, ferali, vastaque terra circumduxit, edocuit, tanquam sui pupillam oculi custodiuit.

IX

Quo more nidum suscitat, & supra

Vibrata pullos peruolitat suos,

Passisque susceptos in alis

Fert aquila, & per inane fertur :

Vulg. 11 : Sicut aquila […] super eos volitans

BL : Vt aquila nidum suum excitans, sese supra pullos suos vibrat, alisque passis exceptos, pennis suis tollit :

X

Sic solus illum duxit agens Ioua,

Præsente nullo præterea Deo,

Et uexit in suprema terræ,

Frugibus ut frueretur agri.

Vulg. 13 : vt comederet fructus agrorum

BL : Ioua solus, nullo cum peregrino Deo illos deduxit, & in fastigia terrarum subuexit, vbi agrorum prouentibus vescerentur,

XI

Quin melle saxis, ac oleo petris

Manante duris nutrijt, & boum

Mollique balantum cibauit

De grege lacteque butyroque.

Vulg. 13 : vt sugeret mel de petra, oleumque de saxo

BL : & melle de rupe, & oleo de rigida caute lactauit, butyro bubulo, lacte balantum,

XII

Nec non opimis carnibus arietum,

Agnisque & hircis pinguibus, optimi

Cum tritici candente flore

Sanguineoque liquore uitis.

BL : nec non adipe agnorum, opimorumque arietum, & hircorum, vnà cum pingui flore tritici, & meri vuarum sanguinis potione.

XIII

Hinc ergo pinguis redditus, improbe,

Crassoque farctus pondere corporis,

Hunc calcibus, qui te creauit,

Estque salus tua, repulisti ?

BL : At probe pinguefacti recalcitrarunt : pinguefacti, obesi, farcti, Deum conditorem suum reliquerunt, numen salutis suæ despicati sunt.

482

XIV

Verumque ducens pro nihilo Deum,

Hunc prouocasti (proh scelus) aduenis

Diuis ad iram, dæmonasque

Sacrificando Deos putasti.

Vulg. 16 : prouocauerunt eum […] ad iracundiam

BL : Eum per alienos irritarunt,

per scelera incenderunt dæmonibus non Deo sacrificantes,

XV

Ignota diuum numina, non procul

Adducta, nunquam culta parentibus,

Ambis : tui dum conditoris

Immemor, immemor es parentis.

Vulg. 17 : quos non coluerunt parentes eorum

BL : dijs sibi ignotis, qui noui recens venerunt, maioribus vestris non formidati : numinis genitoris vestri immemores, dei vestri creatoris obliti.

XVI

Hæc ille cernens fert grauiter Ioua,

Prolis perosus flagitium suæ,

Et dicit : Aduersabor illos,

Sicque uidebo cadent ut hæ res.

BL : Hæc videns Ioua, hanc liberorum suorum improbitatem indignè fert, & ita fatur : Abscondam ab eius vultum meum : videbo quem habituri sint exitum.

XVII

Gens infidelis, progenies malæ

Frugi, dolorem qui mihi per Deos

Vanos, & indignos deorum

Nominibus, faciunt, & iram.

Vulg. 20 : & infideles filij

BL : Sunt enim peruersa natio, filij perfidi,

qui me per non Deum irritarunt,

per sua illa inania incenderunt :

XVIII

Ergo uicissim per fatuas eos

Gentes, & ipso nomine gentis haud

Dignas, ad iram prouocabo,

Afficiamque pari dolore.

BL : Quos ego vicissim per non populum irritabo, per gentem dementem incendam.

XIX

Flamma furoris terribilis mei

Terræ peruram uiscera funditus,

Eiusque fruges, montiumque

Firma cremabitur igne moles.

Vulg. 22 : Ignis succensus est in furore meo

BL : Nam incensus iracundia mea ignis, ad ima vsque tartara exardescet, cumque suis terram frugibus consumet, & montes ad usque fundamenta inflammabit.

483

XX

Ipsos malorum congerie premam,

Totisque telis funditus opprimam.

Vret fames, urent dolores,

Exitiabilis uret æstus.

BL : In illos mala congeram, in illos mea missilia consumam : nec solum fame adedentur, lueque & acerbissimo absumentur exitio,

XXI

Addam ferarum uulnera dentium,

Addam malorum uirus & anguium.

ferro foris desaeuietur,

Intima tecta pauor tenebit.

Vulg. 24-25 : atque serpentium foris vastabit eos gladius, & intus pauor

BL : verum etiam in eos & quadrupedum dentes, & humi serpentium virus immittam. Foris grassabuntur arma, intra penetralia consternatio,

XXII

Lethum puellas & iuuenes idem,

Annosque canos, & pueros manet.

Stat stirpitus delere gentem

Ex hominum numero scelestam.

BL : In iuuenes iuxta ac virgines, in lactentes atque canos. Et quidem statueram eos ita profligare, eorum vt memoriam ex hominibus tollerem :

XXIII

Hostem ferocem sed metuo male,

Ne ueritatis nescius, haec suæ

Dicens superbæ cuncta dextræ

Gesta Iouæ neget esse factum.

BL : nisi vererer ne hostes, eorum aduersarij (qua sunt improbitate) seipsos ignorantes, hoc totum factum suis præclaris viribus, non Iouæ tribuerent :

XXIV

Nam gentiis eius non ratio sagax,

Vllumue mentis consilium uiget,

Prudenter ut considerent hæc

Tandem aliquando, putentque secum :

Vulg. 28 : Gens absque consilio

BL : quippe natio rationis expers, ac prudentiæ. Qui vtinam tantum saperent, vt hoc intelligerent, & eorum exitum sic considerarent :

XXV

An mille possent uincere singuli,

Et dena bini millia uerterent,

Ni proderet clausos in arctum

Sponte sua Deus ipse eorum ?

BL : Fieri ne posset vt persequeretur vnus mille, & duo fugarent decem millia, nisi illos ipsorum numen dederet ? Nisi Ioua addiceret ?

484

XXVI

Nam non eorum par deus est Deo

Nostro, uel hostis iudicio : sed est

Illis & uua, & uitis, agros

Quaue Sodomæ sapit, & Gomorræ,

Vulg. 31 : Non enim est Deus noster vt dij eorum : & inimici nostri sunt iudices.

BL : Neque enim numini nostro par est illorum numen, vel hostium nostrorum iudicio. Nam de vitibus Sodomitanis, illorum vites sunt : deque Gomorranis agris,

XXVII

Est uua succo fellis amarior,

Prægnans racemis tristibus : est eis

Vinum quod est plane draconum

Virus, & aspidis horridum fel.

Vulg. 32 : vua eorum vua fellis, & botri amarissimi

BL : quibus uvæ felleae, quibus acerbi sunt racemi, quarum vinum virus est draconum, dirumque fel aspidum.

XXVIII

Hæc sub meis sunt condita clauibus,

Arcana sunt hæc me penes abdita,

Fiet mei uindicta iuris,

Pœnaque cum pedibus labascent.

BL : Hoc est sanè apud me conditum, meis in capsis obsignatum : mea est vltio & remuneratio, tum cum titubabit eorum pes :

XXIX

Nam instat illis exitij dies,

Durique casus temporis ingruit,

Cum scilicet caussam suorum

Suscipiet Ioua iam secundus.

BL : Nam propinquat eorum dies interitus, properant eorum fata. Patrocinabitur enim Ioua suo populo, super suis flectet animum.

XXX

Cum destitutos robore pristino,

Omnique nudos prœsidio uidens

Dicet : quibus freti fuerunt,

Numina, nunc ubi delitescunt ?

BL : cum videbit eos languente manu planè oppressos atque destitutos : & vbinam sunt eorum dij (inquiet) quorum numine freti fuerunt ?

XXXI

Polluta quorum mandere pinguia,

Haurire quorum sunt soliti merum

Libaminum : quin excitantur,

Auxilioque suo tegunt nos ?

Vulg. 38 : bibebant vinum libaminum

BL : Quorum & adipe sacrifico vescebantur, & libatorium vinum bibebant ? Surgant, et vobis opitulentur, prœsidioque sint.

485

XXXII

Nunc esse solum discite me Deum,

Nullo secundo, quem penes est necis

Vitæque ius : qui uulnerare,

Vulneribusque queo mederi.

BL : Cognoscite iam me, me, neque quemquam Deum esse præter me, qui interficiam, et in vitam reuocem, qui vulnerem et sanem,

XXXIII

Cui nulla res est quæ queat eripi :

Qui sic in altum tollo manum meam,

Per meque uitæ iuro patrem,

Si gladium exacuam coruscum,

BL : nullo mihi de manu eripiente : qui elata in cælum manu sic loquor : ita semper viuam, vt si mei ensis aciem acuero,

XXXIV

Fortique caussam suscipiam manu,

Mulctabo iusto supplicio meos

Hostes, & auso me perosis

Præmia digna suo rependam.

caussamque in manum sumsero, ita ab infestis meis pœnas repetam, ita in osores meos animaduertam,

XXXV

Tingam sagittas flumine sanguinis,

Ensemque pascam carne cadentium :

Tantus cruor manabit, hostis

Vltio tam capitalis instat.

Vulg. 42 : Inebriabo sagittas meas sanguine […] carnes, de cruore occisorum

BL : vt et tela mea sanguine inebriem, et gladium carne pascam : illa occisorum captiuorumque sanguine, hunc hostis capitali supplicio.

XXXVI

Laudate gentes hunc populum, quia

Vltor suorum sanguinis est Deus,

Hostemque pœna persecutus,

His fauet, his patriam tuetur.

Vulg. : Laudate gentes populum eius […]

BL : Decantate, o gentes, eius populum, quoniam et suorum sanguinem vlciscetur : et sumto de suis aduersariis supplicio, suorum terræ placabitur.

1 in Pij, graues atque elegantes poetæ, p. 426-431.