Skip to content

Classiques Garnier

Pij graues atque elegantes poetæ

  • Publication type: Article from a collective work
  • Collective work: Sébastien Castellion : des Écritures à l’écriture
  • Pages: 475 to 478
  • Collection: Renaissance Library, n° 9
  • Series: 2
  • CLIL theme: 4027 -- SCIENCES HUMAINES ET SOCIALES, LETTRES -- Lettres et Sciences du langage -- Lettres -- Etudes littéraires générales et thématiques
  • EAN: 9782812409257
  • ISBN: 978-2-8124-0925-7
  • ISSN: 2114-1223
  • DOI: 10.15122/isbn.978-2-8124-0925-7.p.0475
  • Publisher: Classiques Garnier
  • Online publication: 08-22-2013
  • Language: Latin
475

Pij graues atque elegantes poetæ

Basileæ [1550]

MOSIS CARMEN,

QVOD cecinerunt Israelitæ, ubi ex mari rubro euaserunt1.

I

De Ioua carmen recinam potente,

Laude qui dignum facinus patrarit.

Dum maris salsas equites, equosque

Vertit in undas.

BL (Ex 15,1) : Iouam canto, qui pro sua praestantia, & equos & equites in mare deiecerit.

Vida 3-5 :

[Deus] […] extulit se gloria (cf. III,2)

Suam hîc potentiam explicans,

Equos & equites […] ; v. 45 : salsas vias

II

Is meæ uires tribuit camœnæ,

Is mihi confert placidam salutem.

Hoc meis cultum patribus decenter

Numen adoro.

BL : Vires meæ (II,1) carmenque Ioua (I,1) est, qui mihi saluti fuit. Hic meus est Deus, quem celebro : Deus patrius, quem extollo. –

Vida 13 : Deus hic parentum meorum antiquitus […]

476

III

Numen & nomen creperi decorum

Gloria belli, modo quod quadrigas,

Et manus duri Pharaonis altis

Obruit undis.

BL : Ioua vir bellicosus. Ioua inquam qui nominatur, Pharaonis & currus & copias in mare deturbauit, ita vt illius duces lectissimi in mare rubrum demersi, & vndis obruti (cf. VIII obruti sunt), in fundum tanquam saxa subsederint.

Vida 3 (vide supra) et 8 : mei triumphi gloria […] v. 15 : Deus velut bellator […] v. 19 : Huic nomen omnipotens

IV

Iussa ductores maris ira rubri

Hausit electos, rapidisque clausos

Fluctibus, tanquam lapides, sub ima

Æquora uoluit.

BL : ita vt illius duces lectissimi in mare rubrum demersi, vndis obruti &, in fundum tanquam saxa subsederint.

Vida 20-22 : Demersit alto principes … Hausit … In ima desedere, ceu molis grauis

V

O mihi magni decoris magistra

Dextra, quae sæuos male frangis hostes ?

O Iouæ uictrix manus ? ô superbi

Perditor hostis.

BL : Tu ista dextera, ô Ioua, decus tibi fortissime peperisti : ista dextera hostem oppressisti, & tua singulari præstantia infestos tuos euertisti.

Vida 25, 27 : Dextera tua Deus […] Dextera tua hostem contudit […]

VI

Quem tuæ missus uiolenter iræ

Ardor absumpsit celeri ruina :

Aridos sicut solet ignis ardor

Vrere culmos.

BL : Laxataque ira tua, quasi stipulam confecisti.

Vida 29-31 : Absumpsit ira eos tua,/ Flamma aridam vt stipulam vorat./ Excanduisti iratus ?

VII

Ergo spiranti tibi cessit humor :

Et maris forti cumulata uento

Vnda concreuit, liquidoque sepsit

Agmina muro.

BL : Ergo ad tuorum narium flatum coaceruatæ sunt aquæ : stetere fluctus in cumulum, inque mari medio vndæ concreuerunt.

Vida 33ff. : Nobis recessit vnda, & alti gurgites/ Lato relicto limite, […] Videns […] omnibus mare / Patere concauum ratus […] v. 48 : Concretaque vnda

477

VIII

Dixerat hostis : Sequar, assecutus

Diuidam prædam, rutiloque ferro

Diuidam captos, animumque pœnis

Exaturabo.

BL : Dixerat hostis : Persequar, assequar, diuidam praedam, animum meum ex illis explebo, gladium stringam, illos mea manu peruertam.

Vida 39-43 : insequar,/ […] spolia auferam […] ferro irruemus acriter […]

IX

Sed uagum flabris mare concitatum,

Flante te, fastus retudit minaces,

Instar ut plumbi peterent profundi

Gurgitis ima.

BL : Ad te spiritu isto stante, obruti sunt (cf. III) mari et plumbi ritu in aquas nobiles demersi.

Vida 47-51 : Tuus ecce spiritus repente insibilat, […] omnes in ima, plumbum vti,/ Pelagi profunda […]

X

Quis tibi diuûm Ioua comparandus ?

Quis tuum sanctum decus, ô tremende,

Quis tuas laudes, quis adæquet actos

Magne triumphos ?

BL : Quis tibi deorum par est ô Ioua ? Quis cum sacro isto decore conferendus ? O terribilis, laudabilis, mirifice,

Vida 55-57 : Quis tibi queat bellantium fortissimus/ Virtute compararier ? /Tu sanctatite incomparabili inclytus […] 83 : triumphe

XI

Tu nigrum dextra ualida sub Orcum

Hoste detruso, populum redemptum

Lenis abducis, propriaque firmas

In statione.

BL : qui extensa dextera tua, illis humo absorptis, populum hunc à te redemptum, pro tua clementia abducis : & tua vi, in tuum sacrum perducis domicilium.

Vida 61-65 : Dexteram tuam excitasti, & hausit terra hians/ Repente vires hostium. Genti tuae verò dedisti te ducem […] Nostri misertus […]

XII

Audiant factum, stupeantque gentes.

Hinc Palestini trepident : idumes

Æstuent pagi : Moabi tremiscat

Clara propago.

BL : Hoc audito cohorrescant nationes, inuadat incolas Palestinæ trepidatio : tum perturbentur duces Idumæi, Moabitarum proceres terrore (cf. XII, 4) corripiantur […]

Vida 69- : Fama hac Palestina omnis attonita iacet,/ Et ora Chananeitis tremit./ […]

478

XIII

Perdat & uires Cananæa tota,

Et graues amens cadat in pauores :

Ac uelut cautes sileat, stupendo

Territa facto.

BL : omnes incolæ Cananææ exanimentur, tantoque pauore labefactentur, vt ad tui brachij magnitudinem tanquam cautes obmutescant,

Vida 74 : Immobiles stent, ceu silex.

XIV

Dum tui transit, Ioua gloriose,

Dum tui transit populi caterua :

Quem tibi tanto precio benignus

Conciliasti.

BL : Dum transit tuus Ioua populus : dum transit populus, quum tu tibi comparasti :

Vida 73 : Pertranseat […] tuorum exercitus [..] sed tibi placitum genus […]

XV

Quemque deductum statues in altum,

Et tuis montem manibus reuinctum :

Quæ tibi sedes domino, tuisque

Certa paratur.

BL : Quem in tuæ possessionis montem perductum, ibi quasi plantes : quam tuæ habitationis sedem Ioua parasti, sacrarium Domine tuis manibus conditum.

Vida 75-82 : genus/ Super aquilarum alis vehes/ Montem ad beatum : hæreditario in solo […] nos inseras, domumque in altam transferas,/ Quam fabricasti tu tibi/ Sacrarium […] quod […] expoliuerunt manus […]

XVI

Regnet æternum Ioua, qui secutos

Cum suis currus dominis per altum,

Atque equos diri Pharaonis atris

Fluctibus hausit.

BL : Regnet in omnem æternitatem Ioua, qui in Pharaonis equos cum suis & curribus, & equitibus in mare ingressos, maris vndas conuerterit,

Vida 83-88 : Regnans […] victor imperat/ Æternum, & amplius Deus. / Ingressus eques Ægyptius mare inuium/ Tot curruum rex millibus,/ Rex ætheris eum immersit […] /Sub vorticosis fluctibus

XVII

Cum tamen chari soboles Iacobi

Preßerit sicco pede dissipati

Æquoris fundum, mediosque tuta

Viderit æstus.

BL : cum Israelitæ in sicco medium mare perambulauerint.

Vida 89f : Ast Isaci nepotibus tendentibus/ In medio iter strauit mari.

1 L’édition de ce texte a été réalisée par Barbara Mahlmann-Bauer. Il figure in Jonas propheta, Basileæ, 1545, p. 31-33 ; in Pij graues atque elegantes poetæ, Basileæ [1550], p. 424-426 (voir infra). La légende adoptée pour l’édition des textes est la suivante : Italique : Mots d’origine de la Vulgate (Vulg.) ; Gras : Mots et phrases employés par le poète et identiques avec les paraphrases du Psalterium Castalionis et sa Biblia latina ; Gras italique : mots et phrases de la Vulgate repris par Castalio ; Souligné : Expressions synonymes ; Majuscules : invention de Castalio ; Vulg. : Vulgate ; BL : Biblia latina Castellionis ; Vida : Marcus Hieronymus Vida : Ex cantico Mosis.