Aller au contenu

Classiques Garnier

Bibliographie

  • Type de publication : Chapitre d’ouvrage
  • Ouvrage : Le Torrent et la Foudre. Cicéron et Démosthène à la Renaissance et à l’Âge Classique
  • Pages : 577 à 605
  • Collection : Renaissance latine, n° 5
  • Thème CLIL : 4027 -- SCIENCES HUMAINES ET SOCIALES, LETTRES -- Lettres et Sciences du langage -- Lettres -- Etudes littéraires générales et thématiques
  • EAN : 9782406097129
  • ISBN : 978-2-406-09712-9
  • ISSN : 2271-698X
  • DOI : 10.15122/isbn.978-2-406-09712-9.p.0577
  • Éditeur : Classiques Garnier
  • Mise en ligne : 07/01/2020
  • Langue : Français
577

bibliographie

Éditions et traductions
du Pseudo-Longin

Διονύσιου Λογγίνου Ῥήητορος Περὶ ὕψους βιβλίον Dionysii Longini rhetoris præstantissimi. Liber de Grandi siue Sublimi Orationis genere nunc primum a Francisco Robortello Vtinensis in lucem editum eiusdemque annotationibus illustratum latinis in margine appositis, quæ instar commentarium sunt, illustratus. Nam ex eius methodus tota libri et ordo quæstionum de quibus agitur, omnisque ratio præceptionum et alia multa cognoscit possunt, Basileæ, per I. Oporinum, s.d. [1554].

Διονύσιου Λογγίνου Περὶ ὕψους λόγου Dionysii Longini de Sublimi genere dicendi. In quo cum alia præclare sunt emendata tum ueterum poetarum uersus, qui, confusi commixtique cum oratione soluta, minus intelligentem lectorem fallere poterant, notati atque distincti, Venetiis, apud Paulum Manutium, 1555.

Dionysii Longini Rhetoris præstantissimo liber de Grandi Orationis genere, Domenico Pizimentio Vibonensi interprete, Neapolis, Iohannes Maria Scotus, 1566.

Dionysii Longini de Sublimi dicendi genere. Liber a Pietro Pagano latinitate donatus cum privilegio, Venetiis, apud Vincentium Valgrisium, 1572.

Διονυσίου Λογγίνου ῥήτορος Περὶ ὕψους λόγου βιβλίον. Dionysii Longini rhetoris præstantissimi liber, De Grandi, siue Sublimi Genere orationis, latine redditus, ὑποθέσεσι συνοπτικαῖς et ad oram notationibus aliquot illustratus a Gab. de Petra, professore græco in Academia Lausannensi, Coloniæ Allobrogum, apud Ioann. Tornæsium, 1612.

Διονύσιου Λογγίνου Ῥήητορος Περὶ ὕψους λόγου βιβλίον. Dionysii Longini Rhetoris præstantissimi Liber de grandi loquentia siue sublimi dicendi genere Latine redditus ὑποθέσεσι συνοπτικαῖς et ad oram notationibus aliquot illustratus, edendum curauit et notarum insuper auctarium adjunxit Gerhard Langbaine, Oxonii, excudit G. T. Academiæ Typographus impensis Guil. Webb. Biblio., 1636.

Dionigi Longino Retore. Tradotto dal greco da D. Niccolò Pinelli Fiorentino, dottor di Legge e Primo Lettore NellAcad. d. Nob. AllIllustriss. e Reverendiss. Monsig. Benedetto Erizzo Abate e Primicerio di S. Marco, Padova, per Giulio Crivellari, 1639.

578

Dionysii Longini Cassii græci rhetoris de Sublimi Genere Dicendi libellus nunc ultimo accurata ac triplici in latinum expositione emissus, et luculenta prælectione illustratus cura ac diligentia Caroli Manolesii Bibliopolæ, Bononiæ, sumptibus H.H. Evangelistæ Ducciæ, 1644.

Dionysii Longini. Περὶ ὕψους libellus cum notis emendationibus et prefatione Tanaquilli Fabri, Salmuri, apud L. Lenerum, 1663.

Œuvres diverses du sieur D*** (Despréaux), avec le Traité du sublime ou du merveilleux dans le discours, traduit du grec de Longin, Paris, Denys Thierry, 1674, 2 parties en 1 vol.

Διονύσιου Λογγίνου Περὶ ὕψους καὶ τἄλλα ἑυρισκόμενα De Sublimitate commentarius ceteraque, quæ reperiri potuere… Jacobus Tollius e quinque Codicibus MSS. emendauit et Fr. Robortelli, Fr. Porti, Gabrielis de Petra, Ger. Langbænii et Tanaquilli Fabri, notis integris suas subjecit, nouamque uersionem suam Latinam,et Gallicam Boilauii, cum ejusdem, ac Dacierii, suisque notis Gallicis addidit, Trajecti ad Rhenum, ex officina F. Halma, 1694.

Διονύσιου Λογγίνου Περὶ ὕψους ὑπόμνημα Dionysii Longini de Sublimitate Commentarius, quem noua uersione donauit, perpetuis notis illustrauit, plurimisque in locis, partim auctoritate optimorum manuscriptorum, partim conjectura emendauit (additis etiam omnibus eiusdem auctoris fragmentis), Londini, ex officina Iacobi Tonson et Iohannis Watts, 1724.

Libellus de Sublimitate, éd. D.A. Russell, OCTs, Oxford / New York, (1964) 2007.

Du Sublime, éd. H. Lebègue, CUF, Paris, (1939) 1997.

Du Sublime, trad. J. Pigeaud, coll. « Petite Bibliothèque », Paris, (1991) 1993.

De la sublimité du discours. Traduction inédite du xviie siècle, éd. E. Gilby, coll. « La Bibliothèque volante », Chambéry, 2007.

Sources anciennes

Æli Aristidis Smyrnæi Quæ supersunt omnia, vol. II, Orationes XVII-LIII, éd. B. Keil, Berlin, 1898.

Anonymus Seguierianus, Apsine de Gadara, Two greek rhetorical Treatises from the Roman empire. Introduction, text, and translation of the arts of rhetoric attributed to Anonymus Seguerianus and to Apsines of Gadara, éd. M.R. Dilts, G.A. Kennedy, coll. « Mnemosyne. Bibliotheca Classica Batavia », Leiden / New York / Köln, 1997.

Anonymus Seguierianus, Art du discours politique, éd. M. Patillon, CUF, Paris, 2005.

579

Anonyme, Rhétorique à Herennius, éd. G. Achard, CUF, Paris, 1989.

Apollodore de Pergame, Théodore de Gadara, Apollodori Pergameni ac Theodori Gadarei testimonia et fragmenta (accedunt Apollodoreorum ac Theodoreorum testimonia et fragmenta), éd. R. Granatelli, coll. « Università degli Studi di Roma La Sapienza », Roma, 1991.

Apollodore de Pergame, Théodore de Gadara, Fragments et témoignages : édition, traduction, commentaire et notices bio-bibliographiques, éd. F. Woerther, CUF, Paris, 2013.

Aristote, Categoriæ et liber De interpretatione, éd. L. Minio-Paluello, coll. « Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis », Oxford, 1956.

Aristote, Ethica Nicomachea, éd. I. Bywater, coll. « Scriptorum Classicorum Bibliotheca Oxoniensis », Oxford, 1991 [1954].

Aristote, Éthique à Nicomaque, trad. J. Tricot, coll. « Bibliothèque des textes philosophiques », Paris, 1959.

Aristote, La Poétique, éd. G. Lambin, coll. « Ouverture philosophique », Paris, 2008.

Aristote, Organon I. Catégories II. De linterprétation, trad. J. Tricot, coll. « Bibliothèque des textes philosophiques », Paris, 1989.

Aristote, Problèmes, I-III, Sections I-XXXVIII et Index, éd. P. Louis, CUF, Paris, 1991-1994.

Aristote, Rhétorique, I-III, éd. M. Dufour, A. Wartelle, CUF, Paris, 2002-2003 [1931-1973].

Arrien, Epicteti dissertationes ab Arriano digestæ, éd. H. Schenkl, coll. « Bibliotheca scriptorum Græcorum et Romanorum Teubneriana », Lipsiæ, 1898.

Arrien, Manuel dÉpictète, intr. L. Jaffro, trad. E. Catin, coll. « GF », Paris, 1997.

Athénée [Ateneo], I Deipnosofisti. I dotti a banchetto, intr. Ch. Jacob, éd. L. Canfora, R. Cherubina, L. Citelli, Roma, 2001, 4 vol.

Augustin, De Doctrina christiana, éd. M. Moreau, I. Bochet, G. Madec, coll. « Bibliothèque Augustinienne », Paris, 1997.

Aulu Gelle, Nuits Attiques, II, Livres V-X, éd. R. Marache, CUF, Paris, 2002 [1978].

Aulu Gelle, Nuits Attiques, IV, Livres XVI-XX, éd. Y. Julien, CUF, Paris, 1998.

Boèce, In librum Aristotelis de interpretatione libri duo, éd. J.-P. Migne, coll. « Patrologia latina » LXIV, Turnhout, 1997 [1847].

Cæcilius de Calè-Actè, Fragmenta… editio stereotypa editionis primæ, éd. E. Ofenloch, coll. « Bibliotheca scriptorum Græcorum et Romanorum Teubneriana », Stuttgart, 1967 [1907].

Cæcilius de Calè-Actè, Fragmenta historicorum græcorum, collegit, disposuit, notis et prolegomenis illustrauit, indicibus instruxit…, éd. K. Müller, coll. « Historicum Fragmenta », Paris, 1849.

580

Cæcilius de Calè-Actè, Fragments et témoignages, éd. F. Woerther, CUF, Paris, 2015.

Catulle, Catulli Veronensis liber, éd. M. Lenchantin de Gubernatis, « Biblioteca di Filologia classica », Torino, 1988.

Catulle, Poésies, éd. G. Lafaye, CUF, Paris, 1984 [1923].

Cicéron, Brutus, éd. Martha, CUF, Paris, 1973 [1923].

Cicéron, De lInvention, éd. G. Achard, CUF, Paris, 1994.

Cicéron, De lOrateur, I-III, Livres I-III, éd. E. Courbaud, H. Bornecque, Paris, 2009 [1922-1930].

Cicéron, La Nature des dieux, éd. C. Auvray-Assayas, coll. « La roue à livres », Paris, 2002.

Cicéron, Tusculanes, I-II, Livres I-IV, éd. G. Fohlen, J. Humbert, CUF, Paris, 1970 [1930-1931].

Démétrios (Pseudo) [Demetrio], Dello Stile, éd. G. Morpurgo Tagliabue, coll. « Filologia e critica », Roma, 1980.

Démétrios (Pseudo) [Demetrio], Lo Stile, éd. N. Marini, coll. « Pleiadi », Roma, 2007.

Démétrios (Pseudo), Du Style, éd. P. Chiron, CUF, Paris, 2002.

Denys dHalicarnasse, Démosthène, éd. G. Aujac, CUF, Paris, 2002 [1988].

Denys dHalicarnasse, La Composition stylistique, éd. G. Aujac, M. Lebel, CUF, Paris, 2003 [1981].

Denys dHalicarnasse, Les Orateurs antiques, éd. G. Aujac, CUF, Paris, 1978.

Denys dHalicarnasse, Thucydide. Seconde Lettre à Ammée, éd. G. Aujac, CUF, Paris, 1991.

Hermogène, LArt rhétorique, trad. M. Patillon, coll. « Idea », Paris, 2000.

Hermogène, Opera. Adiectæ sunt II tabulæ. Editio stereotypa editionis anni 1913, éd. H. Rabe, coll. « Teubneriana. Rhetores Græci », Stutgardiæ, 1985 [1913].

Homère, Iliade, I, Chants I-VI, éd. P. Mazon, CUF, Paris, 1961 [1937].

Lucien, Lucian. Volume VI, éd. K. Kilburn, coll. « Loeb Classical Library », Cambridge MA / London, 1959.

Lucien, Hermotime ou comment choisir sa philosophie, trad. J.-P. Dumont, coll. « Perspectives critiques », Paris, 1993.

Ovide, Métamorphoses, I, Livres I-III, éd. G. Lafaye, CUF, Paris, 1985 [1925].

Perse, Satires de Perse suivies dun fragment de Turnus et de la Satire de Sulpicia, trad. A. Perreau, Paris, 1832.

Platon, Hippias mineur, Alcibiade, Apologie de Socrate, Euthyphron, Criton, éd. A. Croiset, CUF, Paris, 1972 [1920].

Platon, Ion, Ménexène, Euthydème éd. L. Méridier, CUF, Paris, 1989 [1931].

Platon, Phèdre, éd. C. Moreschini, P. Vicaire, CUF, Paris, 2018 [1985].

Pline lAncien, Histoire naturelle, livre X, éd. E. de Saint-Denis, CUF, Paris, 2002 [1961].

581

Pline le Jeune, Lettres, I, livres I-III, éd. A.M. Guillemin, CUF, Paris, 1992 [1927-1928].

Plutarque [Plutarco], Vite parallele. Demostene-Cicerone, éd. J. Geiger, B. Mugelli, L. Ghilli, Milano, 2000.

Plutarque, Œuvres morales, XI, 2e partie, éd. J.-C. Carrière, CUF, Paris, 1984.

Plutarque, Vies, I. Thésée-Romulus. Lycurgue-Numa, éd. É. Chambry, R. Flacelière, M. Juneaux, CUF, Paris, 2003 [1958].

Plutarque, Vies, IV. Timoléon-Paul Émile. Pélopidas-Marcellus, éd. É. Chambry, R. Flacelière, M. Juneaux, CUF, Paris, 2003 [1967].

Plutarque, Vies, IX. Alexandre-César, éds É. Chambry, R. Flacelière, CUF, Paris, 2012 [1975].

Plutarque, Vies, XII. Démosthène-Cicéron, éd. R. Flacelière, É. Chambry, M. Juneaux, CUF, Paris, 2003 [1976].

Posidonius, The Fragments, éd. L. Edelstein, I.G. Kidd, coll. « Cambridge Classical Texts and Commentaries », Cambridge, 1972.

Quintilien, Institution oratoire, II, Livres II-III, éd. J. Cousin, CUF, Paris, 2017 [1976].

Quintilien, Institution oratoire, IV, Livres VI-VII, éd. J. Cousin, CUF, Paris, 2002 [1976].

Quintilien, Institution oratoire, VI, Livres X-XI, éd. J. Cousin, CUF, Paris, 2002 [1979].

Quintilien, Institution oratoire, VII, Livres XII et index, éd. J. Cousin, CUF, Paris, 2002 [1980].

Sappho, Alcée Fragments, éd. T. Reinach, A. Puech, CUF, Paris, 1989 [1937].

Suétone, Vie des douze Césars, II, éd. H. Ailloud, CUF, Paris, 1989 [1931].

Tacite, Dialogue des orateurs, éd. H. Goelzer, H. Bornecque, CUF, Paris, 1985 [1936].

Valère Maxime, Facta et dicta memorabilia, II. Libri VII-IX, éd. J. Briscoe, coll. « Bibliotheca scriptorum Græcorum et Romanorum Teubneriana », Stutgardiæ/Lipsiæ, 1998.

Virgile, Énéide, II, Livres V-VIII, éd. J. Perret, CUF, Paris, 1989 [1978].

Sources modernes

Allacci, Leone, De Erroribus magnorum uirorum in dicendo. Dissertatio Rhetorica. Ad Clarissimum, et Eruditissimum Virum, Ioannem Franciscum Slingelandum, Protonotarium Apostolicum, et Canonicum Duacensem, Romæ, apud Hæredes Mascardi, 1635.

582

Allazio [Allacci], Leone, Ricordi degli anni passati al Collegio Greco (1600-1610), éd. C. Vagaggini dans Σύνδεσμος, 1 (1939), p. 23-25.

Bary, René, La Rhétorique française ou lon trouve de nouveaux exemples sur les Passions et sur les Figures ou lon traitte a fonds de la Matiere des Genres Oratoires et ou le Sentiment des Puristes est rapporté sur les usages de nostre Langue, Paris, Pierre le Petit, 1659.

Bembo, Pietro, Prose di. M. Pietro Bembo, nelle quali si ragiona della volgar lingua scritte al cardinale de Medici che poi e stato creato a Sommo Pontefice et detto Papa Clemente Settimo divise in tre libri, Vinegia, Giovan Tacuino, 1525.

Benci, Francesco S.J., Oratio in funere M. Antonii Mureti. Ad illustrissimos Cardinales Nicolaum de Pelue Senonensem, et Carolum a Lotharingia de Vaudemon. Habita Romæ in templo S. Trinitatis in colle hortulorum. A Francisco Bencio Sacerdote Societatis Iesu XIV. Kal. Quintil. M.D.LXXXV, Romæ, apud Franciscum Zanettum, 1585.

Benci, Francesco, S.J., Orationes et carmina cum disputatione De stylo et scriptione, editio secunda cui præter multa poemata, accessit oratio de morte et rebus gestis illustrissimi Principis Alexandri Farnesii Ducis Parmensis. Cum gratia et privilegio cælestæ Maiestatis, Ingolstad, David Sartorius, 1595.

Benci, Francesco, S.J., Orationes et Carmina cum disputatione de Stylo et scriptione accesserunt hac ultima editione eiusdem. Auctoris Libri sex de quinque martyribus in India Orientali pro religione Christiana interfectis, Ingolstad, Adamo Sartori, 1607, 2 t. en 1 vol.

Boileau, Nicolas, Œuvres de Mr. Boileau Despréaux. Avec des éclaircissemens historiques donnez par lui-même, Genève, Fabri et Barrillot, 1716, 2 vol.

Boileau, Nicolas : voir Longin.

Bouhours, Dominique, La Manière de bien penser dans les ouvrages desprit. Dialogues, Paris, Veuve de Sebastien Mabre-Cramoisy, 1687.

Bouhours, Dominique, Les Entretiens dAriste et dEugène, éd. B. Beugnot, G. Declercq, coll. « Sources classiques », Paris, 2003.

Bourgeois, Claude, Breuis Tractatus de dispensatione confectionis alkermes celebrata Trecis Anno 1599 per Claudium Bourgeois, Trecensem Pharmacopœum, [Trecæ], apud Ioannem Odotium, s.d. [1599].

Budé, Guillaume, Commentarii linguæ græcæ Gulielmo Budeao Consiliario regio supplicumque libellorum in regia magistro auctore, [Parisiis], uænundantur I. Badio, 1529.

Bullart, Isaac, Académie des sciences et des arts contenant les Vies, et les Eloges historiques des Hommes Illustres, qui ont excellé en ces Professions depuis environ quatre Siècles parmy les diverses Nations de lEurope : Avec leurs Pourtraits tirez sur des Originaux au Naturel, et plusieurs Inscriptions funebres, exactement recueïllies de leurs Tombeaux par Isaac Bullart, Chevalier de lOrdre de Saint-Michel, Amsterdam, chez les Heritiers de Daniel Elzevier, 1682, 2 vol.

583

Burke, Edmund, A Philosophical Enquiry into the origin of our ideas of the sublime and beautiful. The third edition. With an introductory discourse concerning taste, and several other additions, London, J. Dodsley, 1761.

Carbone, Ludovico, De Elocutione oratoria libri III in quibus omnia quæ ad ornate, concinne, apte, copioseque dicendum sunt cognitu necessaria ex optimis quibusque tum ueteribus tum novis dicendi magistri collecta, octoginta et sex disputationibus plene planeque explicantur [] auctore Ludouico Carbone a Costaciaro, Venetiis, per Ioannem Baptistam Ciottum, 1592.

Castiglione, Baldassarre, Il Libro del cortegiano del conte Baldesar Castiglione, Venetia, Aldo Romano et Andrea dAsola, 1528.

Caussin, Nicolas S.J., Eloquentiæ sacræ et humanæ parallela libri XVI auctore P. N.C. Trecensi e Societate Iesu, Flexiæ, Sebastianus Chappelet, 1619.

Caussin, Nicolas S.J., Exhortation aux francois pour prier Dieu pour la conservation de la santé et prosperité du Roy, et de la Reine. Avec un petit Recueil des Prieres de lEglise a cest effect. Plus les vrais Anagrammes des noms de leurs Majestez, tant Grecs, Latins, que Francois, et plusieurs vers sur lesdicts Anagrammes, avec une Ode a la Reine, Troyes, chez Jean Oudot, 1601.

Caussin, Nicolas S.J., La Cour sainte du Père Nicolas Caussin de la Compagnie de Jésus, mise en bel ordre, avec une notable augmentation des Vies des personnes illustres de la Cour, tant du vieil que du nouveau Testament, et augmentée en cette dernière édition de la vie de lAutheur, et de diverses Histoires, Paris, chez Jan du Bray, 1653.

Caussin, Nicolas S.J., Polyhistor Symbolicus, Electorum Symbolorum et Parabolarum historicarum stromata, XII. Libri completens, Parisiis, sumptibus Romani de Beauvais, 1618.

Charpentier, François, De lExcellence de la Langue françoise par M. Charpentier de lAcadémie Françoise, Paris, chez Claude Barbin, 1683.

Cicogna, Emanuele Antonio, Delle Iscrizioni veneziane raccolte ed illustrate da Emanuele Antonio Cicogna cittadino veneto, Vol. III, Venezia, Giuseppe Picoti, 1830.

Crescimbeni, Giovanni Mario, Storia dellAccademia degli Arcadi istituita in Roma lanno 1690, per la coltivazione delle scienze, delle lettere umane e della poesia, scritta da Giovanni Mario Crescimbeni, Primo Custode generale, pubblicata lanno 1712, Londra, T. Becket, 1804.

Cressolles, Louis de S.J., Vacationes autumnales siue de perfecta oratoris actione et pronunciatione Libri III In quibus e scriptorum elegantiarum monumentis, gestuum et uocum rationes non indocta copia et uarietate explicantur, et uitia in agendo notantur. Opus omnibus eloquentiæ studiosis et qui uel sacro uel profano in loco publice dicunt, utilissimum, Lutetiæ, ex officina Nivelliana, Sebastianus Cramoisy, 1620.

Da Falgano, Giovanni, Ippolito, Ecuba, Christus patiens. Volgarizzamenti inediti dal greco, éd. L. Caciolli, coll. « Studi », Firenze, 1995.

584

Da Falgano, Giovanni, Opre et giornate ; Scudo di Hercole ; Theogonia. Volgarizzamenti inediti dal greco, éd. L. Caciolli, coll. « Studi », Firenze, 1998.

Delminio, Giulio Camillo, Le Idee, overo Forme della oratione da Hermogene considerate et ridotte in questa lingua per M. Giulio Camillo Delminio []. A questo saggiunge lartificio della bucolica di Virgilio spiegato dal detto M. Giulio Camillo, opere novamente mandate in luce da Gio. Domenico Salomoni, Udine, appresso G.B. Natolini, 1594.

Dolet, Étienne, Dialogus de imitatione ciceroniana 1535 aduersus D. Erasmum Roterodamum pro Ch. Longolio, Lyon, S. Gryphe, 1535.

Du Vair, Guillaume, De lÉloquence française, et des raisons pour quoy elle est demeuree si basse par le Sr. du V.[air] Pr. au Parl. de Provence, Paris, chez Abel LAngelier, 1610.

Érasme, Désiré, De Duplici Copia rerum ac Verborum, Commentarii duo. Ab Authore ipso diligentissime recogniti, et emaculati, atque in plerisque locis aucti, Argentorati, ex ædibus Schurerianis, 1513.

Érasme, Désiré, De Recta Latini Græcique Sermonis pronuntiatione Des. Erasmi Roterodami Dialogus. Eiusdem dialogus cui titulus, Ciceronianus, siue, De optimo genere dicendi. Cum aliis nonnullis, quorum nihil non est nouum, apud inclytam, Basileæ, in officina Frobeniana, 1528.

Érasme, Désiré, De Recta Latini Græcique Sermonis pronuntiatione Des. Erasmi Roterodami Dialogus. Eiusdem Dialogus cui titulus, Ciceronianus, siue, De optime generi dicendi. Cum aliis nonnullis, quorum nihil non est nouum, Parisiis, ex officina Simonis Colinæ, 1528.

Érasme, Désiré, Omnia Opera Des. Erasmi [] quæcunque ipse autor pro suis agnouit, nouem tomis distincta [] cum præfatione Beati Rhenani [] uitam autoris describente…, Basileæ, per H. Frobenium et N. Episcopium, 1540, 9 tomes en 7 vol.

Ernesti Johann Christian Gottlieb, Lexicon Technologiæ Græcorum Rhetoricæ congessit et animaduersionibus illustrauit I.C.G. Ernesti. Philos. Prof. Lips., Lipsiæ, sumptibus Caspari Fritsch, 1795 ; Hildesheim / Zürich / New York, 1983.

Fabricius, Johann Albert, Bibliothecæ græcæ uolumen decimum siue reliqua partis ultimæ libri V, Hamburgi, Væ Liebezeitiæ et Theodori Tophoni Felginer, 1721.

Fortiguerra, Scipione, Oratio de laudibus litterarum græcarum, Lutetiæ, in officina Gormontiana, 1517.

Fouqueray, Henri S.J., Histoire de la Compagnie de Jésus en France. Des origines à la suppression (1528-1762), Paris, 1910-1915, 5 vol.

Galluzzi, Tarquinio, Orationes, Parisiis, apud Sebastianum Chapellet, 1619.

Goulu, Nicolas, Oratoriæ Facultatis breue compendium ex Cicerone et Quintiliano per Nicolaum Gulonium Carnutensem collectum ad D. Iacobum Carpentarium Regii Burgundorum gymnasii Principem, Coloniæ, apud Maternum Cholinum, 1559.

Gracián, Baltazar, Arte de ingenio, Tratado de la agudeza, En que se explican todos los modos, y diferencias de Conceptos por Lorenço Gracián, Madrid, Roberto Lorenço, 1642.

585

Gracián, Baltazar, La Pointe ou lart du génie, trad. M. Gendreau-Massaloux, P. Laurens, coll. « Idea », Lausanne/Paris, 1983.

Guez de Balzac, Jean-Louis, Lettre de M. de Balzac à M. de Scudéry, sur ses observations du Cid, et la response de M. Scudéry à M. de Balzac. Avec la lettre de M. de Scudéry à Messieurs de lAcadémie françoise, sur le jugement quils ont fait du Cid et de ses observations, Paris, A de Sommaville, 1638.

Guez de Balzac, Jean-Louis, Œuvres de J.-L. de Guez Sieur de Balzac Conseiller du Roy en ses conseils. Lun des premiers académiciens, publiées sur les anciennes éditions par L. Moreau, Paris, Jacques Lecoffre, 1854, 2 vol.

Guez de Balzac, Jean-Louis, Œuvres de Monsieur de Balzac, divisées en deux tomes [publiées par Valentin Conrart], Paris, chez Louis Billaine, 1665, repr. Genève, Slatkine Reprints, 1971.

Guez de Balzac, Jean-Louis, Œuvres diverses (1644), éd. R. Zuber, coll. « Sources classiques », Paris, 1995.

Guez de Balzac, Jean-Louis, Socrate chrestien, éd. J. Jehasse, coll. « Sources Classiques », Paris, 2008.

Kohl, Ricardus, De Scholasticarum Declamationum Argumentis ex historia petitis. Dissertatio inauguralis quam ad summos in philosophia honores ab amplissimo philosophorum ordine Monasteriensi rite impetrandos scripsit Ricardus Kohl, Paderbornæ, Schoningh, 1915.

La Fontaine, Jean de, Œuvres complètes, éd. J.-P. Collinet, coll. « La Bibliothèque de la Pléiade », Paris, 1991.

Lagnier, Pierre, Les Sentences illustres de M.T. Cicéron et les Apophthegmes, avec quelques sentences de piété, recueillies des œuvres du mesme Cicéron ; aussi les plus remarquables sentences tant de Térence que de plusieurs autres autheurs et les sentences de Démosthène []. Le tout traduit nouvellement de latin en françois [] par François de Belle-Forest., Rouen, chez Thomas Daré, 1610.

Lambin, Denis, De Philosophia, cum arte dicendi coniugenda. Oratio habita in gymnasio Samarobrinensi a. d. VII Idus Ianuarias, anno 1568, pridie quam Orationem Æschinis [] explicaret, Lutetiæ, apud Ioannem Bene Natum, 1568.

Langbaine, Gerhard : voir Longin.

La Ramée, Pierre de, In Ciceronis Orationes et scripta nonnulla omnes quæ hactenus haberi potuerunt prælectiones : quarum catalogum uersa pagina exhibebit recens in unum uolumen ordine congesta et accurate emendatæ adiecto indice…, Francofurti, apud hæredes Andreas Wecheli, 1582.

La Ramée, Pierre de, M. Tulli Ciceronis De Optimo Genere Oratorum præfatio in contrarias Æschinis et Demosthenis orationes P. Rami eloquentiæ et philosophiæ professoris prælectione illustrata, Parisiis, apud Andream Wechelun, 1556.

Lazzari, Pietro S.J., Miscellaneorum ex Mss. Libris Bibliothecæ Collegii Romani Societatis Iesus, Tomus II, Romæ, 1758.

586

Lazzaroni G.M., Miscellanea di varie operette a sua Eccelenza Angelo Maria Abate Labia, Patrizio Veneto, Tomo quinto, Venetia, appresso Gio. Maria Lazzaroni, 1761.

Le Fèvre, Tanneguy : voir Longin.

Le Roy, Loys, Deux Oraisons françoises de Loys Le Roy, prononcées par luy à Paris avant la Lecture de Demosthene Prince des Orateurs ; au mois de Fevrier, 1576. Lune, des Langues doctes et vulgaires, et de lusage de lEloquence. Lautre, de lEstat de lancienne Grece, depuis son commencement iusque à ce quelle fut asservie par les Macedoniens : necessaire à sçavoir pour lintelligence des meilleurs Autheurs Grecs, et utile pour la consideration des troubles et changemens qui advindrent lors, conformes à ceux du temps present, Paris, Frederic Morel, 1576.

Le Roy, Loys, Le Premier, Second et Dixième Livre de la justice, ou de la république de Platon, Quatre Philippiques de Démosthène. Sermon de Théodorite, évesque de Cyropoli, de la providence et justice divine. Le tout traduit de grec en françois par Loys Le Roy, Paris, Sebastien Nyvelle, 1555.

Le Roy, Loys, Sept Oraisons de Démosthène, prince des orateurs, à sçavoir, trois Olynthiaques et quatre Philippiques [] traduittes de grec en françois par Loys Le Roy, dict Regius…, Paris, Frederic Morel, 1575.

Lipse, Juste, C. Cornelii Taciti Historiarum et Annalium qui existant, Iusti Lipsi Studio emendati et illustrati : Ad Imp. Maximilianum II. Aug. P.F. Eiusdem Taciti liber de Moribus germanorum Iulii Agricolæ uita. Incerti scriptoris Dialogus de oratoribus sui temporis. Ad C.V. Ioannem Sambucum, Antuerpiæ, Ex officina Christophori Platini, 1574.

Lipse, Juste, Epistolica Institutio, excerpta e dictantis eius ore, Anno 1587 mense Iunio. Adiuctum est Demetrii Phalerei eiusdem argumenti scriptum, Lugduni Batavorum, ex officina Plantiniana, apud Franciscum Raphelengium, 1591.

Lipse, Juste, Opera omnia quæ ad criticam proprie spectant, quibus accessit electorum liber secundus nouus nec ante editus…, Antverpiæ, apud C. Plantin, 1585.

Manolessi, Carlo : voir Longin.

Manuzio, Aldo, Cinque Orationi di Demostene et una di Eschine, tradotte di lingua Greca in Italiana, secondo la verità de sentimenti, Venetia, Aldus [A. Manuzio], 1557.

Manuzio, Aldo, Demosthenis Orationes duæ et septuaginta. Libanii sophistæ in eas ipsas orationes argumenta. Vita Demosthenis per Libanium. Eiusdem uita per Plutarchum, éd. Aldus Manitius et Scipio Fortiguerra, Venetiis, in ædibus Aldi, 1504.

Manuzio, Aldo, Rhetores in hoc uolumine habentur hi Aphthonii sophistæ progymnasmata. Hermogenis ars rhetorica. Aristotelis rhetoricorum ad Theodecten libri tres. Eiusdem rhetorice ad Alexandrum. Eiusdem ars poetica. Sopatri rhetoris quæstiones de componendis declamationibus []. Cyri sophistæ differentiæ statuum. 587Dionysii Alicarnasei ars rhetorica. Demetrii Phalerei de interpretatione. Alexandri sophistæ de figuris sensus et dictionis. Adnotationes innominati de figuris rhetoricis. Menandri rhetoris divisio causarum in genere demonstratiuo. Aristeidis de civili oratione. Eiusdem de simplici oratione. Apsini de arte rhetorica præcepta, tomus I, Venetiis, in ædibus Aldi, 1508.

Manuzio, Paolo, De Oratore Ciceronis ad Q. fratrem libri III. Corrigente Paulo Manutio, Aldi Filio. De claris oratoribus Ciceronis liber []. Variæ lectiones en antiquis libris, et ex ingenio. Corrigente Paulo Manutio, Venetiis, apud Aldi filios, 1546.

Manuzio, Paolo, Epistolarum libri XIV cum summaris ac notis, juventuti scholaticæ apprime utilissimis Ioannis Kirchmanni, indicibus quorum altero nomina quibus epistulæ sunt missæ altero eorum quib us Præfationes sunt inscripta adjectis, Lubecæ, sumptibus Alberti Hekelmanni, 1665.

Manuzio, Paolo, Lettere volgari di Paolo Manuzio divise in quattro libri, Venetia, [Alde], 1560.

Manuzio, Paolo, Tre libri di lettere volgari di Paolo Manutio, Venetia, [Alde], 1556.

Manuzio, Paolo : voir Longin.

Marcile, Théodore, Orationes IV de laudibus Academiæ parisiensi item aliæ V. De lingua latina, Parisiis, ex typis D. a Prato, 1586.

Mascardi, Agostino, Orationi di Agostino Mascardi. Al Signor Gio. Giacomo Lomellino, Genova, per Giuseppe Pavoni, 1622.

Melanchthon, Philippe, Elementorum rhetorices Libri duo, Haganoæ, apud Iohannem Secerium, 1532.

Meusnier de Querlon, Anne-Gabriel, Journal du voyage de Michel de Montaigne en Italie, par la Suisse et lAllemagne en 1580 et 1581 avec des Notes par M. de Querlon, tome second, À Rome, et se trouve à Paris, chez Le Jay, 1774.

Montaigne, Michel de, Essais, éd. E. Naya, D. Reguig, A. Tarrête, coll. « Folio classique », Paris, 2009, 3 vol.

Montaigne, Michel de, Journal de voyage en Italie par la Suisse et lAllemagne, éd. F. Rigolot, Paris, 1992.

Muret, Marc-Antoine, Catulus. Et in eum commentarius M. Antonii Mureti, Venetiis, apud Paulum Manutium, 1554.

Muret, Marc-Antoine, Juvenilia, éd. V. Leroux, coll. « Travaux dHumanisme et de Renaissance », Genève, 2009.

Muret, Marc-Antoine, Opera omnia, ex mss. aucta et emendata cum breui adnotatione Davidis Ruhnkenii, studiose ab se recognita, emendata, aucta, selectisque aliorum et suis adnotationibus instructa accurate edidit Carolus Henricus Frotscher, Genève, Lipsiæ, sumptus fecit et venumdat Serigiana libraria, 1834-1841, 3 vol. ; repr. Genève, Slatkine, 1971.

Muret, Marc-Antoine, Opera omnia, Tomus II. Epistolas Mureti continens, quæ extant in lipsiensi ejusdem editione anni 1724, additis præterea epistolis Mureti 588eiusdem ex collectione Io. Michælis Bruti edita Lugduni 1561, Veronæ, apud Io. Albertum Tumermanum, 1727.

Muret, Marc-Antoine, Orationum uolumen secundum. Quæ nunc recens excussæ sunt, et ex ordine in Indice recensentur quam in caussam et rem habitæ fuerint, Venetiis, apud Franciscum Francisium Senensem, 1591.

Muret, Marc-Antoine, Orationum uolumina duo. Editio noua. Castigata, duabus Orationibus antea non editis aucta, et scholiis uiri eruditi ad marginem positis, quæ artificium indicant, recens illustrata, Lugduni, apud Claudium Morillon, 1609, 2 tomes en 1 vol.

Muret, Marc-Antoine, Variarum lectionum libri VIII [] in quibus Græcorum testimonia in sermonem latinum pridem conuersa per Nicolaum Nathanælum Cretensem, nunc multo quam antea emendatiora in lucem prodeunt, cum gemino indice [] per Ioan. Nicodonum Sammaxentinum, Parisiis, apud Marcum Locqueneulx, 1578.

Negrone, Giulio, Orationes XXV nunc primum in gratiam studiosorum in Belgio editæ et ab auctore recognitæ, Duaci, Ioannis Bogardi, 1614.

Ogier, François, Apologie pour Monsieur de Balzac, éd. J. Jehasse, coll. « Images et témoins de lâge classique », Saint-Étienne, 1977.

Ogier, François, Apologie pour Monsieur de Balzac, Paris, chez Claude Morlot, 1627.

Omphalius, Jacob, De Elocutionis imitatione ac apparatu liber unus, auctore Iacobo Omphalio [] nunc postremo accurata recognitione ab eodem emendatus [] auctus et locupletatus, ad Bernhardum filium. His accesserunt Io. Francisci Pici Mirandulæ ad Petrum Bembum et Petri Bembi ad Io. Franciscum Picum Mirandulam de imitatione epistolæ duæ, Paris, Guillaume Iuliens, 1575.

Oroux, Philippe, Histoire ecclésiastique de la Cour de France où lon trouve tout ce qui concerne lhistoire de la Chapelle et des principaux Officiers Ecclésiastiques de nos Rois, par lAbbé Oroux, Chapelain du Roi, Abbé de Fontaine-le-comte, Paris, Imprimerie Royale, 2 vol.

Orsi, Giovanni, Considerazioni del Marchese Giovan-Gioseffo Orsi bolognese, sopra la Maniera di ben pensare ne Componimenti, Già pubblicata dal Padre Domenico Bouhours della Compagnia di Gesù. Saggiungono tutte le Scritture, che in occasione di questa letteraria Contesa uscirono a favore, e contro al detto Marchese Orsi. Colla di lui Vita, e colle sur Rime in fine, Modena, appresso Bartolomeo Soliani, 1735, 2 vol.

Pagano, Pietro : voir Longin.

Papon, Jean, Rapport des deux princes déloquence grecque et latine, Démosthènes et Cicéro, à la traduction daucunes leurs Philippicques, par M. J.P.…, Lyon, Maurice Roy et Loys Pesnot, 1554.

Patrizi, Francesco, Della Poetica di Francesco Patrici. La Deca Istoriale, nella quale, con dilettevole antica novità, oltre a Poeti, e lor poemi innumerabili, che 589vi si contano : si fan palesi, tutte le cose compagne, e seguaci dellantiche poesie. E con maravigliosa varietà, e notizia di cose, maraviglioso piacere, ed utile, si pone avanti à leggitori. E si gittano i veri fondamenti allarte del poetare alla Ser[enissi]ma Madama Lucrezia da Este duchessa dUrbino, Ferrara, per Vittorio Baldini, 1586.

Patrizi, Francesco, Della Poetica di Francesco Patrici, La Deca Disputata. Nella quale, e per istoria, e per ragioni, e per autorità de grandi antichi, si mostra la falsità delle più credute vere opinioni, che di Poetica, à di nostri vanno intorno. Et vi è aggiunto il Trimerone del medesimo, in risposta alle oppositioni fatte dal Signor Torquato Tasso al parer suo scritto in diffesa dellAriosto. AllIllustriss. ed Eccell[entissi]mo S.D. Ferrando Gonzaga, Ferrara, per Vittorio Baldini, 1586.

Patrizi, Francesco, Della Retorica dieci dialoghi. Di M. Francesco Patritio. Nelli quali si favella dellarte oratoria con ragioni repugnanti allopinione, che intorno a quella hebbero gli antichi scrittori, Venetia, appresso Francesco Senese, 1562.

Pearce, Zachary : voir Longin.

Perion, Joachim, Dialogorum de linguæ origine, eiusque cum Græca cognatione libri quatuor, Parisiis, apud Sebastianum Niuellum, 1555.

Perion, Joachim, Dialogues : de lorigine du français et de sa parenté avec le grec, éd. G. Demerson, A. Jacquetin, coll. « Textes de la Renaissance », Paris, 2013.

Perpiñá, Pedro Juan S.J., Orationes duodeuiginti. Editio noua, cui accesserunt orationes quinque, a totidem eiusdem Societatis presbyteris Romæ primum dictæ, Lugduni, sumptibus I. de Gabiano et S. Girard, 1603.

Perse (Auli Persi Flacci) Satirarum liber. Isaacus Casaubonus recensuit, et commentario libro illustrauit. Tertia editio, auctior et emendatior ex ipsius Auctoris codice : cura et opera Merici Casauboni, Is. F. accessit et græcorum, Vbi opus erat, interpretatio, Londini, M. Flescher, R. Mynne, 1647, 2 parties en 1 vol.

Pico Della Mirandola, Giovanni Francesco, Physici libri duo. I. De appetitu primæ Materiæ ad cardinalem S. Mariæ in porticum. II. De elementis ad Cardinalem Gurcensem, et Rhetorici duo, de imitatione ad Petrum Bembum, Petri Bembi de imitatione liber unus, Basileæ, 1518.

Pietra, Gabriello di : voir Longin.

Pinelli, Niccolò : voir longin.

Pizzimenti, Domenico : voir Longin.

Poliziano, Angelo, Epistolarum libri XII. Eiusdem Præfatio in Suetonii Tranquilli expositionem. Accessit præterea eorum, quæ græcæ sunt, accuratissima interpretatio, Hanoviæ, apud Guilielmum Antonium, 1604.

Portus, Francesco, Ὁι ἐν τῇ ῥητορικῇ τέχνῃ κορυφαῖοι Ἀφθόνιος Ἑρμογένης ΔΛογγίνος Aphthonius, Hermogenes et Dionysius Longinus præstantissimi artis Rhetorices magistri, Francisci Porti, Cretensis Opera industriaque illustrati atque expoliti, Anchora, apud I. Crispinum, 1569.

590

Possevino, Antonio, Bibliothecæ selectæ de ratione studiorum in facultatibus, quæ in pagina frequenti indicantur. Recognita nouissime ab eodem et aucta []. Triplex additur index, Venetiis, apud Altobellum Salicatum, 1603.

Possevino, Antonio, Cicero collatus cum ethnicis, et sacris scriptoribus ad bibliothecam selectam auctoris pertinens quo agitur de ratione conscribendi epistolas de arte dicendi, etiam ecclesiasticas, Lugduni, apud Ioannem Pillehotte, 1593.

Ramus, Petrus : voir La Ramée, Pierre.

Rapin, René, Discours sur la comparaison de léloquence de Démosthène et de Cicéron, Paris, chez Thomas Jolly, 1670.

Rapin, René, Discours sur la comparaison de leloquence de Demosthene et de Ciceron, A Paris, chez Denys Thierry, 1670.

Rapin, René, Les Reflexions sur leloquence, la poetique, lhistoire et la philosophie avec le jugement quon doit faire des Auteurs qui se sont signalez, dans ces quatre Parties des belles Lettres, Paris, François Muguet, 1684, 2 tomes en 1 vol.

Reggio, Carlo S.J., Orator christianus Caroli Regii e Societate Iesu, Moguntiæ, apud Ioannem Albinum, 1613.

Robortello, Francesco, De Artificio Dicendi liber Liber ejusdem tabulæ oratoriæ in oratione Ciceronis qua gratias agit Senatui post reditum, in oratione pro Milone, in oratione pro Cn. Plaucio, Bononiæ, typis Benatii, 1567.

Robortello, Francesco, In librum Aristotelis De Arte Poetica explicationes, qui ab eodem authore, ex manuscriptis libris, multis in locis emendatus fuit, ut iam difficillimus, ac obscurissimus liber a nullo ante declaratus facile ab omnibus possit intelligi, Florentiæ, in Officina Laurentii Torrentini, 1548.

Robortello, Francesco : voir Longin.

Saint-Paul, Charles de : voir Vialart, Charles.

Scaliger, Jules-César, Criticus, Poetices Libri septem. Ad Sylvium filium. Editio tertia, s.l., apud Petrum Santandreanum, 1586.

Scaliger, Jules-César, De Causis Linguæ latinæ libri tredecim, Lugduni, apud Seb. Gryphium, 1540.

Scaliger, Jules-César, Exotericarum exercitationum liber quintus decimus de subtilitate ad Hieronymum Cardanum, Lutetiæ, Fredericum Morellum, 1557.

Scaliger, Jules-César, La poétique livre V. Le critique, éd. J. Chomarat, coll. « Travaux dHumanisme et Renaissance », Genève, 1994.

Scaliger, Jules-César, Oratio pro M. Tullio Cicerone contra Ciceronianum Eras. Respondentibus illustrata a Meliore Adamo Sil. Accessit Iusti Lipsi oratio Pro defendendo Cicerone in criminibus ipsi objectis item Vita Iulii Cæsaris Scaligeri cum indice uerborum et rerum : nec non elencho librorum Ciceronis, Heildebergæ, typis Iohannis Lancellotti, 1618.

Scaliger, Jules-César, Oratio pro M. Tullio Cicerone contra Des. Erasmum (1531), éd. M. Magnien, J. Chomarat, coll. « Travaux dHumanisme et Renaissance », Genève, 1999.

591

Schott, Andreas, Cicero a calumnis uindicatus qui est Tullianarum quæstionum And. Schotti Antuerp. S.I. Liber V Favoni eulogi Carthagin. In Cic. Somnium Scipionis disputatio nunc primum in lucem edita, Antuerpiæ, apud heredes Martini Nutii, 1613.

Schott, Andreas, M. Tulli Ciceronis orationes duobus tomis distinctæ. Pari eiusdem Alexandri Scoti studio dissectæ, et illustratæ. Eorum demque D. Lambini et Fuluii Vrsini emendationum rationibus auctæ. Tomus primus qui est operum Ciceronis tomus tertius, Lugduni, sumptibus Iohannes Pillehotte, 1610.

Séguier de Saint-Brisson, Sidoine, Notices et extraits des manuscrits de la bibliothèque du roi…, vol. XIV, 2e partie, Paris, Imprimerie royale, 1843.

Sommervogel, Carlos S.J., Bibliothèque de la Compagnie de Jésus, Bruxelles/Paris, O. Schepens, A. Picard, 1890-1932, 12 vol.

Sturm, Johannes, De Imitatione oratoria libris tres cum scholis eiusdem authoris, antea nunquam in lucem editi, Argentorati, imprimebat Bernhardus Iobinus, 1574.

Sturm, Johannes, De Ratione inueniendi oratoria, libri IIII latinitate donati, et scholis explicati atque illustrati a Ioanne Sturmio, Argentorati, excudit Iosias Rihelius, 1570.

Sturm, Johannes, Scholæ in libros duos Hermogenis de formis orationum seu dicendi generibus, Argentorati, I. Rihelius, 1571.

Sturm, Johannes, Scholæ in librum Hermogenis de ratione tractandæ grauitatis occultæ, Argentorati, I. Rihelius, 1571.

Tesauro, Emanuele, Il Cannochiale aristotelico, o sia Idea delle argutezze heroiche, vulgarmente chiamate imprese, e di tutta larte simbolica et lapidaria… esaminata in fonte co rettorici precetti del divino Aristotele, che comprendono tutta la Rettorica, et Poetica elocutione, del conte D. Emanuele Tesauro, Torino, per G. Sinibaldo, 1654.

Tollius, Jakob : voir Longin

Trébizonde, Georges de, Rhetoricorum Libri quinque. Indicem caput ac rerum in hoc opere contenarum, in calcem operis reiecimus, Lugduni, apud Seb. Gryphium, 1547.

Valladier, A. S.J., Partitiones oratoriæ seu de oratore perfecto, opus ad sacrum etiam instituendum concionatorem pernecessarium, Paris, Pierre Chevalier, 1621.

Vialart, Charles, Tableau de léloquence françoise où se voit la maniere de bien escrire par le R.P. Charles de S. Paul abbé et supérieur général de la Congrégation de Nostre Dame de Feuillans, Paris, 1632.

Viperano, Giovanni Antonio, M.T. Ciceronis de Optimo Genere oratorum commentarius, Antuerpiæ, Christophori Plantini, 1581.

Vossius, Gerardus Joannes, Commentariorum rhetoricorum, siue oratoriarum institutionum libri, sex, ita tertia hac editione castigati, atque aucti ut nouum opus uideri possint, Lugduni Batauorum, ex officina Ioannis Maire, 1630.

592

Yriarte, Juan de, Regiæ Bibliothecæ Matritensis traditur codices græci mss… excussit, recensuit, notis, indicibus, anecdotis pluribus euulgatis illustrauit. Opus regiis auspiciis et sumptibus in lucem editum, Matriti, e typographia Antonii Perez de Soto, 1769.

Études

Ouvrages

Acta Conventus neo-latini Turonensis. Troisième Congrès international détudes néo-latines, Tours (Université François Rabelais septembre 1976), dir. J.-C. Margolin, coll. « De Pétrarque à Descartes », Paris, 1980, 2 vol.

Actes du Colloque international « Un classicisme ou des classicismes ? » (Reims, 5-7 juin 1991), dir. G. Forestier, J.-P. Néraudau, Pau, 1995.

Aquaro Graziosi, Maria Teresa, LArcadia : trecento anni di storia, coll. « Quaderni dellUfficio centrale per i beni librari e gli istituti culturali », Roma, 1991.

Arrighetti, Graziano, Poeti, eruditi e biografi. Momenti della riflessione dei Greci sulla letteratura, coll. « Biblioteca di Studi Antichi », Pisa, 1987.

Arrighetti, Graziano, Satiro. Vita di Euripide, coll. « Studi Classici e Orientali », Pisa, 1964.

Ars/Technè. Il manuale tecnico nella civiltà greca e romana, Atti del convegno internazionale (Chieti-Pescara, 29-30 ottobre 2001), dir. M.S. Celentano, Alessandria dellOrso, 2003.

Auerbach, Erich, Studi su Dante, trad. M.L. De Pieri Bonino, coll. « Universale Economica-Saggi », Milano, 2005.

Aullón de Haro, Pedro, La Sublimidad y lo Sublime, Madrid, 2006.

Autour du Journal de voyage de Montaigne (1580-1980), Actes des Journées Montaigne (Mulhouse-Bâle 1980), dir. F. Moureau, R. Bernoulli, Genève-Paris, 1982.

Axelsson, Karl, The Sublime. Precursors and British Eighteenth-Century Conceptions, Bern, 2007.

Baillie, John, An Essay on the Sublime, Los Angeles, W.A. Clark Memorial Library, Univ. of California, 1953.

Bellini, Eraldo, Agostino Mascardi tra « ars poetica » e « ars historica », coll. « Bibliotheca erudita. Studi e documenti di storia e filologia », Milano, 2002.

Berra, Luigi, LAccademia delle Notti Vaticane fondata da S. Carlo Borromeo. Con tre appendici di documenti inediti, Roma, 1915.

593

Bertana, Emilio, In Arcadia : saggi e profili, coll. « Nuova biblioteca di letteratura, storia e arte », Napoli, 1909.

Beugnot, Bernard, Zuber, Roger, Boileau. Visages anciens, visages nouveaux, 1665-1970, Montréal, 1973.

Beugnot, Bernard, Guez de Balzac, coll. « Bibliographica. Bibliographie des écrivains français », Paris/Roma, 2001.

Bibliotheca Lipsiana Bruxellensis : les livres de Juste Lipse conservés à la Bibliothèque royale de Belgique : publiés à loccasion de lexposition « Constance et inconstance » (Bruxelles 2006-2007), dir. R. Adam, M. de Schepper, coll. « Musée de la Maison dÉrasme », Brussel, 2006.

Blanco, Mercedes, Les Rhétoriques de la pointe : Baltasar Gracián et le conceptisme en Europe, coll. « Bibliothèque Littéraire de la Renaissance », Paris, 1992.

Bolzoni, Lina, LUniverso dei poemi possibili, coll. « Strumenti di ricerca », Roma, 1980.

Bombart, Mathilde, Guez de Balzac et la querelle des Lettres. Écriture, polémique et critique dans la France du premier xviie siècle, coll. « Lumière Classique », Paris, 2007.

Bonfantini, Massimo Achille, Zoppi, Sergio, Les Réflexions sur Longin et pages choisies de toute son œuvre à lexclusion de l« Art Poétique », coll. « Collana di Classici Francesi », Torino, 1965.

Brody, Jules, Boileau and Longinus, coll. « Histoire des Idées et Critique Littéraire », Genève, 1958.

Calcante, Cesare Marco, « Genera Dicendi » e retorica del sublime, coll. « Biblioteca di Materiali e discussioni per lanalisi dei testi classici », Pisa-Roma, 2000.

Camassa, Giorgio, La Biografia. Lo spazio letterario della Grecia antica. Vol I. La produzione e la circolazione del testo. Tomo III. I Greci e Roma, dir. G. Cambiano, L. Canfora, D. Lanza, Roma, p. 303-332.

Carini, Isidoro, LArcadia dal 1690 al 1890. Memorie storiche, Volume I. Contributo alla storia letteraria dItalia del secolo xvii e de principi del xviii, Roma, 1891.

Castelli, Patrizia, Francesco Patrizi, filosofo platonico nel crepuscolo del Rinascimento, coll. « Pubblicazioni dellUniversità di Ferrara », Firenze, 2002.

Cave, Terence, « Cornucopia ». Figures de labondance au xvie siècle : Érasme, Rabelais, Ronsard, Montaigne, trad. G. Morel, coll. « Argô », Paris, 1997.

Chantraine, Pierre, Dictionnaire étymologique de la langue grecque. Histoire des mots, Paris, 1984-1990, 2 vol.

Chiron, Pierre., Un Rhéteur méconnu : Démétrios (Ps-Démétrios de Phalère). Essai sur les mutations de la théorie du style à lépoque hellénistique, coll. « Textes et Traditions », Paris, 2001.

Chomarat, Jacques, Grammaire et rhétorique chez Érasme, coll. « Les Classiques de lHumanisme », Paris, 1981, 2 vol.

594

Civardi, Jean-Marc, La Querelle du « Cid » (1637-1638), édition critique intégrale, coll. « Sources classiques », Paris, 2004.

Clements, Robert J., Michelangelos Theory of Art, New York, 1961.

Cooper, Richard, « Litteræ in tempore belli » : études sur les relations littéraires italo-françaises dItalie, coll. « Travaux dHumanisme et Renaissance », Genève, 1997.

Cornilliat, François, « Or ne mens ». Couleurs de léloge et du blâme chez les « grands rhétoriqueurs », coll. « Bibliothèque Littéraire de la Renaissance », Paris, 1994.

Costil, Pierre, André Dudith, humaniste hongrois 1583-1589. Sa vie, son œuvre et ses manuscrits, coll. « Études Anciennes », Paris, 1935.

Curtius, Ernst Robert, La Littérature européenne et le Moyen Âge latin, trad. J. Bréjoux, Paris, 1956.

Dainville, François de, LÉducation des jésuites (xvie-xviie siècles), coll. « Le sens commun », Paris, 1978.

Dejob, Charles, Marc-Antoine Muret, un professeur français en Italie dans la seconde moitié du seizième siècle, Paris, 1881 ; Genève, 1970.

Dihle, Albrecht, Die Entestehung der historischen Biographie, coll. « Sitzungsberichte der Heidelberger Akademie der Wissenschaften. Philosophisch-historische Klasse », Heidelberg, 1987.

Dihle, Albrecht, Studien zur griechischen Biographie, coll. « Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Göttingen. Philologisch-historische Klasse », Göttingen, 1956.

Dire lévidence (Philosophie et rhétorique antiques), dir. C. Lévy, L. Pernot, coll. « Cahiers de philosophie de lUniversité de Paris XII-Val de Marne », Paris, 1997.

Du sublime, dir. J.-F. Courtine, M. Deguy, E. Escoubas et alii, coll. « Extrême contemporain », Paris, 1988.

Dupond-Ferrier, Gustave, Le Collège de Clermont ou lycée Louis le Grand, Paris, 1921.

Egerton, Francis Henry, A Fragment of an Ode of Sappho from Longinus ; also an Ode of Sappho from Dionysius Halicarn, Paris, s. d. [1815].

Éloquence et rhétorique chez Cicéron. Sept exposés suivis de discussions, dir. W. Strohl, G. Calboni, A. Michel et alii, coll. « Entretiens sur lAntiquité Classique », Vandœuvres-Genève, 1982.

Ernout, Alfred, Meillet, Antoine, Dictionnaire étymologique de la langue latine. Histoire des mots, add. J. André, Paris, 2001.

Fumaroli, Marc, Héros et orateurs. Rhétorique et dramaturgie cornéliennes, coll. « Titre courant », Genève, 1996.

Fumaroli, Marc, LÂge de léloquence. Rhétorique et « res literaria » de la 595Renaissance au seuil de lépoque classique, coll. « Bibliothèque de Lévolution de lHumanité », Paris 1994 [Genève, Droz, 1980].

Gallo, Italo, La Biografia greca. Profilo storico e breve antologia di testi, coll. « Studi di filologia, letteratura, storia e archeologia del mondo classico », Salerno, 2005.

Gallo, Italo, Studi sulla biografia greca, coll. « Storie e testi », Napoli, 1997.

Gasté, Armand, La Querelle du « Cid ». Pièces et pamphlets publiés daprès les originaux, Genève, 2011 [Paris, H. Welter, 1898].

Gillot, Hubert, La Querelle des anciens et des modernes en France. De « La Défense et Illustration de la langue française » aux « Parallèles des anciens et des modernes », Genève, 1968 [Nancy, 1914].

Girot, Jean-Eudes, Marc-Antoine Muret. Des Isles Fortunées au Rivage Romain, coll. « Travaux dHumanisme et Renaissance », Genève, 2012.

Goyet, Francis, Le Sublime du « lieu commun ». Linvention rhétorique dans lAntiquité et à la Renaissance, coll. « Bibliothèque Littéraire de la Renaissance », Paris, 1996.

Grosley, Pierre-Jean, Œuvres inédites []. Édition originale, collationnée sur son manuscrit, et augmentée dArticles biographiques, de Remarques et dun Discours préliminaire, éd. L.M. Patris-Debreuil, Paris, 1812-1813, 3 vol.

Hache, Sophie, La Langue du ciel. Le sublime en France au xviie siècle, coll. « Lumière Classique », Paris, 2000.

Histoire de la littérature française. Le Classicisme, éd. R. Zuber, M. Cuénin, coll. « Histoire de la littérature française », Paris, 1998.

Histoire de la rhétorique des Grecs à nos jours, dir. M. Meyer, coll. « Le Livre de poche. Biblio essais » Paris, 1999.

Il Mito dArcadia : pastori e amori nelle arti del Rinascimento. Atti del Convegno internazionale di studi (Torino, marzo 2005), dir. D. Boillet, A. Pontremoli, coll. « Biblioteca dellArchivum Romanicum », Firenze, 2007.

Il Sublime : contributi per la storia di unidea. Studi in onore di Giuseppe Martano, dir. G. Casertano, Napoli, 1983.

Jacono, Carmela, Bibliografia di Leone Allacci (1588-1669), coll. « Quaderni dellIstituto di Filologia Greca dellUniversità di Palermo », Palermo, 1962.

Jacquinet, Paul, Des prédicateurs du xviie siècle avant Bossuet, Paris, 1863.

Jehasse, Jean, Guez de Balzac et le génie romain 1597-1654, Saint-Étienne, 1977.

Juste Lipse (1547-1606) en son temps : Actes du colloque (Strasbourg, 1994), dir. Ch. Mouchel, « Colloque, congrès et conférences sur la Renaissance », Paris, 1996.

Kristeller, Paul-Oskar, « Iter Italicum », Vol. VI., Italy III and Alia itinera IV : Supplement to Italy (G-V), supplement to Vatican and Austria to Spain, London-Leiden, 1991.

596

LEredità culturale di Plutarco, dallAntichità al Rinascimento. Atti del convegno plutarcheo (Milano 1997), dir. I. Gallo, coll. « Collectanea », Napoli, DAuria, 1998.

LHarmonie entre philosophie, science et arts de lAntiquité à lÂge moderne, coll. « Atti dellAccademia Pontaniana. Supplemento N.S. », dir. P. Caye, F. Malhomme, G.M. Rispoli et alii, Napoli, 2011.

LItalie et la France dans lEurope latine du xvie au xviie siècle. Influence, émulation, traduction, dir. G. Vagenheim, M. Deramaix, Rouen, 2006.

La Littérature et le sublime, dir. P. Marot, coll. « Essais de littérature. Cribles », Toulouse, 2007.

La Statue et lempreinte. La poétique de Scaliger, dir. P. Laurens, C. Balavoine, coll. « LOiseau de Minerve », Paris, 1986.

Læmmer, Hugo, De Leonis Allatii codicibus qui Romæ in Bibliotheca Vallicellana asseruantur schediasma…, Friburgi Brisgouiæ, 1864.

Laffranque, Marie, Poseidonios dApamée (Essai de mise au point). Thèse de lUniversité de Paris, Paris, 1964.

La Querelle des Anciens et des Modernes, xviie-xviiie siècles, éd. A.-M. Lecoq, Paris, 2001.

Le Modèle à la Renaissance, dir. C. Balavoine, J. Lafond, P. Laurens, coll. « Loiseau de Minerve », Paris, 1986.

Le Sublime, dans Revue dHistoire Littéraire de la France, 86, 1, 1986).

Lecointe, Jean, LIdéal et la différence. La perception de la personnalité littéraire à la Renaissance, coll. « Travaux dHumanisme et Renaissance », Genève, 1993.

Leo, Friedrich, Die griechisch-römische Biographie nach ihrer literarischen Form, Leipzig, 1901.

Les Académies dans lEurope humaniste : idéaux et pratiques, dir. M. Deramaix, coll. « Travaux dHumanisme et Renaissance », Genève, 2008.

Les Noms du style dans lAntiquité gréco-latine, dir. P. Chiron, C. Lévy, coll. « Bibliothèque dÉtudes Classiques », Louvain/Paris/Walpole, 2010.

Lesky, Albin, Storia della letteratura greca. III. LEllenismo, dir. F. Codino, coll. « Catalogo », Milano, 1962.

Litman, Théodore A., Le Sublime en France (1660-1714), Paris, 1971.

Lo Spazio letterario della Grecia antica. Volume I. La produzione e la circolazione des testo, Tomo III. I Greci e Roma, dir. G. Cambiano, L. Canfora, D. Lanza, Roma, 1994.

Longini, « De sublimitate » Lexicon, éd. R. Neuberger-Donath, coll. « Alpha Omega », Hildesheim / Zürich / New York, 1987.

Magne, Émile, Bibliographie générale des œuvres de Nicolas Boileau-Despréaux et de Gilles et Jacques Boileau suivie des luttes de Boileau. Essai bibliographique et littéraire. Documents inédits. Quarante reproductions de titres et fac-similés dautographes, Paris, 1929, 2 vol.

597

Maier, Bruno, Rimatori dArcadia : Giambattista Felice Zappi, Faustina Maratti Zappi, Eustachio Manfredi, Carlo Innocenzo Frugon, coll. « Università degli studi di Trieste, Facoltà di Magistero », Udine, 1972.

Martini, Emidio, Catalogo di manoscritti greci esistenti nelle biblioteche italiane, Milano, 1893-1902, 2 vol.

Maylender, Michele, Storia delle Accademie dItalia, vol. V, Bologna, 1991 [Bologna, 1926-1930].

Mazzarino, Santo, Il Pensiero storico classico, vol. II, 2., coll. « Biblioteca Universale Laterza », Roma-Bari, 1990.

Meillet, Antoine : voir Ernout Alfred.

Michel, Alain, La Parole et la beauté. Rhétorique et esthétique dans la tradition occidentale, coll. « Bibliothèque de LÉvolution de lHumanité », Paris, 1994.

Momigliano, Arnaldo, Development of Greek Biography. Expanded edition, coll. « Carl Newell Jackson lectures », Cambridge Mass., 1993 [1971].

Momigliano, Arnaldo, La Naissance de la biographie en Grèce ancienne, trad. E. Oudot, Strasbourg, 1991.

Morpurgo Tagliabue, Guido, Demetrio, Dello Stile, coll. « Filologia e critica », Roma, 1980.

Mouchel, Christian, Cicéron et Sénèque dans la rhétorique de la Renaissance, coll. « Ars Rhetorica », Marburg, 1990.

Nicolas Caussin : rhétorique et spiritualité à lépoque de Louis XIII, dir. S. Conte, « Ars Rhetorica », Berlin, 2007.

Nolhac, Pierre de, La Bibliothèque de Fulvio Orsini : contributions à lhistoire des collections dItalie et à létude de la Renaissance, coll. « Bibliothèque de lÉcole des Hautes-Études. Sciences philologiques et historiques », Paris, 1887.

Pelegrín, Benito, Éthique et esthétique du Baroque. Lespace jésuitique de Baltasar Gracián, Arles, 1985.

Pernot, Laurent, LOmbre du tigre. Recherches sur la réception de Démosthène, coll. « Speculum », Napoli, 2007.

Pernot, Laurent, La Rhétorique dans lAntiquité, coll. « Références. Série Antiquité », Paris, 2000.

Régnier, Louis, Sous Louis XIII. Fragments inédits des mémoires et des lettres du P. Caussin publiés et annotés…, Paris, 1915.

Renouard, Antoine-Augustin, Annales de limprimerie des Alde, ou histoire des trois Manuce et de leurs éditions, Paris, 1803, 2 vol.

Rochemonteix, Camille de, Nicolas Caussin confesseur de Louis XIII et le cardinal de Richelieu : documents inédits, Paris, 1911.

Rochemonteix, Camille de, Un Collège jésuite au xviie et xviiie siècles. Le collège Henri IV de la Flèche, Le Mans, 1889, 4 vol.

Sabbadini, Remigio, Storia del ciceronianismo e di altre questioni letterarie nelletà della Rinascenza, Torino, 1886.

598

Saint Girons, Baldine, « Fiat lux ». Une philosophie du sublime, coll. « La République des Lettres », Paris, 1993.

Saint Girons, Baldine, Le Sublime de lAntiquité à nos jours, coll. « Littérature et Idées », Paris, 2005.

Saladin, Jean-Christophe, La Bataille du grec à la Renaissance, coll. « Histoire », Paris, 2000.

Schôll, Friedrich, Histoire de la littérature grecque profane ; depuis son origine jusquà la prise de Constantinople par les Turcs, suivie dun précis de lhistoire de la transplantation de la littérature grecque en Occident…, tome 7, Paris, 1825.

St. Marin, Demetrio, Bibliography of the Essay on the Sublime (περι υψουσ), s.l., 1967.

Steidle, Wolf, Sueton und die antike Biographie, coll. « Zetemata. Monographien zur klassichen Altertums-wissenschaft », München, 1951.

Tocanne, Bernard, LIdée de Nature en France dans la seconde moitié du dix-septième siècle. Contribution à lhistoire de la pensée Classique, coll. « Bibliothèque française et romane. Études littéraires », Paris, 1978.

Toffanin, Giuseppe, LArcadia. Saggio storico, Bologna, 1946.

Translations of the Sublime : The Early Modern Reception and Dissemination of Longinus « Peri Hupsous » in Rhetoric, the Visual Arts, Architecture and the Theatre, dir. C. van Eck, S. Bussels, M. Delbeke, J. Pieters, coll. « Intersections », Leiden, 2012.

Università, Accademie e Società scientifiche in Italia e in Germania dal Cinquecento al Settecento, dir. L. Bohem, E. Raimondi, coll. « Annali dellInstituto storico italo-germanico », Bologna, 1981.

Untersteiner, Mario, Sofisti. Testimonianze e frammenti, coll. « Biblioteca di Studi superiori. Filosofia antica », Firenze, 1949.

Vasoli, Cesare, Francesco Patrizi da Cherso, coll. « Humanistica », Roma, 1989.

Viola, Corrado, Tradizioni letterarie a confronto. Italia e Francia nella polemica Orsi-Bouhours, Verona, 2001.

Vuilleumier Laurens, Florence, La Raison des figures symboliques à la Renaissance et à lÂge classique. Études sur les fondements philosophiques, théologiques et rhétoriques de limage, coll. « Travaux dHumanisme et Renaissance », Genève, 2000.

Wilamowitz-Moellendorff, Ulrich von, Die Griechische Literatur des Altertums. Mit einer Einleitung von Ernst-Richard Schwinge. Neudruck der dritten stark verbesserten und vermehrten Auflage (1912), Stuttgart-Leipzig, 1995.

Yates, Francis A., LArt de la mémoire, trad. D. Arasse, coll. « Bibliothèque des histoires », Paris, 1987.

Youssef, Zobeidah, Polémique et littérature chez Guez de Balzac, Paris, 1972.

Zoppi, Sergio : voir Bonfantini, Massimo.

Zuber, Roger : voir Beugnot, Bernard.

Zuber, Roger, Les « Belles Infidèles » et la formation du goût classique, coll. « LÉvolution de lHumanité », Paris, 1995.

599

Articles

Alemanno, Laura, « LAccademia degli Umoristi », Roma moderna e contemporanea, III, 1, 1995, p. 97-120.

Assadollahi, Allahshokr, « Approche contrastive du traducteur : traduisibilité et intraduisibilité », Plume, 6, 13, 2011, p. 6-13.

Aubert, Sophie, « La Polémique cicéronienne contre atticistes et stoïciens autour de la santé du style », dans Les Noms du style dans lAntiquité gréco-latine, dir. P. Chiron, C. Lévy, coll. « Bibliothèque dÉtudes Classiques », Louvain/Paris/Walpole, 2010, p. 87-111.

Backès, Jean-Louis, « Le Spectre de Plutarque », Revue de littérature comparée, 298, 2, 2001 : « Les parallèles », p. 214-219.

Bellini, Eraldo, « Mascardi, Agostino », Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 71, Roma, 2008, p. 525-532.

Berra, Luigi, « Nuove notizie dellAccademia delle Notti Vaticane », Giornale storico della letteratura italiana, 81, 1923, p. 342-374.

Bignami-Odier, Jeanne, « Guide du département des manuscrits de la bibliothèque du Vatican », Mélanges darchéologie et dhistoire de lÉcole française de Rome, 51, 1934, p. 205-239.

Billaut, Alain, « LHistoire de la rhétorique dans les Vies parallèles de Plutarque : lexemple des Vies de Démosthène et de Cicéron », Revue des Études Grecques, 114, 1, 2001, p. 256-268.

Billaut, Alain, « Les Noms du style dans le Traité du sublime », dans Les Noms du style dans lAntiquité gréco-latine, dir. P. Chiron, C. Lévy, coll. « Bibliothèque dÉtudes Classiques », Louvain/Paris/Walpole, 2010, p. 221-232.

Bolzoni, Lina, « LAccademia Veneziana : splendore e decadenza di un utopia enciclopedica », dans Università, Accademie e Società scientifiche in Italia e in Germania dal Cinquecento al Settecento, dir. L. Bohem, E. Raimondi, coll. « Annali dellInstituto storico italo-germanico », Bologna, 1981, p. 117-167.

Bompaire, Jacques, « Le Pathos dans le Traité du sublime », Revue des Études Grecques, 86, 1973, p. 323-343.

Brunel, Pierre, Pageaux, Daniel-Henri, « Avant-propos », Revue de littérature comparée, 298, 2, 2001 : « Les parallèles », p. 197-198.

Buffet Mecarelli, Anne-Julie, « Dimensions encyclopédiques de la “fureur” chez Francesco Patrizi da Cherso (1553-1557) », Chroniques Italiennes, 71, 2003, p. 109-122.

Caccialanza, Filippo, « Cecilio di Calatte e lEllenismo a Roma nel secolo di Augusto », Rivista di filologia e di istruzione classica, 18, 1890, p. 1-73.

Caciolli, Lidia, « Giovanni da Falgano frà Pier Vettori e la Camerata de Bardi », Rinascimento, ser. II, 31, (1991), p. 309-324.

Calboli Montefusco, Lucia, « LAustera Suauitas de lorateur (Cic., De Or., 6003, 103) », dans Les Noms du style dans lAntiquité gréco-latine, dir. P. Chiron, C. Lévy, coll. « Bibliothèque dÉtudes Classiques », Louvain/Paris/Walpole, 2010, p. 113-129.

Cattaneo, Enrico, « La Cultura di S. Carlo. S. Carlo e la cultura », dans Stampa, libri e letture a Milano nelletà di Carlo Borromeo, dir. N. Raponi, A. Turchini, coll. « Biblioteca di storia moderna e contemporanea », Milano, 1992, p. 5-37.

Celentano, Maria Silvana, « Dallo Stilo allo stile. A proposito di Cicerone, De Or., 1, 150 », dans Les Noms du style dans lAntiquité gréco-latine, dir. P. Chiron, C. Lévy, coll. « Bibliothèque dÉtudes Classiques », Louvain/Paris/Walpole, 2010, p. 131-141.

Chiron, Pierre, « Les Noms du style chez Démétrios », dans Les Noms du style dans lAntiquité gréco-latine, dir. P. Chiron, C. Lévy, coll. « Bibliothèque dÉtudes Classiques », Louvain/Paris/Walpole, 2010, p. 71-85.

Chomarat, Jacques, « LIdée de compositio dans la Poétique de Scaliger », dans La Statue et lempreinte. La poétique de Scaliger, dir. P. Laurens, C. Balavoine, coll. « LOiseau de Minerve », Paris, 1986, p. 75-88.

Civardi, Jean-Marc, « Quelques critiques adressées au Cid de Corneille en 1637-1638 et les réponses apportées », LInformation littéraire, 54, 1, 2002, p. 12-26.

Claire, Lucie, « Marc-Antoine Muret, lecteur de Tacite. Autour de lOratio II, XIV (1580) », Camenæ, 1, 2007, p. 1-11.

Conte, Sophie, « Saint Paul et saint Jean Chrysostome, modèles des rhétoriques sacrées de Carlo Reggio et de Nicolas Caussin », dans LItalie et la France dans lEurope latine du xvie au xviie siècle. Influence, émulation, traduction, dir. G. Vagenheim, M. Deramaix, Rouen, 2006, p. 307-321.

Costa, Gustavo, « Paolo Manuzio e lo Pseudo-Longino », Giornale Storico della Letteratura Italiana, 161, 1984, p. 60-77.

Costa, Gustavo, « Translation of Longinus Περὶ ὕψους in Renaissance Italy », dans Acta Conventus Neo-Latini Bononiensis. Proceeding of the Fourth International Congresse of Neo-Matin Studies. Bologna, 26 August to 1 September 1979, dir. R.J. Schoeck, Binghamton / New York, 1985, p. 224-238.

Costil, Pierre, « La Composition et la doctrine du Περὶ λέξεως de Théophraste », dans Mélanges Johannès Saunier, coll. « Bibliothèque de la Faculté Catholique des Lettres de Lyon », Lyon 1944, p. 53-79.

Declercq, Gilles, « Aux Confins de la rhétorique : sublime et ineffable dans le Classicisme français », dans Dire lévidence (Philosophie et rhétorique antiques), dir. C. Lévy, L. Pernot, coll. « Cahiers de philosophie de lUniversité de Paris XII-Val de Marne », Paris, 1997, p. 403-434.

Desideri, Paolo, « Formazione delle coppie nelle Vite plutarchee », Aufstieg und Niedergang der Römischen Welt, II, 33, 6, 1992, p. 4470-4486.

601

Desideri, Paolo, « Non scriviamo storie, ma vite (Plut., Alex. 1. 2) : la formula biografica di Plutarco », dans « Testis Temporum ». Aspetti e problemi della storiografia antica, coll. « Incontri del Dipartimento di Scienze dellAntichità dellUniversità di Pavia », Como, 1995, p. 15-25.

Di Santo Arfouilloux, Simonetta, « Les Biographes de Caussin ou comment une biographie peut dévoiler son auteur », dans Nicolas Caussin : rhétorique et spiritualité à lépoque de Louis XIII, dir. S. Conte, coll. « Ars Rhetorica », Berlin, 2007, p. 29-57.

Donadi, Francesco, « Il Bello e il piacere (osservazioni sul De compositione uerborum di Dionigi dAlicarnasso »), Studi Italiani di Filologia classica, 79, 1, 1986, p. 42-63.

Donadi, Francesco, « Pseudo Longino », dans Lo Spazio letterario della Grecia antica, dir. G. Cambiano, L. Canfora, D. Lanza, Volume I. La produzione e la circolazione des testo, Tomo III. I Greci e Roma, Roma, 1994, p. 211-232.

Dross, Juliette, « Quest-ce quun discours évident ? Les rapports entre lévidence et la clarté dans lInstitution oratoire », dans Les Noms du style dans lAntiquité gréco-latine, dir. P. Chiron, C. Lévy, coll. « Bibliothèque dÉtudes Classiques », Louvain/Paris/Walpole, 2010, p. 233-252.

Étienne, Georges, « Notice sur Nicolas Caussin Confesseur de Louis XIII », Annuaire administratif, statistique et commercial du département de lAube, 61, 2, 1887, p. 55-81.

Frazier, Françoise, « Contribution à létude de la composition des Vies de Plutarque : lélaboration des grandes scènes », Aufstieg und Niedergang der Römischen Welt, II, 33, 6, 1992, p. 4487-4535.

Fumaroli, Marc, « Cicero pontifex romanus : la tradition rhétorique du Collège romain et les principes inspirateurs du mécénat des Barberini », Mélanges de lÉcole française de Rome-Moyen Âge, Temps Modernes, 90, 2, 1978, p. 797-835.

Fumaroli, Marc, « Crépuscule de lenthousiasme au xviie siècle », dans Troisième Congrès international détudes néo-latines, Tours. Acta Conventus neo-latini Turonensis (6-10 septembre 1976), vol. II, dir. J.-C. Margolin, coll. « De Pétrarque à Descartes », Paris, 1980, p. 1279-1305.

Fumaroli, Marc, « Rhétorique décole et rhétorique adulte : la réception européenne du Traité du sublime au xvie et au xviie siècles », Revue dHistoire Littéraire de la France, 86, 1, 1986, p. 33-51.

Gabrieli, Giuseppe, « Accademie romane. Gli Umoristi », Roma, 13, 1935, p. 173-184.

Gavoille, Laurent, « Oratio, de la parole au style », dans Les Noms du style dans lAntiquité gréco-latine, dir. P. Chiron, C. Lévy, coll. « Bibliothèque dÉtudes Classiques », Louvain/Paris/Walpole, 2010, p. 57-68.

602

Goyet, Francis, « Le pseudo-sublime de Longin », Études littéraires, 24, 3, 1991-1992, p. 105-119.

Gradius, Stephanus, Leonis Allatii Vita auctore Stephano Gradio, coll. « Nouæ Patrum Bibliothecæ », Romæ, 1853, p. v-xxviii.

Grosperrin, Jean-Philippe, « André Dacier, Notes sur la traduction par Boileau du ‘‘Traité du sublime’’ de Longin. Texte du ms. Fr. 2419 de la Bibliothèque nationale de France édité par J.-P. G. », Littératures classiques, 72, 2010, p. 193-243.

Grube, George Maximilian Antony, « Theodorus of Gadara », American Journal of Philology, 80, 4, 1959, p. 337-365.

Guérin, Charles, « Orator 128 : Cicéron et la catégorie stylistique de lἠθικόν », dans Les Noms du style dans lAntiquité gréco-latine, dir. P. Chiron, C. Lévy, coll. « Bibliothèque dÉtudes Classiques », Louvain/Paris/Walpole, 2010, p. 143-164.

Jehasse, Jean, « LArchitecture de la Poétique de J.-C. Scaliger et les limitations de laristotélisme », dans La Statue et lempreinte. La poétique de Scaliger, dir. P. Laurens, C. Balavoine, coll. « LOiseau de Minerve », Paris, 1986, p. 59-73.

Kehrli, Paul, « Rhétorique et poésie. Le De eloquentia sacra et humana (1618) du P. Nicolas Caussin », Études littéraires, XVI, 2, 1976, p. 21-50.

Laurens, Pierre, « Ars ingenii : La théorie de la pointe au xviie siècle (Baltasar Gracián, Emanuele Tesauro) », dans Formes brèves. De la gnomè à la pointe : métamorphoses de la sententia, La Licorne, 3, 1979, p. 185-213.

Laurens, Pierre, « Du modèle idéal au modèle opératoire : la théorie épigrammatique aux xvie et xviie siècles », dans Le Modèle à la Renaissance, dir. C. Balavoine, J. Lafond, P. Laurens, coll. « Loiseau de Minerve », Paris, 1986, p. 183-208.

Laurens, Pierre, « Le Parallèle. Réflexions sur la place et lutilité de la controverse savante dans la réception des auteurs de lAntiquité », dans Tradition classique et modernité, dir. A. Michel, J. Leclant, coll. « Cahiers de la Villa Kérylos », Paris, 2002, p. 157-170.

Le Guern, Michel, « Le Style dans les Rhétoriques de Caussin et de Vossius », Littératures Classiques, 28, 1996, p. 61-68.

Lecercle, François, « Le Texte comme langue : cicéronianisme et pétrarquisme », Littérature, 55, 1984, p. 45-53.

Lévy, Carlos, « La Venustas, un concept rhétorique cicéronien », dans Les Noms du style dans lAntiquité gréco-latine, dir. P. Chiron, C. Lévy, coll. « Bibliothèque dÉtudes Classiques », Louvain/Paris/Walpole, 2010, p. 165-177.

Lombardo, Giovanni, « Sublime et deinotès dans lAntiquité gréco-latine », Revue Philosophique de la France et de létranger, 128, 4, 2003, p. 403-420.

Lombardo, Giovanni, « Grâce, sublime et deinotes dans le traité Du style de Démétrios », Littératures classiques, 60, 2, 2006, p. 169-187.

Macchia, Renata, s.v. « Bello/brutto », Enciclopedia Einaudi, 2, dir. R. Romano, Torino, 1977, p. 232-250.

603

Maisano, Riccardo, « Manoscritti e libri stampati nellopera filologica di Leone Allacci », Jahrbuch der Österreichischen Byzantinistik, XXXII, 6, 1982, p. 197-203.

Marini, Nicoletta, Intr. à Demetrio, Lo Stile, éd. N. Marini, coll. « Pleiadi », Roma, 2007, p. 3-44.

Martinho, Marcos, « Caractérisation et noms du style moyen selon Denys dHalicarnasse », dans Les noms du style dans lAntiquité gréco-latine, dir. P. Chiron, C. Lévy, coll. « Bibliothèque dÉtudes Classiques », Louvain/Paris/Walpole, 2010, p. 201-220.

Mattei, Roberto de, « Dispute filosofico-politiche nelle Accademie romane del Seicento », Studi romani, 9, 1961, p. 148-162.

Mazzucchi, Carlo Maria, « La Tradizione manoscritta del Περὶ ὕψους », Italia Medioevale e Umanistica, 32, 1989, p. 205-226.

Meester, Placido de, « Leone Allazio alunno del pontificio Collegio Greco di Roma ed i suoi scritti in relazione con Roma », Atti del V congresso nazionale di studi romani, V, Roma, 1946, p. 361-366.

Mesnard, Pierre, « Lannée érasmienne », Études, CCCXXVIII, 2, 1968, p. 236-240.

Mesnard, Pierre, « La bataille du Ciceronianus », Études, CCCXXVIII, 2, 1968, p. 240-255.

Mesnard, Pierre, « Le Pseudo-Cicéron, de Henri II Estienne (1577) et lavènement du cicéronianisme critique », Bulletin Guillaume Budé, 3, 1967, p. 283-292.

Michel, Alain, « Rhétorique, tragédie, philosophie : Sénèque et le sublime », Giornale Italiano di Filologia, 21, 1969, p. 245-257.

Michel, Alain, « Rhétorique et poétique : la théorie du sublime de Platon aux Modernes », Revue des Études Latines, 54, 1976, p. 278-307.

Michel, Alain, « La persuasion, le pathétique et la beauté : Quintilien éducateur (Institution oratoire, XII) », Revue des Études Latines, 75, 1997, p. 192-199.

Morpurgo Tagliabue, Guido, « Aristotelismo e anti-aristotelismo di Demetrio », Rivista di Storia della Filosofia, 34, 1, 1979, p. 1-25.

Morpurgo Tagliabue, Guido, « Il Χαρακτὴρ δεινός di Demetrio e la sua datazione », Rendiconti dellAccademia di Archeologia, Lettere e Belle Arti, 54, 1979, p. 281-318.

Müller, Cristina, « Rhétorique de lingenium et personnalité littéraire », Emerita, 69, 2, 2001, p. 319-346.

Murard, Jean, « Jean Caussin, Principal du collège de la Licorne et médecin et Claude Bourgeois, apothicaire à Troyes au xve siècle », Mémoires de la Société Archéologique de lAube, 117, 1993, p. 15-21.

Musti, Domenico, s.v. « Allacci, Leone », Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 2, Roma, 1960, p. 467-471.

604

Negri, Renzo, s.v. « Benci (Bencio, Benzi, Bencius), Francesco », Dizionario Biografico degli Italiani, vol. 8, Roma, 1966, p. 67-81.

Norman, Larry F., « Historiciser le sublime, ou le Classicisme entre modernité et antiquité », Revue dHistoire Littéraire de la France, 107, 2, 2007, p. 347-357.

Pageaux, Daniel-Henri : voir Brunel, Pierre.

Pélissier, Léon-G., « Les Amis dHolstenius », Mélanges darchéologie et dhistoire, 6, 1886, p. 554-587.

Quantin, Jean-Louis, « Traduire Plutarque dAmyot à Ricard », Histoire, économie et société, 7, 2, 1988, p. 243-259.

Rastier, François, « La Triade sémiotique, le triuium et la sémantique linguistique », Nouveaux actes sémiotiques, 9, 1990, 5-39.

Refini, Eugenio, « Longinus and Poetic imagination in late Renaissance literary theory », dans Translations of the Sublime. The Early Modern Reception and Dissemination of Longinus « Peri Hupsous » in Rhetoric, the Visual Arts, Architecture and the Theatre, dir. C. van Eck, S. Bussels, M. Delbeke, J. Pieters, coll. « Intersections », Leiden, 2012, p. 33-54.

Rispoli, Gioia M., « Dallἁρμονία alla σύνθεσις, dalla σύνθεσις allἁρμονία », dans LHarmonie entre philosophie, science et arts de lAntiquité à lÂge moderne, coll. « Atti dellAccademia Pontaniana, Supplemento N.S. », dir. P. Caye, F. Malhomme, G.M. Rispoli et alii, Napoli, 2011, p. 81-108.

Roberts, William Rhys, « Cæcilius of Calacte. A contribution to the history of Greek Literary criticism », American Journal of Philology, 18, 3, 1897, p. 302-312.

Roberts, William Rhys, « Note on a Cambridge Manuscript of De Sublimitate », Classical Review, XII, 6, 1898, p. 299-301.

Rostagni, Augusto, « Il Sublime nella storia dellestetica antica », Annali della Reale Scuola normale superiore di Pisa, s. 2, II, 1-2, 1933, p. 99-119 et 175-202.

Russo, Piera, « LAccademia degli Umoristi. Fondazioni, strutture e leggi : il primo decennio di attività », Esperienze letterarie, 4, 4, 1979, p. 47-61.

Saint Girons, Baldine, « Le Surplomb aveuglant du sublime : de ladjectif au substantif », dans La Littérature et le sublime, dir. P. Marot, coll. « Essais de littérature. Cribles », Toulouse, 2007, p. 45-58.

Scardigli, Barbara, dans Plutarco, Vite parallele : Demostene e Cicerone, éd. C. Pecorella Longo, J. Geiger, B. Mugelli, L. Ghilli, Milano, 2000, p. 5-55.

Schanz, Martin, « Die Apollodoreer und die Theodoreer », Hermes, 25, 1, 1890, p. 36-54.

Simon, Pierre-Henri, « La Raison classique devant le je ne sais quoi », Cahiers de lAssociation Internationale des Études Françaises, 11, 1959, p. 104-117.

Stefanini, Jean, « Aristotélisme et grammaire : le De Causis Latinæ Linguæ (1540) de J.-C. Scaliger », Histoire, Épistémologie, Langage, 4, 2, 1982, p. 41-54.

Turolla, Enzo, s.v. « Patrizi, Francesco », Dizionario critico della letteratura 605italiana, vol. III, dir. V. Branca, M. Pastore Stocchi, M. Pecoraro, Torino, 1994, p. 388-392.

Vagenheim, Ginette, « Les Antichità Romane de Pirro Ligorio et lAccademia degli Sdegniati », dans Les Académies dans lEurope humaniste : idéaux et pratiques, dir. M. Deramaix, coll. « Travaux dHumanisme et Renaissance », Genève, 2008, p. 99-127.

Valgiglio, Ernesto, « Ἱστορία et βίος in Plutarco », Orpheus, 8, 1, 1987, p. 50-70.

Vasoli, Cesare, « Schede patriziane sul sublime », dans Il Sublime : contributi per la storia di unidea. Studi in onore di Giuseppe Martano, dir. G. Casertano, Napoli, 1983, p. 161-175.

Vickers, Brian, « Pour une véritable histoire de léloquence », Études littéraires, 24, 3, 1991-1992, p. 121-152.

Vuilleumier, Florence, « Le P. Dominique Bouhours face aux partisans de la Pointe (Documents pour un procès en révision) », dans Un classicisme ou des classicismes ? Actes du Colloque international de Reims (5-7 juin 1991), dir. G. Forestier, J.-P. Néraudau, Pau, 1995, p. 153-166.

Vuilleumier Laurens, Florence, « Les Conceptismes », Histoire de la Rhétorique dans lEurope Moderne 1450-1950, dir. M. Fumaroli, Paris, 1999, p. 516-537.

Vuilleumier Laurens, Florence, « Éloquence épidictique et doctrine des images : des Eloquentiæ Parallela aux Electorum Symbolorum et Parabolarum Syntagmata de Nicolas Caussin », dans Nicolas Caussin : rhétorique et spiritualité à lépoque de Louis XIII, dir. S. Conte, coll. « Ars Rhetorica », Berlin, 2007, p. 299-316.

Wacquet, Françoise, « Retour à lâge dor et réforme littéraire : le primitivisme et lArcadia », Romantisme, 84, 1994, p. 3-10.

Weinberg, Bernard, « Translations and Commentaries of Longinus On the Sublime, to 1600 : A Bibliography », Modern Philology, XLVII, 3, 1950, p. 145-151.

Weinberg, Bernard, « Une traduction française du Sublime de Longin vers 1645 », Modern Philology, LIX, 3, 1962, p. 159-201.