Aller au contenu

Classiques Garnier

Documentation primaire (hors cartes)

855

Documentation primaire
(hors cartes)

Sources manuscrites (hors cartographie)

Anvers – Koninklijke Maatschappij voor Dierkunde

MS 30.021 : [Coenen, Adriaen, Walvisboock, 1585]

Cambridge (Royaume-Uni) – Wren Library, Trinity College

R.16.22 : [Grebner, Paul, Sericum mundi filum, sive Vaticinivm, evo evitae et plus quam miraculosa Orbis terrarum Mutatio, 1582-1585]

Cambridge (Royaume-Uni) – Pembroke College Library

MS LC.2.113 : [Album amicorum dAbraham Ortelius]

La Haye – Koninklijke Bibliotheek

MS 78 E 54 : [Coenen, Adriaen, Visboock, 1577-1580]

Londres – British Library

Add. MS 10143 : [Petri, Olaus, En swensk cröneka, Stockholm, années 1530, avec une carte de la Suède du xviie siècle]

Add. MS 59681 : [Dee, John, Brytanici Imperii limites, 1576-1578]

Cotton MS Otho E. VIII : [Dee, John, Instructions à Arthur Pet et Charles Jackman pour leur voyage du Nord-Est, c. 1580]

Cotton MS Vitellius C. VII : [Dee, John, Volumes of Great and Rich Discoveries, vol. 4, 1577, y compris lettre de 1577 reçue de Gerhard Mercator sur la géographie du pôle Nord, fos 264 v-269 v]

Lansdowne MS 122, no 5 : [Dee, John, Instructions à Arthur Pet et Charles Jackman pour leur voyage du Nord-Est, c. 1580]

Londres – The National Archives

State Papers 70/10, fos 11-20 : [Beurræus, Dionysius, Oratio ad illustres regni anglici proceres et supremos consiliarios habita a Regiæ Majestatis Sueciæ legato, Dionisio Burreo, anno salutis 1560 3 die aprilis, Londres, 1560]

856

Paris – Archives nationales

Ms. J 995, no 1 : [Instructions de François Ier à son ambassadeur au Danemark en 1518.]

Paris – Bibliothèque nationale de France

MS Français 2112 : [Postel, Guillaume, Le Sommaire ou epitomé de la cosmografie, contenant la description de tout le monde, et toute sa grandeur et mesure, combien il y ha de lune partie a laultre, selon, et autant, que la raison le peut monstrer, Paris, 1563]

MS Latin 3679 : [Postel, Guillaume, Rerum ab origine gestarum et institutarum declaratio, Paris, 1576]

Rome – Archives de la Compagnie de Jésus

OPP. NN. 336 : [Possevino, Antonio, Annalium quinquaginta annorum quos sacerdos e Societate Iesu iussus est scribere iis de rebus ad quas missus fuit. Prima hac decade continentur annorum viginti priorum a sesquimillesimo sexagesimo usque ad octogesimum salutis nostrae acta in Subalpinis, in Galliis, in Urbe, in Suetia, in Gotthia, 1607-1611]

Rome – Biblioteca Apostolica Vaticana

Vat. lat. 5256, fos 42 r-55 v : [Viaggio del magnifico messer Piero Quirino, gentiluomo veneziano. Nel quale, partito di Candia con malvagie per ponente lanno 1431, incorre in uno orribile e spaventoso naufragio, del quale alla fine con diversi accidenti campato, arriva nella Norvegia e Svezia, regni settentrionali, Venise, c. 1432]

Stockholm – Kungliga biblioteket

e.22.I. : [Œuvres de Sabbelicus (édition de Bâle, 1538) annotées par le roi Erik XIV]

Uppsala – Universitetsbiblioteket

Kulturarvet Uka Rar. fol. 10:19 a : [Exemplaire de lHistoria de Johannes Magnus annoté par le roi Erik XIV]

Venise – Biblioteca Marciana

Mss. italiani. 7, 368 (7936), fos 1 r-28 v : [Compilatione per me Antonio di Chorado de Cardini de Fiorenza di xiiii dezembre composto per lo referire di ser Cristofalo homo di consiglio, e ser Nicolo de Michiele scrivan della infelice e sventurata chocha Querina, orbata allongho viagio de Flandria doppo terribili ed inauditi pericolli hocorssi dellano mccccxxxi, Venise ou Florence, c. 1432]

857

Sources matérielles

Bosch, Jérôme, Le Jardin des Délices, huile sur bois, 220 × 386 cm, c. 1494-1505 : Madrid, Musée du Prado.

Danti, Ignazio, [Cycle de 53 fresques cartographiques du monde entier], Florence, 1563 : Florence, Palazzo Vecchio, Stanza della Guardaroba.

Dupérac, Étienne et Vanosino (Giovanni Antonio da Varese), [Fresques cartographiques des régions dEurope et de la Terre Sainte], (Scandinavie : 310 × 250 cm, 1561-1562), Rome, 1561-1564 : Rome, Palais du Vatican, Loges de Raphaël / Terza Loggia.

Holbein, Hans, Les Ambassadeurs, huile sur bois, 207 × 209,5 cm, Londres, 1533 : Londres, National Gallery, NG1314.

Schlottheim, Hans, Nef dÉcouen, 1580-1590 : Écouen, Musée national de la Renaissance ; The Mechanical Galleon, 78,5 × 104 × 20,3 cm, 1580-1590 : Londres, British Museum.

Vanosino (Giovanni Antonio da Varese), [Fresques cartographiques de lEurope et du monde], Caprarola, 1573-1575.

Weiden, Cornelis ver, Orbe royal gravé dErik XIV, Stockholm, années 1560 : Stockholm, Skattkammaren.

Sources imprimées

Abrahami Ortelii et virorum eruditorum ad eundem et ad Jacobum Colium Ortelianum epistulae, éd. Joannes Henricus Hessels, Cambridge, Typis Academiae sumptibus Ecclesiae Londino-Batavae, 1887.

Acta Nuntiaturae Polonae, t. IX, Vincentius Lauro (1572-1578), éd. Miroslaus Korolko et Henricus Damianus Wojtyska, Rome, Institutum Historicum Polonicum Romae, 1994.

Adam de Brême, Histoire des archevêques de Hambourg, avec une description des îles du Nord, trad. Jean-Baptiste Brunet-Jailly, Paris, Gallimard, 1998.

Ailly, Pierre d, Ymago Mundi, texte latin et traduction française, avec les annotations marginales de Christophe Colomb, éd. Edmond Buron, 3 vol., Paris, Maisonneuve, 1930.

Alexander, Philip F. (éd.), The North-West and North-East Passages, 1576-1611, Cambridge, CUP, 1915, rééd. 2011.

858

Almeida, Fernando de, Ad Alexandrum VI Pontificem Maximum, Ferdinandus de Almeida… Oratio, Rome, J. Besicken-S. Mayr, 1493.

Ambroise de Milan, De Fide ad Gratianum, dans Divi Ambrosii operum tomus secundus pugnas continens, hoc est, ea quae pertinent ad consutationem haereticorum ac Gentium, Bâle, Johann Froben, 1527.

Apian, Peter, Cosmographicus liber, Landshut, Johann Weyssenburger, 1524.

Archiv für Staats- und Kirchengeschichte der Herzogthümer Schleswig, éd. W. Leverkus, Holstein, Lauenburg und der angrenzenden Länder und Städte, 1840.

Augustin (saint), La Cité de Dieu, éd. Lucien Jerphagnon, Paris, Gallimard, « Pléiade », 2000.

Augustin (saint), Sermons de saint Augustin sur les Pseaumes, t. II, Paris, Pierre le Petit, 1683.

Augustin (saint), Commentaires sur lÉcriture, dans Œuvres complètes de Saint Augustin, Bar-le-Duc, Guérin, 1866, t. 4, vol. 4.

Auzoles, Jacques d, La Saincte Géographie, cest-à-dire exacte description de la terre et veritable demonstration du Paradis terrestre, Paris, Antoine Estienne, 1629.

Bacon, Francis, Nouvel Organum, ou règles véritables pour linterprétation de la Nature, trad. F. Riaux, Paris, Charpentier, 1843.

Beatis, Antonio de, The Travel Journal of Antonio de Beatis. Germany, Switzerland, the Low Countries, France and Italy, 1517-1518, éd. John R. Hale, Londres, Hakluyt Society, 1979.

Beauvais, Vincent de, Bibliotheca mundi, 4 t., Douai, ex officina Baltazaris Belleri, 1624.

Belleforest, François de et Münster, Sebastian, La Cosmographie Universelle de tout le monde, Paris, M. Sonnius, 1575.

Belleforest, François de, LHistoire universelle du monde, Paris, Gervais Mallot, 1572.

Belleforest, François de, LHistoire universelle du monde : contenant lentière description & situation des quatre parties de la terre, la division & estendue dune chacune region & provinces dicelles…, Paris, G. Mallot, 1570, rééd. 1572.

Bengtsson d ä Skytte, Johan, Een oration om the suenskes och göthers första vrsprung, och mandom j krijgh. Hållen på latijn vthi then wijdhberömde academien i Marpurgh vthi Hessen, i januarij månadh, åhr, etc. 1599, Stockholm, Anund Olufson, 1604 ; version latine : Oratio Johannis Schroderi Skytte Sveci, de Svecorum Gothorumque vetustate & fortitudine militari. Recitata in nobilissima Marpurgensium academiâ, mens. Ianur. anno &c. 1599. Ad… dn : Carolum designatum regem Sueciæ, Stockholm, 1604.

Berättelse om Kon. Eric XIV :des Krönings-Act och påföljande riddaredubbning, éd. dans Stockholms Magazin, 1781, p. 74-110.

Biaudet, Henry, Le Saint-Siège et la Suède durant la seconde moitié du xvie siècle : notes et documents, t. I, Époque des relations non officielles, 1570-1576, Paris, Plon, 1906.

859

Biblia, das ist, die gantze Heilige Schrifft Deutsch, Wittenberg, Hans Luft, 1536.

Biblia Sacra Hebraice, Chaldaice, Graece, & Latine, éd. Benito Arias Montano, 8 t., Anvers, Christophe Plantin, 1569-1572 : CPL, GE DD-2987 (10385).

Biondo, Flavio, Historiarum ab inclinatione Romanorum imperii decades, Rome, Octavianus Scotus, 1483.

Biondo, Flavio, Scritti inediti e rari di Biondo Flavio, éd. Bartolomeo Nogara, Rome, Tip. poliglotta vaticana, 1924.

Borromée, Charles, Pastorum instructiones, ad concionandum, confessionisque et eucharistiae sacramenta ministrandum utilissimae ab illustrissimo domino sanctae memeorie d. Carolo Borromaeo, Anvers, Plantin, 1586.

Botero, Giovanni, Delle relationi universali, Ferrare, B. Mammarelli, 1592.

Botero, Giovanni, Delle relationi universali, Ferrare, Benedetto Mammarelli, 1596.

Botero, Giovanni, Relationi universali di Giovanni Botero Benese divise in quattro parti, Brescia, Compagnia Bresciana, 1599.

Bouchet, Jean, Les Triumphes de la noble dame amoureuse, & lart dhonestement aimer, Louvain, Jean Bogard, 1563.

Braun, Georg, Urbium praecipuarum totius mundi, Cologne, Franciscus Modius, 1574-1581.

Brigitte (sainte), Memoriale effigiatum librorum prophetiarum seu visionum B. Brigidae alias Birgittae viduae stirpis regiae de regno Svetiae, ad excitandum conservandumque puram devotionem in cordibus humilium Christianorum, éd. Olaus Magnus avec Olaus Laurentius, Rome, Franciscus Mediolanensis, 1556 [antidaté : 1557].

Burrough, Steven, The Nauigation and discouerie toward the riuer of Ob, made by Master Steuen Burrough, Master of the Pinnesse called the Serchthrift, with diuers things worth the noting, passed in the yere 1556, éd. dans Richard Hakluyt, The Principall Navigations, Voiages, Traffiques and Discoveries of the English Nation, vol. 2, Glasgow, 1903 (1re éd. : 1598-1600).

Calvin, Jean, Leçons et Expositions familières de Jean Calvin sur les douze petits prophètes, Genève, Thomas Courteau, 1565 [1559].

Camões, Luís de, Les Lusiades, trad. Roger Bismut, Lisbonne, Fondation Calouste Gulbenkian, 1961.

Campan, Charles-Alcée (éd.), Mémoires de Francisco de Enzinas. Texte latin inédit avec la traduction française du xvie siècle en regard, 1543-1545, t. 1, Bruxelles, Société dhistoire de la Belgique, 1862.

Canisius, Pierre, Summa doctrinae Christianae, Venise, 1563, trad. angl. Henry Garnet, A Summe of Christian Doctrine, St-Omer, 1622.

Carion, Johannes, Chronica durch Magistrum Johan Carion fleissig zusamen gezogen, menigklich nützlich zu lesen, Augsbourg, Georg Rhau, 1532.

860

Caro, Annibal, Delle lettere familiari del Commendatore Annibal Caro, Venise, Aldo Manutio, 1575, t. II, vol. 2.

Cassiodore, Institutiones divinarum et saecularium litterarum, éd. Wolfgang Bürsgens, Fribourg e.a., Herder, 2003.

Castiglione, Baldassare et Raphaël, La Lettre à Léon X, éd. Francesco Paolo Di Teodoro, Paris, Éditions de limprimeur, 2005.

Celtis, Conrad, Selections from Conrad Celtis. 1459-1508, Cambridge, CUP, 2011.

Celtis, Conrad, Briefwechsel des Konrad Celtis, éd. Hans Rupprich, Münich, Beck, 1934.

Celtis, Conrad, Quatuor libri amorum secundum quatuor latera Germanie, Nuremberg, Sodalitas Celtica, 1502, Nuremberg, Sodalitas Celtica, 1502, rééd. P. Laurens, Leyde, 1975.

Colomb, Christophe, La Découverte de lAmérique, t. I, Journal de bord, 1492-1493, Paris, François Maspero, 1979, t. III, Écrits et documents, 1492-1506, Paris, La Découverte, 1991.

Colomb, Christophe, Livre des prophéties, éd. Michel Lequenne, trad. id. et Soledad Estorach, Grenoble, Jérôme Millon, 1992.

Colomb, Christophe, Œuvres, éd. & trad. Alexandre Cioranescu, Paris, Gallimard, 1961.

Concilii Tridentini Actorum. Diariorum, actorum, epistularum, tractatuum nova collectio, Tomus quartus, Pars prima, Monumenta concilium praecedentia, trium priorum sessionum acta, éd. Stephanus Ehses, Fribourg-en-Brisgau, Herder, 1904.

Craneveldius, Franciscus, Literae virorum eruditorum ad Franciscum Craneveldium, 1522-1528, éd. H. de Vocht Louvain, Librairie universitaire Uystpruyst, 1928.

Cuningham, William, The Cosmographical Glasse, Londres, John Day, 1559.

Dante, La Divine Comédie. Le Purgatoire, trad. Jacqueline Risset, Paris, Flammarion, 1988, rééd. 1992.

Davis, John, The Worldes Hydrographical Description Wherein is proved not onely by Aucthoritie of Writers but also by late experience of Travellers and reasons of Substantiall Probabilitie, that the Worlde in all his Zones, Clymats, and places is habitable and inhabited, and the Seas likewise universally navigable without any naturall annoyance to hinder the same, whereby appeares that from England there is a short and speedie passage into the South Seas, to China, Molucca, Philippina, and India, by Northerly Navigation, to the renowne honour and benifit of her Majesties state, and Communalty, Londres, Thomas Dawson, 1595.

Davity, Pierre, Les Estats, empires, royaumes, seigneureries, duchez et principautez du Monde, t. II, Saint-Omer, 1621.

Dee, John, « The Mathematicall Praeface », dans Euclide, The Elements of Geometrie of the Most Auncient Philosopher Euclide of Megara, éd. Sir Henry Billingsley, Londres, Iohn Daye, 1570.

861

Dee, John, The Private Diary of Dr. John Dee, and the Catalogue of his Library of Manuscripts, éd. James O. Halliwell, Londres. J.B. Nichols and Son, 1842.

Dee, John, The Limits of the British Empire, éd. & trad. Ken MacMillan, Jennifer Abeles, Westport-Londres, Praeger, 2004.

Dee, John, Propaedeumata aphoristica, éd. & trad. Wayne Shumaker, Berkeley, University of California Press, 1978.

Diplomatarium Norvegicum, éd. H.-J. Huitfeldt, vol. 17, no 2, Christiania [Oslo], P. Malling, 1913.

Donne, John, Pseudo-Martyr. Wherein out of certaine propositions and gradations, this conclusion is evicted. That those which are of the Romane religion in this Kingdome, may and ought to take the Oath of Allegiance, éd. Anthony Raspa, Montréal-Londres-Buffalo, McGill-Queens University Press, 1993 [1610].

Duplessis-Mornay, Philippe, De la verité de la religion chrestienne, contre les athées, épicuriens, payens, juifs, mahumédistes et autres infidèles, Paris, Claude Micard, 1585.

Éphrem, Hymnes sur le paradis, trad. René Lavenant, éd. François Graffin, Paris, Éd. du Cerf, 1968.

Érasme, Opus epistolarum Des. Erasmi Roterdami, éd. Percy Stafford, Helen Mary Allén et Heathcote William Garrod, 12 vol., Oxford, Clarendon, 1906-1958, rééd. Oxford, Clarendon, 1992.

Érasme, Les Adages, éd. Jean-Christophe Saladin, 5 vol., Paris, Les Belles Lettres, 2011, vol. 2.

Érasme, La Correspondance, éd. Aloïs et Colette Gerlo, 12 vol., 1967-1984, vol. VII, 1527-1528, trad. Pierre Laurens, Françoise Desbordes, Bruxelles, Presses académiques européennes, 1978.

Flavius Josèphe, Antiquités juives, éd. Étienne Nodet et al., Paris, Éd. du Cerf, 1990.

Frisius, Gemma, De principiis Astronomiae, de que usu Globi Cosmographici ab eodum editi, Anvers, Johannes Steelsius, 1548.

Gastaldi, Giacomo, La geografia di Claudio Ptolemeo alessandrino, con alcuni comenti & aggiunte fatteui da Sebastiano Munstero alamanno, con le tauole non solamente antiche & moderne solite di stamparsi, ma altre nuoue aggiunteui di messer Iacopo Gastaldo piamontese cosmographo, ridotta in uolgare italiano da m. Pietro Andrea Mattiolo senese medico eccellentissimo, Venise, Gioan. Baptista Pedrezano, 1548.

Gessner, Conrad, Bibliotheca Universalis, sive Catalogus omnium scriptorum locupletissimus, in tribus linguis, Latina, Graeca, & Hebraica : extantium & non extantium, veterem & recentiorum in hunc usque diem, doctorum & indoctorum, publicatorum & in Bibliothecis latentium, Zurich, Christoph Froschauer, 1545.

Gessner, Conrad, Historiae animalium liber IIII qui est de piscium et aquatilium animantium natura, Zurich, Christoph Froschauer, 1558.

862

Ghym, Walter, Vita Celeberrimi Clarissimi viri Garardi Mercatoris Rupelmundani, a Domino Gualtero Ghymmio… conscripta, introduction des éditions de lAtlas jusquen 1630, éd. dans Gerhard Mercator, A Monograph on the Lettering of Maps, etc., in the 16th Century Netherlands with a Facsimile and Translation of his Treatise on the Italic Hand and a Translation of Ghims Vita Mercatoris, éd. & trad. Arthur S. Osley, Londres, Faber & Faber, 1969.

Gilbert, William, De Magnete, magneticisque corporibus, et de magno magnete tellure, Londres, Chiswick, 1600, trad. ang. P. Fleury Mottelay, Londres, Basic Books, 1958.

Giovio, Paolo, Libellus de legatione Basilii magni Principis Moschoviae ad Clementem VII. Pont. Max., in qua situs Regionis antiquis incognitus, Rome, Francesco Minucio Calvo, 1525.

Góis, Damião de, « De Pilapiis », dans sa Legatio Magni Indorum Imperatoris Presbyteri Ioannis, Anvers, Johannes Graphaeus, 1532.

Góis, Damião de, « Deploratio Lappianae Gentis », dans Fides, religio, moresque Aethiopum, Paris, Christian Wechel, 1541.

Góis, Damião de, Tom Earle, « Damião de Góis, “Deploratio Lapiannae gentis” », Humanitas, vol. 58, 2006, p. 347-367.

Góis, Damião de, Aliquot opuscula, Louvain, Rutgerus Rescius, 1544.

Goropius Becanus, Johannes, Origines Antwerpianae sive Cimmeriorum Becceselana novem libros complexa…, Anvers, Plantin, 1569.

Grammaticus, Saxo, Danorum regum heroumque historiæ stilo elegantia Saxone Grammatico natione Sialandico necnon roskildensis ecclesiæ præposito, Paris, In aedibus Ascensianis, 1514.

Grammaticus, Saxo, Saxonis Grammatici Danorum historiae, Bâle, Johannes Bebelius, 1534.

Grynaeus, Simon, Novus orbis regionum ac insularum veteritus incognitarum, una cum tabula cosmographica, Paris, apud Ioannem Paruum, 1532.

Guevara, Antonio de, LHorloge des princes, avec le très renommé livre de Marc Aurèle, trad. N. de Herberay, Paris, G. de la Noue, 1576 [1529].

Guicciardini, Lodovico, Descrittione di Lodovico Guicciardini patritio fiorentino di tutti i Paesi Bassi altrimenti detti Germania inferiore, Anvers, Guglielmo Silvio, 1567.

Hakluyt, Richard, The Principall Navigations, Voiages and Discoveries of the English nation, made by sea or over Land, Londres, George Bishop and Ralph Newberie, 1589.

Hakluyt, Richard, The Principal Navigations, Noyages, Traffiques & Discoveries of the English Nation, 8 t., Londres e.a., J. M. Dent & Sons, 1907.

Hakluyt, Richard, The Principall Navigations, Voiages, Traffiques and Discoueries of the English Nation, 2e éd., vol. 1, Londres, 1598.

863

Hakluyt, Richard, The Principall Navigations, Voiages, Traffiques and Discoveries of the English Nation, Glasgow, 1903 (1re éd. : 1598-1600).

Hakluyt, Richard, The Original Writings & Correspondence of the Two Richard Hakluyts, éd. Eva Germaine R. Taylor, Londres, The Hakluyt Society, 1935, vol. 1.

Herberstein, Sigmund von, Rerum Moscoviticarum Commentarii. In his commentariis sparsim contenta habebis, candide Lector, Russiae et, que nunc eius Metropolis est, Moscoviae brevissimam descriptionem…, Vienne, Johann Singriener (?), Ægidius Adler et Hand Kohl (?), 1549, rééd. : Bâle, Johannes Oporinus, 1556.

Hérodote, LEnquête, trad. Andrée Barguet, dans Hérodote-Thucydide. Œuvres complètes, Paris, Gallimard, 1964.

Irenicus, Franciscus, Germaniae exegesos voluminal duodecim… Urbis Norinbergae descriptio, Conrado Celte enarratore, Hagenau, Thomas Anshelm, 1518.

Isidore de Séville, Historia Gothorum Wandalorum Sveborum, éd. Theodor Mommsen, dans Monumenta Germaniae Historica, Auctores antiquissimi B, XI, Berlin, 1894.

Itinéraire brugeois, composé vers 1380, publié daprès le manuscrit de la bibliothèque de Gand, éd. Joachim Lelewel, Bruxelles, Dehou, 1858.

Jérôme de Stridon, Liber hebraicarum quaestionum in Genesim, dans Patrologiae cursus completus, series Latina, éd. Jacques-Paul Migne, vol. 23, Paris, 1865.

Jérôme de Stridon, Commentary on Ezekiel, éd. & trad. Thomas P. Scheck, New York-Mahwah, The Newman Press, 2017.

Jónsson, Arngrímur, A Briefe Commentarie of Island : wherin the errors of such as have written concerning this Island, are detected, and the slanders, and reproches of certaine strangers, which they have used over-boldly against the people of Island, are confuted, dans The Principall Navigations, Voyages, Traffiques and Discoveries of the English Nation Made by Sea or Overland, to the Remote and Farthest Distant Quarters of the Earth, éd. Richard Hakluyt, Londres, 1599, t. I. Jordanès, Histoire des Goths, éd. & trad. Olivier Devillers, Paris, Les Belles Lettres, 1995.

Jordanès (Jornandès), Paulus Diaconus, Iornandes de rebus Gothorum. Paulus Diaconus Foroiuliensis De gestis Langobardorum, éd. Conrad Peutinger, Augsbourg, 1515.

Jordanès, De Getarum, sive Gothorum origine, éd. Bonaventura Vulcanius, Anvers, Plantin, 1597.

Kepler, Johannes, Prodromus dissertationum cosmographicarum, continens mysterium cosmographicum, de admirabili proportione orbius coelestium, deque causis coelorum numeri, magnitudinis, motuumque periodicorum genuinis & propriis, demonstratum, per quinque regularia corpora Geometrica, Tübingen, Georgius Gruppenbachius, 1596 ; trad. fr. : Le Secret du monde, Paris, Les Belles Lettres, 1984.

864

Kircher, Athanase, Mundus subterraneus, Amsterdam, Joannes Janssonius a Waesberge & Filios, 3e éd., 1678 (1re éd. : 1665).

Konung Gustaf den förstes registratur, 1521-1560, éd. Johan Axel Almquist, G. O. Berg et Victor Granlund, 29 vol., Stockholm, Norstedt, 1861-1916.

Krantz, Albert, Wandalia in qua De Wandalorum populis, et eorum patrio solo, ac in Italiam, Galliam, Hispanias, Aphricam, et Dalmatiam, migratione : et de eorum regibus, ac bellis domi, forisque gestis, Cologne, Johannes Soter, 1519.

Krantz, Albert, Saxonia, ex multis authoribus et annalibus plurimis laboribus et vigiliis congesta, Cologne, Johannes Soter, 1520.

Krantz, Albert, Chronica regnorum Aquilonarium : Daniae, Suetiae, Norvegiae, Strasbourg, Johann Schott, 1546.

Lambarde, William, Apxaionomia, sive De priscis Anglorum legibus libri, sermone Anglico, vetustate antiquissimo, aliquot ab hinc seculis conscripti, Cambridge, Roger Daniel, 1644 [Londres, 1568].

La Popelinière, Henri Lancelot Voisin de, Les Trois mondes, Paris, Pierre LHuillier, 1582.

Las Casas, Bartolome de, Historia de las Indias, t. I, éd. André Saint-Lu, Caracas, Biblioteca Ayacucho, 1986.

Lazius, Wolfgang, De gentium aliquot migrationibus, sedibus fixis, reliquijs, linguarumque, Bâle, Johann Oporinus, 1557.

Lippmann, Friedrich (éd.), Zeichnungen von Sandro Botticelli zu Dantes Göttlicher Komödie, verkleinerte Nachbildungen der Originale im Kupferstich-Kabinett zu Berlin und in der Bibliothek des Vatikans, Berlin, G. Grote, 1921.

Le Roy, Loys, De la Vicissitude ou variété des choses en lunivers, et concurrence des armes et des lettres par les premières et plus illustres nations du monde, Paris, Pierre lHuilier, 1575.

Le Saint Concile de Trente oecumenique et general celebré sous Paul III, Jules III et Pie IV, souverains pontifes, trad. Abbé Chanut, 2e éd., Paris, Sebastien Mabre-Cramoisy, 1680.

López de Gómara, Francisco, Histoire generalle des Indes occidentales, et terres neuves, qui iusques à présent ont esté descouvertes, trad. Martin Fumée, Paris, Michel Sonnius, 1580.

Luther, Martin, Works, éd. Jaroslav Pelikan, 55 vol., Saint-Louis, Concordia, 1955-1986, vol. 1.

Lynn, Nicholas de, The Kalendarium of Nicholas of Lynn, éd. Sigmund Eisner, trad. Sigmund Eisner, Gary MacEoin, Athens [GA], University of Georgia Press, 1980.

Magnus, Albertus, De animalibus, éd. H. Stadler, Münster, Aschendorff, 1916-1920.

Magnus, Johannes, Historia de omnibus Gothorum Sueonumque regibus, éd. Olaus Magnus, Rome, Giovanni Maria Viotti, 1554.

865

Magnus, Johannes, Goternas och Svearnas historia, trad. Kurt Johannesson, éd. Hans Helander et Kurt Johannesson, Stockholm, Michaelisgillet, 2018.

Magnus, Johannes, Metropolis Ecclesiae Upsalensis in regnis Svetiae et Gothiae diligentia Iohannis Magni Gothi Sedis Apost. Legati, primatis & Archiepiscopi eiusdem Ecclesiae Upsalensis M. D. XXXVI. Gedani obitera collecta atqz nunc primum M. D. LVII, éd. Olaus Magnus, Rome, Franciscus Mediolanensis de Ferrarijs, 1557.

Magnus, Johannes, Historia Metropolitanae Ecclesiae Upsalen. in regnis Svetiae et Gothiae. A Ioanne Magno Gotho sedis apostolicae legato, et eiusdem ecclesiae archiepiscopo collecta. Opera Olai Magni Gothi eius fratri in lucem, éd. Olaus Magnus, Rome, Vincentius Luchinus, 1560.

Magnus, Johannes, Joannis Magni Swea och Götha Crönika : hwaruthinnan beskrifwes, icke allena the inrikis konungars lefwerne och namnkunninge bedriffter vthi theras eghit fosterland… vthan och the vthländkse göthers loflighe regimente och store mandom, som the på manga ortar vthöfwer wijda werlden, och särdeles vthi Hispanien och Italien bedrifwit hafwe aldraförst på åthskillige tijder och rum vthgången på latin, Stockholm, Ignatius Meurer, 1620.

Magnus, Johannes, Johannes Magnus Latin Letters. A Critical Edition with Introduction and Commentary, éd. Brita Larsson, Lund, Lund University Press, 1992.

Magnus, Olaus, Carta Marina, 1539, éd. & trad. Elena Balzamo, Paris, José Corti, 2005.

Magnus, Olaus, Ain kurze Auslegung und Verklerung der neuuen Mappen von den alten Gœttenreich und andern Nordlenden sampt mit den uunderlichen dingen in land und vasser darinnen begriffen bissher also klerlich nieintuuelt geschriben. Und zu lob und eer der Kiinigkliche stat Danzig in Prayssen und gemainer nutz durch Olaus Magnus Gotthus Lincopen. aussgegangen in Venedig nach Christi geburt, 1539, Venise, s.l., 1539.

Magnus, Olaus, Ain kurze Auslegung der neuuen Mappen von den alten Goettenreich und andern Nordlenden, Venedig 1539, fac-similé, éd. Isak Collijn, Stockholm, Cederquist, 1912.

Magnus, Olaus, Opera breve, laquale demonstra, e dechiara, overo da il modo facile de intendere la charta, over del le terre frigidissime di Settentrione : oltra il mare Germanico, dove si contengono le cose mirabilissime de quelli paesi fina questhora non cognosciute, ne da Greci, ne da Latini, Venise, s.l., 1539.

Magnus, Olaus, Historia de gentibus septentrionalibus, earumque diversis statibus, conditionibus, moribus, ritibus, superstitionibus, disciplinis, exercitiis, regimine, victu, bellis, structuris, instrumentis, ac mineriis metallicis, & rebus mirabilibus, necnon universis pene animalibus in septentrione degentibus, eorumque natura…, Rome, Giovanni Maria Viotti, 1555.

866

Magnus, Olaus, Histoire des pays septentrionaux : en laquelle sont brièvement déduites toutes les choses rares ou étranges qui se trouvent entre les nations septentrionales, Paris, Martin le Jeune, 1561.

Magnus, Olaus, Historiae de gentibus septentrionalibus, auctore Olao Magno, Gotho, Archiepiscopo Upsalensi, Suetiae & Gothiae Primate, a Cornelio Scribonio Graphaeo, in Epitomen redacta. Libri XXII. Adiecto duplici Capitum & Materiarum Indice, Anvers, apud Ioannem Bellerum, 1558 ?, 1562 ?, 512 p., in-16o ? : Paris, Bibliothèque des Lettres de lÉcole normale supérieure, réserve xve-xvie, H V g 37 12o (volume non daté, épître dédicatoire de Christophe Plantin à Philippe II dEspagne).

Magnus, Olaus, De wonderlijcke historie vande noordersche landen beschreven door… Olaus de Groote… Nu eerst ouerghestelt vvten latijne, Anvers, Willem Silvius, 1562.

Magnus, Olaus, Historia delle genti et della natura delle cose settentrionali da Olao Magno Gotho arcivescovo di Upsala nel regno di Suezia e Gozia, descritta in XXII libri. Novamente tradotta in lingua toscana. Opera molto dilettuevole per le varie & mirabili cose, molto diverse dalle nostre, che in essa si leggono. Con una, tavola copiosissima delle cose piu notabili, in quella contenute, trad. Remigio Fiorentino (?), Venise, appresso i Giunti, Venise, 1565.

Magnus, Olaus, Beschreibung allerley Gelegenheyte, Sitten, Gebräuchen und Gewonheyten, der Mitnächtigen Völcker in Sueden, Ost unnd Westgothen, Norwegen unnd andern, gegen dem eussersten Meer daselbst hinein weitergelegenen Landen. Erstlich in Latinischer Sprache beschriben. Durch Olaum Magnum Ertzbischoffen von Upsal, und Primaten in Sueden und Gothen, Jetzt erst von wegen der großen Wunder, und zuvor unhörten Historien, ins Teutsch bracht. Durch Israelem Achatium, Getruckt zu Straßburg, durch Theodosium Rihel, Strasbourg, Rihel, 1567.

Magnus, Olaus, Olai Magni Historien, der Mittnächtigen Länder, von allerley Thun, Vvesens, Condition, Sitten, Gebreüschen, Aberglauben, Undervveisung, Vebung, Regiment, Narung, Kriegßrüstung, auch allerley Zeüg, Instrumenten, Gebeüwen, Bergwerck, Metall, und andern vvunderbarlichen Sachen, vvarhafftige Beschreibung, deßgleichen auch von allerley, vierfüssigen, und andern Thieren, so auff, und im Erdrich, Wasser und Lufft, gedachter Orten leben und schweben thun, etc.… Hernarch aber ins Hochteütsch gebracht… durch Johann Baptisten Ficklern, Bâle, Henricpetri, 1567.

Magnus, Olaus, Historia Olai Magni gothi archiepiscopi Upsalensis De gentium septentrionalium, Bâle, Henricpetri, 1567.

Magnus, Olaus, A Compendious History of the Goths, Swedes, & Vandals and other northern nations, Londres, J. Streater, 1658.

Magnus, Olaus, Histoire et Description des peuples du Nord, trad. Jean-Marie Maillefer, Paris, Les Belles Lettres, 2004.

867

Magnus, Olaus, Description of the Northern Peoples. Rome, 1555, éd. Peter Foote et John Granlund, trad. Peter Fisher et Humphrey Higgens, 3 vol., Londres, Hakluyt Society, 1996-1998.

Magnus, Olaus, Die Wunder des Nordens. Mit einem Nachdruch der Carta Marina als Beigabe, éd. & trad. Elena Balzamo et Reinhard Kaiser, Francfort, Eichborn, 2006.

Magnus, Olaus, Historia om de nordiska folken, éd. & trad. John Granlund, 5 vol., Uppsala, Michaelisgillet, 1909-1951.

Magnus, Olaus, Historia om de nordiska folken, éd. & trad. John Granlund, Hedemora, Gidlund, 2001.

Magnus, Olaus, Vita abbreviata praedilectae sponsae Christi Birgittae de Regno Sueciae, continens in se certas revelationes divinas cum aliquibus miraculis, Rome, Giovanni Maria Viotti, 1553.

Magnus, Olaus, Bidrag till Olai Magni historia. 1. Literära fragmenter, 2. Handlingar angående Olai Magni egendomsförvärf och qvarlåtenskap, éd. Harald Hjärne, Historiska Handlingar, vol. 12, no 2, 1893.

Magnus, Johannes et Magnus, Olaus, « Korrespondenz des flüchtigen Erzbischofs Johannes Magnusson von Upsala mit dem Bischofe und Domkapitel zu Lübeck », éd. W. Leverkus, Archiv für Staats- und Kirchengeschichte der Herzogthümer Schleswig, Holstein, Lauenburg und der angrenzenden Länder und Städte, 1840, p. 509-544.

Magnus, Johannes et Magnus, Olaus, « Johannes och Olaus Magnus i Uppsala Universitetsbibliotek förvarade bref till Johannes Dantiscus », éd. Isak Collijn, Kyrkohistorisk Årsskrift, vol. 11, 1910, p. 133-148.

Magnus, Johannes et Magnus, Olaus, « Briefe von Johannes und Olaus Magnus, den letzten Katholischen Erzbischöfen von Uppsala », éd. Gottfried Buschbell, Historiska Handlingar, vol. 28, no 3, 1932.

Magnus, Johannes et Magnus, Olaus, « Neue aufgefundene Briefe des letzten katholischen Erzbischofs Olaus Magnus », éd. Theobald Freudenberger, Römische Quartalschrift, vol. 61, 1966, p. 51-71.

Malvenda, Tomàs, De paradiso voluptatis quem scriptura sacra genesis secundo et tertio capite describit, commentarius, Rome, Carolus Vulliettus, 1605.

Mandeville, Jean de, Voyage autour de la Terre, éd. & trad. Christiane Deluz, Paris, Les Belles Lettres, 1993.

Mandeville, Jean de, Le Livre des merveilles du monde, éd. & trad. Christiane Deluz, Paris, CNRS Éditions, 2000.

Mercator, Gerhard, Litterarum latinarum, quas Italicas, cursoriasque vocant, scribendarum Ratio, Anvers, Rutgerius Roscius, 1540.

Mercator, Gerhard, A Monograph on the Lettering of Maps, etc., in the 16th Century Netherlands with a Facsimile and Translation of his Treatise on the Italic Hand 868and a Translation of Ghims Vita Mercatoris, éd. & trad. Arthur S. Osley, Londres, Faber & Faber, 1969.

Mercator, Gerhard, Declaratio insignorum utilitatum quae sunt in globo terrestri, et annulo astronomico ad invictissimum romanum imperatorem Carolum Quintum, ms., 1553, éd. J. van Raedmonck, Saint-Nicolas, J. Edom, 1868.

Mercator, Gerhard, Chronologia, Hoc est, temporum demonstratio exactissima : ab initio mundi, usque ad Domini M.D.LXVIII et eclipsibus et observationibus astronomicis omnium temporum, sacris quoque Biblijs, & optimis quibusque Scriptoribus summa fide concinnata, Cologne, Arnold Birkmann, 1569.

Mercator, Gerhard, Atlas sive cosmographicae meditationes de fabrica mundi et fabricati figura, éd. Rumold Mercator, Duisbourg, 1595.

Mercator, Gerhard, Atlas sive cosmographicae meditationes de fabrica Mundi et fabricati figura, Amsterdam, Hondius, 1606.

Mercator, Gerhard, Correspondance mercatorienne, éd. Maurice van Durme, Anvers, Nederlandsche Boekhandel, 1959.

Meyerus, Iacobus, Flandricarum rerum tomi X, Bruges, Hub. Crocus, 1531.

Miechowita, Maciej, Tractatus de duabus Sarmatiis Asiana et Europiana et de contentis in eis, Cracovie, Jan Haller, 1517 ; éd. all. : Tractat von baiden Sarmatien und andern anstossenden landen, in Asia und Europa, von sitten und gepräuchen der völker so darinnen wonen, trad. J. Maier von Eck, Augsbourg, Sigmund Grimm und Marx Wirsung, 1518.

Milton, John, Paradise Lost. A Poem in Twelve Books, Londres, J. and R. Tonson et al., 1738.

Monstrum in Oceano Germanico a piscatoribus nuper captum, & eius omnius subtilis, ac Theologica interpretatio, Rome, Antonio Blado, 1537.

Montaigne, Michel de, Journal de voyage de Michel de Montaigne en Italie, par la Suisse et lAllemagne en 1580 et 1581, éd. Alessandro dAncona, Città di Castello, S. Lapi, 1889.

Montano, Benito Arias, Antiquitatum Iudaicarum libri IX. In quis, praeter Iudaeae, Hierosolymorum et Templi Salomonis accuratam delineationem, praecipui sacri ac profani gentis ritus describuntur, 2e éd., Leyde, Raphelenghius, 1593.

Monte, Urbano, Descrizione del mondo sin qui conosciuto, éd. Maurizio Ampollini, Lecco, Periplo, 1994.

Monumenta Germaniæ Historica. Epistolae selectae, t. 2, fasc. 2, Gregori VII Registrum, Berlin, 1923.

Monumenta politico ecclesiastica, ex archivo Palmskiöldiano nunc primum in lucem edita, quae, cons. amp. fac. phil. in Reg. Acad. Ups. Praeside, Olavo O. Celsio, Hist. Prof. Reg. et Ord. ut et R. A. S. S. Memb. Candido Bonorum Examini Modeste submittit Claudius Enstedt, Westmannus, éd. Olof Celsius, Uppsala, 1750-1753.

869

Münster, Sebastian, Briefe Sebastian Münster. Lateinisch und Deutsch, éd. Karl Heinz Burmeister, Francfort, Insel, 1964.

Münster, Sebastian, Geographia universalis, vetus et nova complectens, Bâle, Heinrich Petri, 1540.

Münster, Sebastian, Cosmographia, in welcher begriffen aller Völcker Herschafften, Stetten und namhafftiger Flecken Herkomenn, Sitten, Gebreüch, Ordnung, Glauben, Secten und Hantierung durch die gantze Welt und fürnemlich Teütsche Nation, Bâle, Heinrich Petri, 1544.

Münster, Sebastian, Cosmographei. Oder beschreibung aller länder, herschafften, fürnemsten stetten, geschichten, gebreuche, hantierungen etc, Bâle, Heinrich Petri, 1550.

Münster, Sebastian, La Cosmographie Universelle, contenant la situation de toutes les parties du monde, avec leurs proprietez & appartenances, Bâle, Henrich Petri, 1552.

Münster, Sebastian, La Cosmographie universelle, contenant la situation de toutes les parties du monde, avec leurs proprietez & appartenances, trad. François de Belleforest, Bâle, Heinrich Petri, 1556.

Münster, Sebastian et Belleforest, François de, La Cosmographie universelle… Livre IIII : La description du royaume de Danemarch, & des autres Royaumes Septentrionaux, à sçavoir, Suesse, Nordvegue, Gotthie, &c. comprenant ensemblement la briefve histoire, & les faicts de ces nations, Paris, Michel Sonnius, 1575.

Ortelius, Abraham, Theatre, oft Toonneel des aerdt-bodems ; waer inne te siene sijn de landt-tafelen van de geheele weerelt : met een corte verclaringe der seluer, Anvers, Gielis van Diest, 1571.

Ortelius, Abraham, Theatre de lunivers contenant les cartes de tout le monde avec une brieve declaration dicelles, le tout reveu, amendé, & augmenté de plusieurs Cartes & declarations par le mesme autheur, Anvers, Plantin, 1587.

Ortelius, Abraham, Théâtre de lUnivers, contenant les cartes de tout le monde, avec une briève déclaration dicelles, par Abraham Ortelius. Le tout reveu, amendé et augmenté de plusieurs cartes et déclarations par le mesme autheur, Anvers, Plantin, 1598.

Paré, Ambroise, Des Monstres et prodiges, éd. Michel Jeanneret, Paris, Gallimard, 2015.

Paul Diacre, Histoire des Lombards, I, 1, trad. Ludwig Bethmann, Georg Waitz, Hanovre, 1878.

Pedersen, Christiern, Vocabularium ad usum dacorum : ordine litterario cum eorum vulgari interpretatione, Paris, Jean Barbier, 1510, éd. fac-similé : Copenhague, 1973.

Pedersen, Christiern, Historiae danorum regum heroumque, Paris, Josse Bade, 1514.

870

Petri, Olaus, En swensk cröneka, éd. Bengt Hesselman, Jöran Sahlgren, Uppsala, Sveriges kristliga studentrörelses förlag-Almqvist & Wiksell, 1917.

Petri, Olaus, Samlade skrifter, t. 4, Uppsala, Almqvist & Wiksell, 1917.

Pez, Hieronymus (éd.), Scriptores rerum Austriacarum veteres ac genuini, t. 2, Leipzig, Johann Friedrich Gleditsch, 1725.

Piccolomini, Aeneas Silvius, Cosmographia Pii Papae in Asiae et Europae eleganti descriptione Asia. Historias rerum ubique gestarum cum locorum descriptione complectitur. Europa temporum authoris varias continet historias, éd. Geoffroy de Tory de Bourges, Paris, Henricus Stephanus, 1509.

Piccolomini, Aeneas Silvius, Enee Silvii Piccolominei postea Pii PP. II De Europa, Cité du Vatican, Biblioteca apostolica Vaticana, 2001.

Piccolomini, Aeneas Silvius, Europe (c. 1400-1458), trad. Robert Brown, Washington D.C., Catholic University of America Press, 2013.

Piccolomini, Aeneas Silvius, De ritu, situ, moribus et conditione Teutoniae descriptio, Cologne, Wolfgang Stöckel, 1496.

Piccolomini, Aeneas Silvius, Aen. Sylvii qui postea summus pontifex, Pii II. nomen obtinuit, Historia Gothorum, Francfort-Leipzig, 1730.

Pic de la Mirandole, Jean, Sur la dignité de lhomme, dans ses Œuvres philosophiques, trad. Olivier Boulnois, Giuseppe Tognon, Paris, PUF, 1993 [1496].

Plantin, Christophe, Correspondance de Christophe Plantin, éd. Max Rooses, Anvers, J. E. Buschmann, 1911.

Pole, Reginald, Epistolae Reginaldi Poli Cardinalis, vol. 3, Brescia, 1748.

Pomponius Mela, Cosmographi geographia, Venise, Erhardus Ratdolt, 1482.

Pomponius Mela, Chorographie, trad. & éd. A. Silberman, Paris, Les Belles Lettres, 1988.

Possevino, Antonio, Relazione sul regno di Svezia, con documenti tratti dallArchivio storico dei Gonzaga, Florence, M. Cellini, 1876 [1578].

Possevino, Antonio, Apparatus ad omnium gentium historiam, Venise, Giovanni Battista Ciotti, 1597.

Postel, Guillaume, La Loy salique, livret de la première humaine verité, Paris, s.n., 1552.

Postel, Guillaume, Cosmographicae disciplinae compendium, in suum finem, hoc est ad Diuinae Prouidentiae certissimam demonstrationem conductum, Bâle, Johannes Oporinus, 1561.

Postel, Guillaume, Apologies et Rétractations. Manuscrits inédits publiés avec une introduction et des notes, éd. François Secret, Nieuwkoop, De Graaf, 1972.

Postel, Guillaume, La Vierge vénitienne, trad. Henri Morard, Paris, Chacornac, 1928.

Ptolémée, Traité de géographie, Paris, Eberhart, 1828.

871

Pufendorf, Samuel von, LEstat de lempire dAllemagne, Amsterdam, Jean J. Schipper, 1669.

Querini, Pietro, Fioravante, Cristoforo et Michiel, Nicolò de, Naufragés, éd. Claire Judde de Larivière, Toulouse, Anacharsis, 2005.

Rabelais, François, Œuvres complètes de Rabelais, éd. Mireille Huchon, Paris, Gallimard, coll. « Bibliothèque de la Pléiade », 1994.

Rabelais, François, Gargantua, éd. Floyd Gray, Paris, Classiques Garnier, 1995.

Rabelais, François, Le Quart Livre des faicts et dicts Heroiques du bon Pantagruel, éd. Claude Blum, Paris, Champion Électronique, 1999.

Ramusio, Giovanni Battista, Navigazioni e Viaggi, 6 vol., éd. Marica Milanesi, Turin, Einaudi, 1978-1988.

Rudbeck, Olof, Atlantica, sive Manheim, vero Japheti posterorum sedes ac patria, Uppsala, H. Curio, 4 vol., 1679-1702.

Ruscelli, Girolamo, La Geographia di Claudio Tolomeo… nuovamente trad. di Greco in Italiano, da G. Ruscelii, con Espositioni del medesimo… Aggiuntoui vn pieno discorso di M.G. Moleto… nel quale si dichiarano tutti i termini & le regole appartenenti alla Geographia, Venise, Vincenzo Valgrisi, 1561.

Sabellico, Marco Antonio, Enneades ab orbe condito ad inclinationem Romani imperii, Venise, Per Bernardinum et Matheum Venetos, 1498.

Sauvage, Jean, Le Voyage de Jean Sauvage en Moscovie en 1586, éd. Bruno Vianey, préf. Jean Malaurie, Lausanne, LÂge dHomme, 2013.

Savonarola, Girolamo, Prediche devotissime et piene de divini mysterii del venerando et sacro theologo frate Hieronymo Savonarola da Ferrara. Defensione del predetto contra li calumniatori, Ferrare, per Ioannem Maciochium Bondenum, 1513.

Schedel, Hartmann, Liber chronicarum, Nuremberg, Anthonius Koberger, 1493 : Cambridge, Trinity Hall, Old Library.

Schweighart, Theophilus (Daniel Mögling), Speculum sophicum rhodostauroticum Universale, s.l., 1618.

Scriptores rerum Danicarum Medii Ævii, éd. Jacob Langebek, Peter F. Suhm et al., t. 8-9, Copenhague, 1878.

Severt, Jacques, De orbis catoptrici. Seu mapparum mundi principiis, descriptione ac usu, libri tres, 2e éd., Paris, Laurentius Sonnium, 1598 [1590].

Skriftelig bevis hörande til swenska kyrckio-historien eller biskops-chrönikan [Sources écrites concernant lhistoire de lÉglise suédoise ou les chroniques épiscopales], éd. Haquin Spegel, Uppsala, 1716.

Solin, Polyhistor, trad. M. A. Agnant, Paris, Panckoucke, 1847.

Spenser, Edmund, A View of the Present State of Ireland, éd. W. L. Renwick, Oxford, Clarendon Press, 1970.

Spenser, Edmund, The Faerie Qveene, éd. A. C. Hamilton, Londres-New York, Longman, 1977.

872

Strabon, Géographie, trad. Amédée Tardieu, Paris, 1867.

Sturluson, Snorri, Edda Snorra Sturlusonar, éd. Finnur Jónsson, Copenhague, Nordisk Forlag, 1931.

Sturluson, Snorri, LEdda. Récits de mythologie nordique, éd. & trad. François-Xavier Dillmann, Paris, Gallimard, 1991.

Svaning, Hans, Refutatio calumniarum cujusdam Joannis Magni Gothi Upsalensis, Copenhague, s.n., 1561.

Svart, Peder, Gustav Vasas krönika, éd. Gunnar T. Westin, Stockholm, Natur och kultur, 1964.

Sygański, Jan (éd.), Listy KS. Piotra Skargi T.J. Z Lat 1566-1610, Cracovie, Wydaw. Towarzystwa Jezusowego, 1912.

Tacite, La Germanie, trad. Jacques Perret, Paris, Les Belles Lettres, 1949, rééd. 1967.

Tasso, Torquato, Discorsi del poema eroico, t. 2, éd. Luigi Poma, Bari, Laterza, 1964.

Tegnér, Elof, « Handskriftna suecana i italienska arkiv och bibliotek efter 1523 », Historisk Tidskrift, 1892, p. 3-54.

Thevet, André, La Cosmographie universelle dAndré Thevet, cosmographe du Roy. Illustrée de diverses figures des choses plus remarquables veuës par lAuteur, et incogneües de noz Anciens et Modernes, Paris, Pierre LHuillier et Guillaume Chaudière, 1575.

Thomas dAquin, Somme théologique, Paris, Éd. du Cerf, 1984.

Thorne, Robert, « The Booke Made by the Right Worshipful Robert Thorne in the Yeere 1527 in Sivil to Doctour Ley, Lord Ambassadour for King Henry the Eight, to Charles the Emperour, Being an Information of the Parts of the World, Discovered by Him and the King of Portingal : And also of the way to the Moluccaes by the North », éd. Richard Hakluyt, dans The Principall Navigations, Voiages, Traffiques and Discoveries of the English Nation, Glasgow, 1903 (1re éd. : 1598-1600), p. 165-194.

Trissino, Gian Giorgio, LItalia liberata dai Goti, Rome, Valerio Dorico, 1547.

Vasari, Giorgio, Le Vite de piú eccellenti architetti, pittori, et scultori italiani, da Cimabue, insino a tempi nostri, éd. Giovanni Previtali, Turin, Einaudi, 2e éd., 1991, t. 1, introduction, III, p. 35-36, trad. : Les Vies des meilleurs peintres, sculpteurs et architectes, t. 1, Introduction générale, trad. & éd. André Chastel et al., Paris, Berger-Levrault, 1981.

Veer, Gerrit de, Vraye description de trois voyages de mer très admirables, faicts en trois ans, à chacun an un, par les navires dHollande et Zélande, au nord par derrière Norvvège, Moscovie et Tartarie, vers les royaumes de China et Catay, Amsterdam, 1598, rééd. dans Prisonniers des glaces, 1594-1597. Les trois expéditions de Willem Barentsz, lhivernage forcé en Nouvelle-Zemble & la 873découverte du Spitzberg, éd. & trad. Xavier de Castro, Paris, Chandeigne, 1996, rééd. 2017, 2018.

Verstegan, Richard, Theatrum crudelitatum hæreticorum nostri temporis, Anvers, Adrian Hubert, 1587, trad. : Le Théâtre des cruautés, éd. Frank Lestringant, Paris, Chandeigne, 1995.

Virgile, Géorgiques, trad. Maurice Rat, Paris, Classiques Garnier, 1932, trad. E. de Saint-Denis, Paris, Les Belles Lettres, 1956.

Walkendorf, Erik, « Finnmarkens Beskrivelse », Aarbog for det Norske Geografiske Selskab, vol. 12, 1902, p. 4-23.

Werner, Johannes, Libellus de quatuor terrarum orbis in plano figurationibus, Nüremberg, Stuchs, 1514.

Zeno, Niccolò, Dei commentarii del viaggio in Persia di M. Caterino Zeno… e delle guerre fatte nellimperio persiano, dal tempo di Ussuncassano in qua, libri due, et Dello scoprimento delle isole di Frislandia, Eslanda, Engrovelanda, Estotilandia et Icaria, fatto sotto il Polo Arctico dei due fratelli Zeni, M. Nicolò… et M. Antonio, libro uno, con un disegno particolare di tutte le dette parte di tramontana da lor scoperte…, Venise, F. Marcolini, 1558.

Ziegler, Jakob, Libellus Iacobi Ziegleri Landavi Bavari adversus Iacobi Stunicae maledicentiam, pro Germania, dans Catalogus omnium Erasmi Roterodami lucubrationum, ipso autore, cum aliis nonnullis, Bâle, Johannes Frobenius, 1523.

Ziegler, Jakob, Quae intus continentur. SYRIA, ad Ptolomaici operis rationem. Praeterae Strabone, Plinio, & Antonio auctoribus locupletata. PALAESTINA, iisdem auctoribus. Praeterea Historia sacra, & Josepho, & divo Hieronymo locupletata. ARABIA Petraea, sive, Itinera filiorum Israel per desertum, iisdem auctoribus. AEGYPTUS, iisdem auctoribus. Praeterea Ioanne Leone arabe grammatico, secundum recentiorum locorum situm, illustrata. SCHONDIA, tradita ab auctoribus, qui in eius operis prologo memorantur. HOLMIAE, civitatis regiae Suetiae, deplorabilis excidii per Christiernum Datiae cimbricae regem, historia. REGIONUM superium, singulae tabulae Geographicae, Strasbourg, Peter Opilion, 1532.

Ziegler, Jakob, Terrae sanctae, quam Palaestinam nominant, Syriae, Arabiae, Aegypti & Schondiae doctissima descriptio, Strasbourg, V. Rihelius, 1536.

Ziegler, Jakob, « Schondia. Ett geografiskt arbete öfver Skandinavien från år 1532 », Svenska sällskapet för antropologi och geografi. Geografiska sektionens tidskrift, vol. 1, no 2, 1878.