Aller au contenu

Classiques Garnier

Les grandes compositions de l'humanisme érudit

  • Type de publication : Chapitre d’ouvrage
  • Ouvrage : La Renaissance de la critique. L’essor de l’Humanisme érudit de 1560 à 1614
  • Pages : 699 à 701
  • Réimpression de l’édition de : 2002
  • Collection : Bibliothèque de la Renaissance, n° 51
  • Série : 1
  • Thème CLIL : 4027 -- SCIENCES HUMAINES ET SOCIALES, LETTRES -- Lettres et Sciences du langage -- Lettres -- Etudes littéraires générales et thématiques
  • EAN : 9782812455858
  • ISBN : 978-2-8124-5585-8
  • ISSN : 2114-1223
  • DOI : 10.15122/isbn.978-2-8124-5585-8.p.0718
  • Éditeur : Classiques Garnier
  • Mise en ligne : 28/02/2007
  • Langue : Français
718
LES GRANDES ÉDITIONS DE L'HUMANISME ÉRUDIT
Notre propos n'était pas d'établir un bilan exhaustif de la production de l'Humanisme érudit. Mais nous avons fait exception pour l'oeuvre d'Henri II Estienne que nous avons diligemment répertoriée en raison de son importance majeure, et nous donnerons quelques compléments à la bibliographie dressée par CIORANESCO et préfacée par V.L. SAULNIER, notamment pour des éditions composites qui par leur allure de corpus sont significatives des goûts de l'époque et ont exercé une influence complexe.

1. LE RoY (1510-1577)  : compléter Cioranesco par W.L. GUNDERSHEIMER, The lift and works of Louis Le Roy, Travaux d'Humanisme et Renaissance, vol. 60, Genève, Droz, 1966.

2. RAMUS (1515-1572)  : W.J. ONG, Ramus and Talon Inventory. A short-title inventory of the published works of Peter Ramus (1515-1572) and of Orner Talon (1510-1562) in their original and in their variously altered forms.
Harward, 1958.

3. TURNEBE (1512-1565)  : Nous citons d'après les Opera Varia en trois tomes de 1600 (Cioranesco n° 21396). Signalons trois ajouts à Cioranesco n° 21371- 21417 :
Marci Tullii Ciceronis/Academicarum Quae /stionum Liber I. /In eundem commentarius, Adriano TURNEBO auctore./Parisiis/ M.D.LIII. Apud Adrianum Turnebum typographum Regium./Ex privilegio Regis. In-4°, 2ff. 1-41 p.lf. BNF, R 7162.
De Novalcaptandae utilitatis e literis/ ratione/ epistola, /Ad Leoquernum./
Parisiis, Apud viduam P. Atraignant. 1559. In-12. 4ff. BNF, Yc 8716.
D. Caecilii/ CYPRIANL Epi /scopi Carthaginiensis, Marty/ris Christ  : Opera, quotquot perquirentibus/ reperire Dei munere concessum, Omnia... Gui. MORELLII Typographi/Regii diligentia ac labore./ Cum indice rerum
locupletissimo, Et Observatio-/nibus.../Parisiis, M.D.LXIIII.
Ouvrage dédié à Charles IX, important par l'appel à la restauration de l'Eglise primitive, et par le sujet même qui est la réfutation de l'hérésie arienne.

4. MURET (1526-1585) est cité dans l'édition de Vérone en 5 volumes (Cioranes- co n° 16391). Ajoutons une édition posthume reprenant l'interprétation des Topiques d'Aristote (1554) et celle des Ethiques (1565).
M. ANTONII/MURETI Presbyteri/Commentarii in Aris-/totelis X Libros Ethicorum ad Nicomachum, & in Oeconomica./Aristotelis Topicorum/Libri septimi, et in eum-/dem Alexandri Aphrodisiensis commentarii interpretatio./
719
Commentarius in Lib.11et II Platonis de Repu./ Notae in Cyropaediam et /Anabasin Xenophontis. 1602, Ingolstadii. BNF, 8°, *E 1425.
5. LAMBIN (1519-1572). A. Cioranesco n° 12406-12437 ajouter :
- Lucrèce  : 1° édition de 1563 ; 2° édition accrue de «  quelques corrections d'Adr. Turnèbe  » en 1565 ; et surtout la 3° édition de 1570 : T.Lucretii Cari de/ Rerum Natura/libri VI./ A Dion. LAMBIN MONSTROLIENSI, Litte-/rarum Graecarum in urbe Lutetia doctore Regio, olim locis innumerabilibus ex/ auctoritate quinque codicum manu scriptorum emendati. ac fere redintegrati,/ & praterea brevibus, ac perquam utilibus commentariis illustrati  : nunc ab eo/dem recogniti, & longe meliores facti, planeque iam in suam pristinam integri-/tatem restituti  : cum iisdem commentariis, plus quarta parte auctis./ Accesserunt praetereal Vita Lucretii eodem Lambino auctore. Praeter eum Indicem, qui in omnibus aliis libris ante impressis poni solitus est,/ omnium rerum, quae a Lucretio singulis libris tractantur, ac disputantur,/ capita continens, Indices alii duo,/ Unus, rerum quae sunt in contextu Lucretii, & vocii, elocutionumque fe-/re omnium Lucretissarum  :1 Alter, earum rerum, quae sunt in commentariis Lambini.
Fleuron./Lutetiae, anno M.C.LXX./ Apud Ioaneem Bene-natum./ Cum Privilegio Regis. In-4° 22ff. 1-627p. 68ff.
- Dionysii Lambini Monstroliensis/ litterarum Graecarum doctoris Regii de discendo/ & ab optimis discendo oratio, ad tertium no/nas Octob. pridie quam orationem Demosthe-/nis peri syntaxeos explicare inciperet habita. 8° BN, X 3431 (4) (1563).
Dionysii Lambini/Monstroliensis/Graecarum litterarum do-/ctoris Regii oratio de laudibus litterarum, habita ad XVII Kalendas Novemb.I Lutetiae, 1563. Ibid. Cioranesco ne cite qu'une édition de 1564, n° 12413.
- Aristotelis/Stagiritae/De moribus ad Nicomachum Libri decem./ In quibus Latina Graecis DIONYSIO LAMBINO in-/terprete e regione respondent. Libri per capita methodice distribuntur. Capita singula argumentis suis declaran- tur  : numerorum notis, sic ut in tabulis exacte respondeant, distinguuntur  : necnon annotationibus Lambini, novisque Zving-/geri scholiis illustrantur.I Bâle, Oporinus, 1566. In-4°, 4ff. 1-487 p. BNF, *E 239. Reprise complétée de l'édition de Venise, 1558, Cioranesco n°u
Cf. Aristotelis Politicorum libri octo, ex Dion. LAMBINI & P. VICTORII interpretationib. puriss. Graecolatini, Bâle, Eusèbe Episcopius, 1582. Edition recourant aux commentaires de Thomas- d'Aquin, Sepulveda, Le Roy, et interprétant Aristote en fonction du Christianisme  : «  que tout ce qui provient d'un seul soit rapporté à un seul, et que sous le Christ Dieu-homme Aristote lui-même par un instinct de la nature...  » (Dédicace, p. 4).
720
- G. HORATII FLACCl/Sermonum, seu/ Satyrarum, seu Ecloge-/rum libri duo  : epi-/stolarum libri/totidem a Dionysio Lambino Monstroliensi  : 1569. Reprise de l'édition de 1561, Cioranesco n° 12408.
Cf. Q. HoRATtus/FLAccuS/ ex fide, atque auctoritate com-/plurium librorum manu scriptorum, opera Dionysii Lambini Monstroliensis/ emendatus, & cum diversis exemplaribus antiquis comparatus, com-/mentariisque copiosissimis explicatus... ( Lutetiae, Apud Ioannem Macaeum,/ M.C.LXXX./ Cum privilegio Regis.
- Aemilii Probi,/ seu Cornelii Nepotis/ liber de vita excellentium/ imperato- rum, a Dionysio Lambino/ Monstroliensi, litterarum Graec. Lutetiae doctore Regio,/ complurib. locis emendatus, & commentariis plenissi-/ mis, atque utilissimis explicatus  : Nunc primum editus. / Lutetiae,/ 1569,/ Apud I. Bene- natum. In-40, 20 ff. 1-700 p. L'exemplaire de la BNF, J 3350, y adjoint Suétone.